بمب ساعتی در نظام بانکی

بحران‌های پنهان و پیدای این ناترازی‌ها اخیراً درباره بانک آینده تا جایی پیش رفته است که باوجود یکی از پرحاشیه‌ترین نهادهای مالی کشور و بحران عمیق و ساختاری در نظام بانکی شناخته شده است همچنان در پایان دادن به این بانک دچار تعلل و اما واگرهای بسیاری هستیم. این درحالی است که، روند زیان انباشته این بانک طی یک دهه گذشته نشان‌دهنده مسیری است که از ضعف نظارت، سوءمدیریت و اتکای بیش از حد به رانت و پروژه‌های پرریسک عبور کرده و اکنون به مرحله‌ای رسیده که نه‌تنها این بانک، بلکه کل نظام بانکی را در معرض تهدید قرار می‌دهد.

به گزارش «آرمان ملی»، بر اساس اطلاعات موجود، بانک آینده در سال ۱۳۹۲ با سود انباشته‌ای اندک آغاز به کار کرد، اما این وضعیت دیری نپایید و به تدریج از سال ۱۳۹۵ به بعد، زیان‌های چند هزار میلیاردی وارد صورت‌های مالی بانک شد و از سال ۱۳۹۹، شتاب زیان‌ها به‌گونه‌ای شد که در خرداد ۱۴۰۳، این عدد به بیش از ۳۵۶ هزار میلیارد ریال رسید. چنین رشدی در زیان انباشته، حتی در میان بانک‌های بحران‌زده نیز کم‌سابقه است و عملاً این بانک را در وضعیت ورشکستگی عملی قرار داده است. آنچه این وضعیت را نگران‌کننده‌تر می‌کند، استمرار فعالیت‌های تبلیغاتی، توسعه شعب، و ارائه خدمات گسترده توسط بانک آینده تا همین امروز است؛ گویی در ظاهر، همه‌چیز عادی است، اما به گفته کارشناسان؛ واقعاً در باطن، بحرانی ویرانگر در حال ریشه دواندن است. از جمله مهم‌ترین عواملی که تحلیل‌گران در شکل‌گیری این بحران مطرح می‌کنند، اعطای گسترده تسهیلات بی‌ضابطه به پروژه‌هایی چون ایران‌مال، ضعف ساختاری در مدیریت منابع و مصارف، ترازنامه‌ای متورم از دارایی‌های غیرواقعی و ارزیابی‌نشده، و البته نوعی مصونیت مدیریتی ناشی از نفوذهای خاص در ساختار قدرت است. در شرایطی که بسیاری از بانک‌ها به‌دلیل ناترازی‌های کوچک‌تر تحت فشارهای نظارتی شدید قرار گرفته‌اند، تداوم فعالیت یک بانک با وضعیت زیان‌دهی، سؤالات جدی درباره عدالت، شفافیت، و عزم اصلاح‌طلبی در نظام بانکی کشور ایجاد می‌کند.

تضعیف اعتماد عمومی

سپهر انصاری کارشناس اقتصادی در این باره به «آرمان ملی»، گفت: تأثیر چنین بحرانی تنها محدود به بانک آینده نیست، بلکه تداوم فعالیت چنین بانکی، در حالی که نظام مالی آن در عمل فروپاشیده، به تضعیف اعتماد عمومی به کل شبکه بانکی می‌انجامد. قطعاً اگر مردم احساس کنند که سپرده‌هایشان در معرض خطر است، حتی شایعات ساده نیز می‌تواند موج‌های هجوم به بانک‌ها ایجاد کند. از طرفی، تزریق منابع سنگین از سوی بانک مرکزی برای حفظ ثبات ظاهری این بانک، می‌تواند پیامدهایی چون افزایش پایه پولی، فشار تورمی، و گسترش بی‌عدالتی در فضای کسب‌وکار بانکی به همراه داشته باشد. او اضافه کرد: تنها اقدامی که اخیراً بر اساس برخی اخبار انجام شده اینکه؛ با هدف کنترل پیامدهای تبلیغاتی و جلوگیری از جلب سپرده‌های بیشتر، تبلیغات بانک آینده در برخی رسانه‌ها از جمله صداوسیما متوقف شده است، قطعاً تصمیم، در بهترین حالت یک واکنش نمادین است و نمی‌تواند جایگزین اصلاح ساختاری و برخورد ریشه‌ای با منشأ بحران باشد.

