فرصت نیویورک

با این حال، هنوز چند روز تا زمان اجرایی شدن این مکانیسم باقی مانده و از منظر حقوقی و دیپلماتیک می‌توان تلاش‌هایی برای جلوگیری از ورود پرونده به مرحله‌ای برگشت‌ناپذیر انجام داد. این چند روز برای ایران اهمیت ویژه‌ای دارد، چرا که فرصت گفت‌وگو با کشورهای اروپایی همچنان باقی است. اروپا به دلیل پیامدهای جنگ اوکراین، بحران انرژی و نیاز به ثبات در خاورمیانه، تمایل دارد از بروز بحران‌های تازه جلوگیری کند. در همین چارچوب، سفر مسعود پزشکیان به نیویورک می‌تواند نقطه عطفی باشد. او با ابتکارات جدید و برنامه‌ای روشن راهی نشست مجمع عمومی سازمان ملل شود و در آنجا امکان دیدار و گفت‌وگو با رهبران اروپایی را خواهد داشت. اگر این ابتکارات با دغدغه‌های اروپا همسو شود، می‌توان روزنه‌هایی برای کاستن از تنش‌ها گشود. در بعد دیگر، موضوع ایالات متحده نیز اهمیت دارد. هرچند روابط تهران و واشینگتن بعد از جنگ اخیر به پایین‌ترین سطح رسیده، اما نشانه‌هایی از احتمال آغاز گفت‌وگو دیده می‌شود. احتمالا در حاشیه نشست نیویورک، گفت‌وگویی میان عباس عراقچی و ویتکاف صورت بگیرد. اگر این گفت‌وگو انجام شود، نخستین تماس جدی میان دو طرف پس از جنگ ۱۲ روزه خواهد بود و می‌تواند به‌عنوان مقدمه‌ای برای باز شدن مسیر مذاکرات مستقیم تلقی شود. بر اساس برخی گمانه‌زنی‌ها، عراقچی طرحی را آماده کرده و قرار است آن را در اختیار آمریکایی‌ها بگذارد. طبیعتاً پاسخ واشینگتن احتمالاً کاملاً مثبت نخواهد بود، چرا که شرایط داخلی آمریکا، فشارهای اسرائیل همچنان بر سیاست خارجی آن کشور سایه انداخته است. با این حال، نفس آغاز این گفت‌وگو می‌تواند از اهمیت نمادین بالایی برخوردار باشد و نشانه‌ای از تمایل طرفین به مدیریت بحران تلقی شود. به بیان دیگر، نیویورک فرصتی مناسبی برای ایران به شمار می‌آید. اگر تهران بتواند از کانال اروپا و نیز از روزنه‌ای که در برابر آمریکا گشوده شده بهره گیرد، امکان جلوگیری از فعال شدن مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم‌های بین‌المللی وجود دارد. این فرصت محدود است، اما در صورت بهره‌برداری درست، می‌تواند نقطه عطفی در مسیر سیاست خارجی ایران باشد.

عبدالرضا فرجی‌راد

استاد ژئوپلیتیک