راه حل میانه عمان توافق را نزدیک‌تر کرده است

 آنها همچنین خوش‌بینی دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا را درباره دستیابی به راه‌حل نهایی تأیید کرده‌اند. در همین حال، ترامپ عنوان کرد که هفته گذشته در تماس تلفنی با بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی، به او هشدار داده است که هرگونه تلاش برای اخلال در این مذاکرات را «نامناسب» می‌داند. ترامپ تصریح کرد: «بله، چنین حرفی زدم. البته این یک هشدار نبود، فقط گفتم فکر نمی‌کنم این کار مناسب باشد». ترامپ با اشاره به پیشرفت در گفت ‌و‌گو‌ها با ایران گفت که تیم او در حال انجام «مذاکرات بسیار خوب» با مقامات ایرانی است؛ مذاکراتی که طی هفته‌های اخیر با میانجی‌گری عمان و به سرپرستی استیو ویتکاف، فرستاده ویژه آمریکا در امور غرب آسیا، پیگیری شده است. «آرمان ملی» برای تحلیل و بررسی ادعای رسانه آمریکایی و چشم‌انداز پیش روی مذاکرات با دکتر حسن هانی‌زاده تحلیلگر روابط بین‌الملل گفت‌وگو کرده که در ادامه می‌خوانید.

*براساس ادعای CNN ایران و آمریکا ممکن است در دور بعدی مذاکرات توافقنامه امضا کنند. چرا در حالی که تا قبل از دور پنجم مذاکرات فضای مذاکرات ناامیدکننده بوده به یک باره شرایط تغییر کرد؟

با توجه به اختلاف نظرها بین دو تیم مذاکره کننده ایران و آمریکا پیرامون موضوع غنی‌سازی اورانیوم، نحوه غنی‌سازی و بازدید سرزده از تأسیسات هسته‌ای ایران که در هفته‌های اخیر شدت نیز گرفته بود با وساطت وزیر امور خارجه عمان بخشی از این اختلافات از بین رفت و راه حل میانه‌ای برای برون رفت از بن‌بست مذاکرات مطرح شد. به موجب این راه حل قرار است ایران تا مرز 65/3 غنی‌سازی انجام بدهد و پس از آن و به مدت دو سال قرار است اورانیوم‌های غنی‌سازی شده را در کشور ثالثی مانند عمان که مورد اعتماد ایران است ذخیره‌سازی کند. در این شرایط روند غنی‌سازی و فعالیت سانتریفیوژها ادامه پیدا خواهد کرد. این یک راه حل میانه بوده که می‌تواند رضایتمندی طرفین را به همراه داشته باشد و مورد توافق اولیه ایران و آمریکا قرار گرفته است. در این زمینه هم آقای ویتکاف تلاش خود را برای خروج از بن‌بست انجام داد و هم ایران در طرف مقابل نرمش‌هایی را انجام داد. با توجه به این تلاش‌ها به نظر می‌رسد دور ششم، احتمالا دور نهایی مذاکرات خواهد بود، به این معنی که رایزنی‌ها و گفت‌وگوهای صورت گرفته در نهایت به یک نتیجه می‌رسد. اگر این توافق صورت بگیرد همه تحریم‌هایی که در دولت اول ترامپ از سال 2018 به بعد علیه ایران اعمال شده لغو خواهد شد. در چنین شرایطی گشایش‌هایی در مذاکرات به وجود خواهد آمد که به واسطه آن ایران هم می‌تواند به غنی‌سازی ادامه بدهد و هم اینکه نسبت به لغو تحریم‌ها امیدوار باشد. این در حالی است که اگر در ایران نسبت به ان توافق وجود داشته باشد، به نظر می‌رسد آمریکایی‌ها در ماه‌های آینده نوعی راستی‌آزمایی را دنبال خواهند کرد.

*درصورتی که ایران و آمریکا به توافق دست پیدا کنند پروسه لغو تحریم‌های ایران به چه صورت خواهد بود؟

اگر قرار باشد تحریم‌های ایران لغو شود این اتفاق به صورت گام‌به‌گام خواهد بود. درچنین شرایطی یک گام از سوی ایران و یک گام از سوی آمریکا برداشته خواهد شد. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و کشور عمان نیز بر رفتار طرفین نظارت خواهد کرد. اگر توافق نهایی بین دو طرف صورت بگیرد، نوعی راستی‌آزمایی کوتاه‌مدت بین طرفین به وجود خواهد آمد که پس از آن ایران و آمریکا برای اجرایی کردن متن توافق احتمالی وارد عمل خواهند شد. نکته دیگری که در این زمینه وجود دارد این است که ایران در مرحله نخست نیاز به راستی‌آزمایی دارد و ترامپ باید به شکلی عمل کند که این راستی‌آزمایی برای جمهوری اسلامی نتیجه مثبت به همراه داشته باشد. بدون تردید اگر آمریکا تحریم‌ها را لغو کند و شرایط را برای تعامل اقتصادی با کشورهای جهان به وجود بیاورد، ایران نیز در مقابل برخی خواسته‌های آمریکا مانند کاهش درصد غنی‌سازی پاسخ مثبت خواهد داد. به همین دلیل همه‌چیز بستگی به مذاکرات آینده ایران و آمریکا خواهد داشت.

