فرصتی از دست رفته برای کاهش ناترازی انرژی

در شرایطی که کشور با ناترازی انرژی، به‌خصوص برق مواجه است و بخش زیادی از صنایع با خاموشی‌های برنامه‌ریزی‌شده دست‌وپنجه نرم می‌کنند، این تصمیم می‌تواند آسیب‌های سنگینی به همراه داشته باشد. کارشناسان معتقدند، با ادامه این رویکرد علاوه بر هدررفت منابع انرژی به ویژه برق، زمان تعامل ایران بیش از پیش با دیگر کشورها از بین خواهد رفت و این امر به خصوص در شرایط تحریم فقط به تشدید تحریم‌ها می‌افزاید.

ضرورت تغییر ساعت رسمی

به گزارش آرمان ملی، علی حریت‌پرور کارشناس انرژی در این باره گفت: تغییر ساعات رسمی کشورها با توجه به فصل به منظور استفاده بهینه از انرژی در بسیاری از کشورها انجام می‌شود و البته این امر برای ایران نیز در سال‌های گذشته انجام می‌شد، اما این امر طی دوسال گذشته با وجود ناترازی شدید انرژی صورت نگرفته است. این درحالی است که در فصل بهار و تابستان، اوج مصرف برق در ساعات عصرگاهی ثبت می‌شود؛ زمانی که همچنان ادارات و واحدهای تولیدی فعال هستند، اما مردم نیز به خانه بازگشته‌اند و وسایل سرمایشی مورد استفاده قرار می‌گیرند. حال اگر ساعت رسمی کشور یک ساعت جلو کشیده شود، ساعت اوج مصرف به‌نوعی تغییر خواهد کرد و این فرصت فراهم می‌شود که استفاده بهینه‌تری از نور طبیعی روز انجام شود، اما حذف این امکان، به‌ویژه در فصول گرم، فشار زیادی بر شبکه برق کشور وارد می‌کند.

زیان اقتصادی قطع برق به صنایع

او با تاکید بر رفع ناترازی انرژی در کشور گفت: این در حالی است که ناترازی انرژی یعنی میزان تقاضا برای مصرف برق، گاز یا سایر منابع انرژی، بیش از ظرفیت تولید و عرضه آن است، این پدیده در ایران سال‌هاست که به یک چالش جدی تبدیل شده است، افزایش بی‌رویه مصرف، فرسودگی زیرساخت‌ها، ضعف در بهره‌وری انرژی، و عدم سرمایه‌گذاری کافی در حوزه نیروگاه‌ها و انرژی‌های تجدیدپذیر، دلایل اصلی این ناترازی هستند که بنابر گزارش‌های منتشره در سال گذشته، زیان روزانه ناشی از قطع برق به صنایع کشور بیش از ۸ هزار میلیارد تومان تخمین زده شده که این رقم با توجه به خاموشی‌های چندساعته و کاهش تولید در بسیاری از صنایع، عددی هشداردهنده است که البته در سال‌های گذشته، روند زیان صنایع از ناترازی برق را صعودی و تشدید کرده است. این کارشناس توضیح داد: روند زیان صنایع از سال ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲ به ترتیب حدود ۴۰ هزار میلیارد تومان، ۷۱ هزار میلیارد تومان و بیش از ۱۸۳ هزار میلیارد تومان برآورد شده است که این روند تصاعدی نشان می‌دهد که ناترازی انرژی فقط یک موضوع زیرساختی یا فنی نیست، بلکه مستقیماً بر چرخه تولید، اشتغال و حتی تورم تأثیر گذاشته و در بسیاری از واحدهای تولیدی، قطعی برق به معنای توقف کامل خط تولید است. در برخی دیگر، نوسانات برق می‌تواند موجب آسیب به دستگاه‌ها و کاهش کیفیت محصول شود، به این ترتیب تولیدکننده‌ای که ناچار است چند ساعت در روز کار نکند یا مجبور به شیفت شب شود، با هزینه‌های بالا و بهره‌وری پایین‌تری مواجه خواهد بود.

اهمیت استفاده حداکثری از منابع

حریت‌پرور اضافه کرد: ایران در شرایطی قرار دارد که به دلیل تحریم‌های اقتصادی، دسترسی به سرمایه‌گذاری خارجی بسیار محدود شده است. سرمایه‌گذاران خارجی تمایلی به حضور در فضای پرریسک اقتصاد ایران ندارند، از سوی دیگر، سرمایه‌گذار داخلی نیز در نبود سیاست‌های حمایتی، با نگرانی از بازگشت سرمایه مواجه است. در چنین شرایطی، تنها راه توسعه تولید، استفاده حداکثری و بهینه از منابع موجود در داخل کشور است. او معتقد است: یکی از مهم‌ترین منابع داخلی، زمان و انرژی است. استفاده از روشنایی روز برای کاهش مصرف برق، یکی از کم‌هزینه‌ترین و ساده‌ترین راهکارهایی است که می‌توان از آن بهره گرفت، اما حذف تغییر ساعت رسمی کشور، عملاً این ابزار را از سیاست‌گذاران و مصرف‌کنندگان گرفته است، چراکه در شرایطی که تحریم هستیم، امکان واردات گسترده تجهیزات و انرژی نیز محدود است. بنابراین، هر اقدامی که بتواند منجر به صرفه‌جویی در مصرف انرژی شود، باید در اولویت قرار گیرد.