سوالات بی‌پاسخ

این کارشناس اضافه کرد: اما در این زمینه همچنان ابهامات بسیاری باقی مانده و سوالات بی‌پاسخی دراین زمینه وجود دارد، مانند اینکه، چرا بانک آینده با چنین زیان انباشته‌ای هنوز مجاز به ادامه فعالیت است و چرا نهادهای ناظر اقدامی عملی و مؤثر برای تعیین تکلیف آن انجام نمی‌دهند. آنچه که بدیهی است، تجربه بانک آینده نشان می‌دهد که بحران‌های بانکی، حاصل تصمیمات یک‌شبه اشتباه نیستند؛ بلکه زاییده سال‌ها غفلت، بی‌عملی، رانت‌پذیری و عدم شفافیت‌اند، در حقیقت اگر قرار است اعتماد عمومی به نظام بانکی ترمیم شود، باید از مصادیق روشن و پرچالشی چون بانک آینده آغاز کرد. انصاری ادامه داد: تنها با اصلاحات عمیق، حسابرسی‌های مستقل و شفاف، تعیین تکلیف دارایی‌های موهومی، و حذف مصونیت‌های غیرقانونی است که می‌توان این مسیر پرخطر را متوقف کرد. مسلم است که تا آن زمان، بانک آینده فقط یک نام نخواهد بود، بلکه نشانه‌ای از آن چیزی‌ست که اگر امروز اصلاح نشود، فردا ممکن است کل ساختار مالی کشور را دچار بحران‌های برگشت‌ناپذیر کند.

در شرایطی که بسیاری از بانک‌ها به‌دلیل ناترازی‌های کوچک‌تر تحت فشارهای نظارتی قرار گرفته‌اند، تداوم فعالیت یک بانک با وضعیت زیان‌ده، سؤالات جدی درباره عدالت، شفافیت، و عزم اصلاح‌طلبی در نظام بانکی ایجاد می‌کند

360 میلیارد تومان زیان روزانه

محمد طاهر رحیمی، کارشناس اقتصادی در نشست دانشگاهی پیرامون بانک آینده در دانشگاه تهران برگزار شد، گفت: ۷۰ درصد بنگاه‌های بانکی در زمینه ملک و ارز فعال هستند. بانک آینده مثال اکمل این ضرب‌المثل است که به جای اینکه بانک بزنید (بدزدید)، بانک بزنید (تاسیس کنید) است. وی افزود: بانک آینده ایجاد شد که ایران مال را ایجاد کند و هیچ ربطی به اقتصاد مولد و حقیقی کشور ندارد. نصف تسهیلات بانک آینده برای اداره ایران مال تخصیص داده است. ۴۴ تا ۴۵ درصد خلق پولش را بابت این مرکز تجاری هزینه کرده است. رحیمی اضافه کرد: روزانه ۳۶۰ میلیارد تومان زیان ثبت کرده و روزبه‌روز زیانی که برای اقتصاد دارد بیشتر می‌شود. این کارشناس اقتصادی اضافه کرد: بانک آینده دست در جیب بانک مرکزی می‌کند. چون این بانک تسهیلات را به خودی‌ها داده است. وی در ادامه گفت: بانک مرکزی وقتی سقف برای تسهیلات گذاشته‌اید چرا این آیین‌نامه‌ها اجرا نمی‌شود. بانک آینده فاجعه شده و به سرعت بزرگ شده، بقیه بانک‌ها از جمله بانک پاسارگاد ۷۵ درصد تسهیلات را به شرکت‌های تابعه خود می‌دهد همچنین بانک صادرات و سایر بانک‌ها. الان باید یقه این بانک‌ها گرفته شود. این بانک‌ها دارند برای کشور فاجعه خلق می‌کنند. جنبش دانشجویی باید اینها را مطالبه کنند.

اضافه برداشت انحصاری

به نوشته بورس‌نیوز؛ علیرضا زندیان عضو کمیسیون اقتصادی اظهار کرد که رئیس کل بانک مرکزی در جلسه مشترک با اعضای کمیسیون اعلام کرده که ۳۵ درصد از کل اضافه‌برداشت‌های نظام بانکی از بانک مرکزی مربوط به بانک آینده است. این بدان معناست که این بانک به طور مداوم در سال‌های اخیر به خزانه کشور دسترسی داشته و نقش مهمی در خلق نقدینگی و ایجاد تورم مزمن در اقتصاد ایران ایفا کرده است. بانک آینده از پروژه «ایران‌مال» به عنوان ابزاری برای پوشاندن ناترازی‌های مالی خود استفاده کرده است. این پروژه به مالکیت شرکت‌های صوری و کاغذی است که در نهایت به شخص علی انصاری بازمی‌گردند. این شرکت‌ها در ازای معوقات و وام‌های کلان، سهام ایران‌مال را به بانک واگذار کرده و به این ترتیب ناترازی‌ها را به صورت کاغذی کاهش می‌دهند. اما در عمل هیچ پولی به بانک بازنگشته است.