*در توافق برجام اورانیوم غنی‌سازی ایران به روسیه منتقل شد. چرا این بار قرار است اورانیوم‌ها به عمان منتقل شود؟

به هر حال عمان نقش مهم و تأثیرگذاری در مناسبات بین ایران و کشورهای غربی و آمریکا ایفا کرده است و برای ایران کشور قابل اعتمادی است. این کشو عربی- اسلامی است و از نظر جغرافیایی و فرهنگی به ایران نزدیک است. عمان در گذشته اثبات کرده که به همه تعهدات خود نسبت به ایران عمل و اطمینان ایران را جلب کرده است. به همین دلیل این کشور به عنوان کشوری انتخاب شده که اورانیوم غنی شده ایران به آن منتقل شود.

*این اتفاق به معنای بی‌اعتمادی ایران و آمریکا به روسیه نیست؟

خیر، در شرایط کنونی روسیه درگیر یک جنگ است و مشخص نیست که جنگ بین این کشور و اوکراین در نهایت به چه وضعیتی منجر خواهد شد. به هر حال روسیه در شرایط ناامنی قرار دارد و هر احتمالی درباره این کشور وجود دارد. از سوی دیگر با توجه به شرایط جنگی ایران کشور انتقال اورانیوم غنی شده به این کشور نیز کار راحتی نیست و با چالش‌هایی مواجه خواهد بود. در چنین شرایطی بهترین راه برای انتقال اورانیوم غنی شده راه دریایی عمان است که هم از نظر مسافت و هم امنیت در تراز بالایی قرار دارد.

*یکی از مباحثی که پیرامون مذاکرات مطرح می‌شود احتمال تشکیل کنسرسیوم بین ایران و کشورهای منطقه است. به چه میزان این احتمال وجود دارد که این ایده محقق شود؟

این بحث همواره پیرامون مذاکرات ایران و آمریکا وجود داشته است. با این وجود به نظر نمی‌رسد که از سوی کشورهای منطقه اقبالی نسبت به این موضوع صورت بگیرد و شاهد تشکیل کنسرسیوم‌هایی مانند اوپک و اوپک پلاس در مورد پرونده هسته‌ای ایران باشیم. این موضوع نیازمند اعتماد همه کشورهایی است که قرار است در این کنسرسیوم حضور داشته باشند که به نظر نمی‌رسد در شرایط کنونی این اعتماد وجود داشته باشد.

*در روزهای اخیر اختلاف نظر بین ترامپ و نتانیاهو بیشتر شده است. این در حالی است که اسرائیل به دنبال برهم زدن فضای مثبت مذاکرات است و با اخباری مبنی بر اقدام علیه ایران تلاش می‌کند فضای مذاکرات را به هم بزند. به چه میزان این اقدامات می‌تواند در روند مذاکرات تأثیر منفی بگذارد؟

بدون تردید متفکران و تئوریسین‌های آمریکایی به ترامپ خواهند گفت که تحت تأثیر تحریکات و اظهارات نتانیاهو قرار نگیرد. در شرایط کنونی آمریکا به دنبال این نیست که جنگی گسترده در منطقه خاورمیانه رخ بدهد که مشخص نیست چه پایانی خواهد داشت. به همین دلیل اینکه انتظار داشته باشیم ترامپ با اظهارات نتانیاهو علیه ایران اقدام نظامی کند بعید به نظر می‌رسد. ترامپ به مسائل جهانی از منظر اقتصادی و تجاری نگاه می‌کند و در پی کاهش هزینه‌های نظامی آمریکا در منطقه است. شکست‌های آمریکا در همراهی با رژیم صهیونیستی، هزینه‌های سنگینی برای این کشور داشته و ترامپ اکنون به دنبال بازسازی اقتصاد آمریکاست. یکی از پروژه‌هایی که آمریکا تمایل دارد اجرایی کند انتقال گاز ایران و سایر کشورهای خلیج فارس به اروپاست. پروژه‌ای که می‌تواند جایگزین گاز روسیه شود و مسیر مستقیم صادرات انرژی از منطقه خلیج فارس به اروپا را فراهم آورد. این موضوع موجب نگرانی روسیه شده است چرا که در صورت تحقق آن نقش مسکو در بازار انرژی اروپا کاهش خواهد یافت. البته ایران اطمینان داده است که روابطش با آمریکا به کاهش روابط با روسیه منجر نخواهد شد. ایران پیش از ورود به مذاکرات چند شرط اساسی مطرح کرده است. نخست موضوع غنی‌‌سازی هسته‌ای است که ایران بر حفظ آن تأکید دارد. اگرچه ممکن است درباره سقف آن مذاکره صورت گیرد. اما کنار گذاشتن کامل آن غیرقابل قبول است. دوم توان نظامی ایران است که به‌عنوان خط قرمز مطرح شده است. به همین دلیل اگر به نتیجه برسد باید این شروط در نتیجه آن تضمین شده باشد.