تأثیر بر تعاملات بین‌المللی

این کارشناس اضافه کرد: اکثر کشورهای دنیا در بهار و تابستان ساعت رسمی خود را تغییر می‌دهند تا بهره‌وری بالاتری داشته باشند. این تغییرات نه‌تنها بر مصرف انرژی، بلکه بر هماهنگی‌های بین‌المللی نیز تأثیرگذار است. با توجه به اینکه ایران ساعت رسمی خود را تغییر نمی‌دهد، اختلاف زمانی با بسیاری از کشورها تغییر می‌کند و این مسئله مشکلاتی برای ارتباطات تجاری، بانکی، و حتی هماهنگی جلسات بین‌المللی به وجود می‌آورد. از سوی دیگر ایران همچنین تنها کشوری است که پنج‌شنبه‌ها تعطیل است و عملاً فقط چهار روز کاری در هفته دارد. اگر در کنار این موضوع، اختلاف ساعت با سایر کشورها نیز لحاظ شود، زمان مفید برای تعامل تجاری به‌شدت کاهش می‌یابد.

بهره‌وری نیروی انسانی

او ادامه داد: یکی دیگر از آثار عدم تغییر ساعت رسمی، تأثیر منفی بر ساعت بیولوژیکی بدن انسان است. بسیاری از پژوهش‌ها نشان داده‌اند که تطبیق ساعت کاری با روشنایی روز، می‌تواند به بهبود خواب، افزایش تمرکز و بالا رفتن بازده کاری منجر شود. در شرایطی که طلوع خورشید از ساعت ۵ صبح شروع می‌شود، اما ساعت رسمی کشور تغییری نکرده، عملاً بخش بزرگی از نور روز در زمانی مصرف می‌شود که مردم خواب هستند. در کشورهای پیشرفته، تغییر ساعت برای بهبود سلامت عمومی و افزایش بهره‌وری کارکنان، به‌عنوان یک سیاست مؤثر پذیرفته شده است. اما در ایران، عدم اجرای این سیاست باعث شده است که ساعات ابتدایی روز بلااستفاده بماند و بخش بزرگی از مصرف انرژی به ساعات عصر منتقل شود.

نگاه سیاسی به یک تصمیم فنی

حریت‌پرور تاکید کرد: یکی از دلایلی که از سوی برخی مسئولان برای عدم تغییر ساعت رسمی کشور بیان می‌شود، سیاسی یا حتی نمادین بودن آن است. برخی معتقدند که چون این قانون در زمان دولت‌های پیشین تصویب شده، حذف آن نوعی فاصله‌گذاری با رویکردهای گذشته است، اما این نگاه کاملاً غیرکارشناسی و خطرناک است، از این رو ضروری است مدیریت انرژی و تصمیم‌گیری در مورد ساعت رسمی کشور باید کاملاً فنی، اقتصادی و کارشناسی شده، نه سیاسی و شعاری باشد. او درباره راهکار برای برون‌رفت از این وضعیت گفت: برای برون‌رفت از وضعیت موجود، لازم است دولت‌ها به جای پاک کردن صورت مسأله، به راهکارهای عملیاتی توجه کنند. بازگشت به قانون تغییر ساعت رسمی کشور با هدف بهینه‌سازی مصرف انرژی، افزایش سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر مانند خورشیدی و بادی، هوشمندسازی شبکه برق برای مدیریت دقیق‌تر مصرف و جلوگیری از خاموشی‌های گسترده، تدوین مشوق‌هایی برای صنایع کم‌مصرف و جریمه برای واحدهای پرمصرف، فرهنگ‌سازی عمومی برای صرفه‌جویی انرژی در قالب کمپین‌های رسانه‌ای و آموزشی و... از جمله راه‌هایی است که می‌توان به منظور مقابله با چالش‌های موجود در این خصوص به کار گرفت.

حریت‌پرور: تغییر ساعات رسمی کشورها با توجه به فصل به منظور استفاده بهینه از انرژی در بسیاری از کشورها انجام می‌شود اما این امر طی دوسال گذشته با وجود ناترازی شدید انرژی صورت نگرفته‌ است

مشکل ساختن تصمیمی ساده

او افزود: در نهایت باید گفت که عدم تغییر ساعت رسمی کشور، در ظاهر تصمیمی ساده است، اما تبعات گسترده‌ای دارد. در شرایطی که کشور با ناترازی شدید انرژی، کاهش سرمایه‌گذاری، و زیان‌های سنگین به صنایع مواجه است، باید از تمام ابزارهای ساده، کم‌هزینه و مؤثر برای جبران این شکاف استفاده کرد. تغییر ساعت رسمی، یکی از این ابزارهاست؛ ابزاری که اگرچه در ظاهر فقط یک ساعت تفاوت ایجاد می‌کند، اما می‌تواند تأثیرات چندده هزار میلیارد تومانی بر تولید، مصرف انرژی، سلامت عمومی و بهره‌وری داشته باشد.

