اهمیت ایده کنسرسیوم
ایده کنسرسیوم برای نخستین‌بار در جریان مذاکرات هسته‌ای میان جمهوری اسلامی ایران و قدرت‌های جهانی، از سوی آقای سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، مطرح شد. این پیشنهاد در قالب رایزنی‌های غیررسمی با آقای ویتکاف و با واسطه‌گری دیپلماتیک وزیر خارجه عمان به جریان افتاد. هدف از این طرح، یافتن راه‌حلی میانه و مورد توافق برای مسأله حساس غنی‌سازی اورانیوم در ایران بود؛ موضوعی که همواره در مرکز اختلافات تهران و واشینگتن قرار داشته است. طرح کنسرسیوم ابعاد پیچیده‌ای داشت که هم از نظر حقوق بین‌الملل و هم از منظر ملاحظات سیاسی و امنیتی حائز اهمیت بود.
بر اساس این ایده، مجموعه‌ای از کشورهای منتخب می‌توانستند در فرآیند غنی‌سازی در ایران مشارکت یا نظارت داشته باشند، به‌گونه‌ای که هم حقوق هسته‌ای ایران حفظ شود و هم نگرانی‌های طرف مقابل درباره انحراف از اهداف صلح‌آمیز کاهش یابد. با این حال، در آن مقطع زمانی به‌نظر می‌رسد که آمریکا آمادگی پذیرش چنین طرحی را نداشت و ایده کنسرسیوم عملاً از مسیر مذاکرات کنار گذاشته شد. پس از آن نیز شاهد اقدامات خرابکارانه علیه زیرساخت‌های هسته‌ای ایران بودیم که فضا را بیش از پیش تیره و اعتماد دوجانبه را سست کرد. اکنون که دوباره سخن از احیای مذاکرات مطرح شده و دو طرف تمایل دارند مسیر دیپلماسی را باز نگه دارند بازگشت به این ایده از سوی ایران قابل تأمل است. آقای عراقچی اخیراً اشاره کرده‌اند که ایده کنسرسیوم هنوز می‌تواند به عنوان یک راهکار قابل بررسی برای حل مسأله غنی‌سازی مطرح باشد. این موضوع به‌ویژه در شرایطی که ایران خواهان به رسمیت شناختن حق غنی‌سازی در خاک خود است، اهمیتی دوچندان دارد. از سوی دیگر، ایران تلاش دارد با طرح دوباره این ایده نشان دهد که همچنان در مسیر مذاکره حرکت می‌کند و به‌هیچ‌وجه درهای دیپلماسی را نبسته است. ایجاد یک سازوکار شفاف، چندجانبه و نظارت‌پذیر، می‌تواند هم به تأمین نیازهای انرژی ایران کمک کند و هم زمینه‌ساز کاهش تنش‌ها در سطح بین‌المللی باشد. کنسرسیوم، اگر با اراده سیاسی طرفین همراه شود، می‌تواند نقطه اتکایی برای توافقی پایدار و متوازن باشد.
عبدالرضا فرجی‌راد
استاد ژئوپلیتیک
ارسال نظر