واکنش بهارستانی‌ها

نمایندگان بهارستان‌نشین نیز در واکنش به این امر اظهاراتی داشته‌اند که البته متفاوت بوده است. رمضانعلی سنگدوینی، نایب‌رئیس کمیسیون انرژی مجلس با تاکید بر لزوم تغییر ساعت کاری برای صرفه‌جویی در مصرف انرژی، گفت: ساعت رسمی کشور نباید تغییر کند و اگر دولت می‌خواهد ساعت کاری کارمندانش را تغییر دهد باید بخشنامه کند. چرا باید برنامه و ساعت کشور را بر هم بزنیم؟ او به تاثیر تغییر ساعت کاری ادارات در صرفه‌جویی انرژی اشاره کرد و ادامه داد: تغییر ساعت اداری کارکنان دولت در کاهش ناترازی انرژی تاثیرگذار است. نایب‌رئیس کمیسیون انرژی مجلس خاطرنشان کرد: هنوز لایحه‌ای برای تغییر ساعت کاری از سوی دولت به مجلس نیامده است، اما ما با تغییر ساعت کاری موافقیم. رضا سپهوند، عضو کمیسیون انرژی مجلس نیز در خصوص تغییر ساعت کاری کارکنان دولت، اظهار کرد: تغییر ساعت کاری اداری به ساعت ۶ تا ۱۳ قطعا به صرفه‌جویی در مصرف برق در ادارات کمک می‌کند. البته تغییر ساعت رسمی نیز باید مطابق با تغییر ساعت کاری اتفاق بیفتد. در غیر این‌صورت مردم در انجام امور اداری‌شان دچار مشکل می‌شوند. او تاکید کرد: پیش‌بینی می‌شود که با تغییر ساعت کاری حدود هزار مگاوات در مصرف برق صرفه‌جویی می‌شود که به میزان تولید برق چند نیروگاه است. تغییر ساعت کاری ادارات کمک می‌کند که خاموشی‌ها در بخش خانگی و بخش صنعت و کشاورزی کمتر شود. هرچه بتوانیم در معابر عمومی و برق خانگی صرفه‌جویی داشته باشیم صنعت و تولید ما پویاتر خواهد شد. نباید کاری کنیم که مانند سال گذشته به صنعت و کشاورزی آسیب وارد شود. پیمان فلسفی، نایب‌رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس نیز‌ تصریح کرد: بنده با تغییر ساعت رسمی کشور مخالفم و معتقدم که جابه‌جایی ساعت، برنامه‌ریزی برای مردم را دچار اشکال می‌کند، اما دولت می‌تواند ساعت کاری نهادهای دولتی و دستگاه‌های اجرایی را با طولانی‌تر شدن روز تغییر دهد تا بتواند استفاده بهتری از روشنایی و طول روز شود. او ادامه داد: اگرچه اختیار تغییر ساعت رسمی به دولت داده شده، اما توصیه من به دولت این است که به‌جای تغییر ساعت رسمی، تغییر ساعت شروع به کار اداره‌جات، مدارس، بانک‌ها و مراکز تجاری را تنظیم کند و این کاری است که در تمام دنیا اتفاق می‌افتد و این کار ترافیک را هم تنظیم می‌کند. عبدالوحید فیاضی، عضو کمیسیون آموزش مجلس نیز خاطرنشان کرد: تغییر ساعت کاری بهتر از تغییر ساعت رسمی کشور است. بر این اساس می‌توان ساعت کاری را متناسب با هر دستگاه و هر شغلی تعریف کرد. البته باید دید نظر کمیسیون اجتماعی در خصوص تغییر ساعت چیست. او افزود: سال گذشته تغییر ساعت کاری اجرا شد و جواب داد. یک راه جبران ناترازی انرژی تغییر ساعت کاری ادارات است. بنابراین امیدوارم تغییر ساعت کاری اتفاق بیفتد. علیرضا زندیان، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس‌ اما معتقد به ثبات ساعت کاری است. او گفت: منطقی است برای ساعت کاری کارکنان دولت زمانی‌که روزها طولانی می‌شود، راهکاری پیدا کنیم، اما این راهکار باید به نحوی باشد که در ایام سردسیر نیز شاهد تغییر ساعت کاری نباشیم و ساعت کاری به صورت ثابت در کل سال باشد. بر این اساس مجلس باید به این موضوع ورود کند. او یادآور شد: با تغییر ساعت کاری در ادارات دولتی می‌توانیم شاهد صرفه‌جویی در مصرف برق باشیم، اما باید روی فرهنگ کار، وجدان کار و هوشمندسازی سیستم اداری‌مان کار کنیم. از سوی دیگر باید شرایطی را مهیا کرد که مجبور نباشیم برای صرفه‌جویی در مصرف برق ادارات را تعطیل کنیم.