«آرمان ملی» تردد دیپلماتیک به تهران را تحلیل می‌کند
تدارکات منطقه‌ای برای بازدارندگی تل‌آویو
آرمان ملی- سیاوش پورعلی: در روزهای اخیر حضور هم‌زمان مقام‌های عالی‌رتبه دیپلماسی ترکیه و عربستان در تهران، واکنش‌های زیادی برانگیخته است؛ حضوری که بدون اطلاع‌رسانی گسترده انجام شد و نشان می‌دهد موضوعات مطرح‌شده در این دیدارها از حساسیت بالایی برخوردار است.
این سفرها را می‌توان در چارچوب دو سناریوی اصلی تحلیل کرد که در ادامه به‌آنها خواهیم پرداخت. ابتدا تلاش برای ایجاد نوعی بازدارندگی منطقه‌ای در برابر اقدامات اسرائیل و سپس پیگیری گفت‌وگوهای دیپلماتیک با هدف میانجیگری میان ایران و آمریکا. البته باتوجه به پیچیدگی شرایط، احتمال هم‌زمانی هر دو هدف نیز بسیار بالاست. باید به این مورد هم اشاره کنیم که روابط سه کشور ایران، ترکیه و عربستان در سال‌های اخیر دستخوش فرازونشیب‌های زیادی شد. ایران پس از سال‌ها تنش با عربستان، روند عادی‌سازی را با میانجیگری چین آغاز کرده و اکنون ریاض به‌ویژه پس از حملات اسرائیل به قطر و افزایش ناامنی در منطقه، به دنبال بازتعریف روابطش با تهران است. اکنون ریاض احساس می‌کند دیگر نمی‌تواند به‌طور مطلق بر تضمین‌های امنیتی واشنگتن تکیه کند و به همین دلیل در تلاش است یک الگوی امنیتی جدید با مشارکت قدرت‌های منطقه‌ای ایجاد کند. ترکیه نیز در سال‌های اخیر با اسرائیل بر سر مدیریت آینده سوریه اختلافات جدی دارند که هر لحظه ممکن است درگیری‌های نظامی آغاز شود. این موضوع باعث شده آنکارا به دنبال شکل‌دهی یک موازنه جدید باشد؛ موازنه‌ای که در آن نه روابطش با غرب قطع شود و نه نفوذش در خاورمیانه کاسته شود. در همین حال، بازگشت ناآرامی‌ها به سوریه، لبنان و عراق نشان می‌دهد که خاورمیانه در آستانه یک دور تازه بی‌ثباتی قرار دارد. قدرت‌های بزرگ نیز مانند گذشته نقش تعیین‌کننده پیشین را ندارند؛ آمریکا تمرکز خود را کاهش داده، روسیه درگیر جنگ در اروپا است و چین هم بیشتر بر ثبات اقتصادی تأکید دارد تا ورود به منازعات امنیتی. بنابراین کشورهای منطقه ناچارند خودشان به سمت ابتکار عمل حرکت کنند و ساختار امنیتی تازه‌ای را شکل دهند. هم‌زمانی این سفرها می‌تواند نشانه تلاش برای ایجاد یک «ائتلاف بازدارنده» علیه اقدامات غیرقابل پیش‌بینی اسرائیل و فرامنطقه‌ای‌ها باشد. به‌ویژه در شرایطی که حملات آن به خاک کشورهای منطقه رو به افزایش است. از سوی دیگر، ترکیه و عربستان ممکن است در پی کاهش تنش ایران و آمریکا باشند تا از سرایت بحران به کل منطقه جلوگیری کنند. مجموع این عوامل به روشنی نشان می‌دهد که خاورمیانه از تعادل خارج شده و بازیگران آن در حال بازتنظیم روابط، امنیت و ائتلاف‌ها هستند. این تحرکات می‌تواند مقدمه شکل‌گیری نقشه‌ای تازه از قدرت منطقه‌ای باشد؛ نقشه‌ای که هنوز خطوط آن به‌طور کامل مشخص نشده است، اما نشانه‌های آشکار آن همین تحرکات دیپلماتیک غیرمنتظره است. در ادامه به جزئیات حضور هاکان فیدان، وزیر خارجه ترکیه در پاستور خواهیم پرداخت ولی در مورد جزئیات گفت‌وگوی سعود بن‌محمد الساطی، معاون وزیر امورخارجه عربستان چیزی منتشر نشده است که همین مورد گمانه‌زنی‌ها را افزایش داده است.
بحث‌های طولانی منطقه‌ای
همانطوری که اشاره کردیم آنکارا و تهران که تا چندی پیش با واکنش فیدان به نیروهای ایران در منطقه غبارآلود شده بود حالا با نفوذ دشمن مشترک در سوریه به‌نظر همکاری‌های خود را افزایش خواهند داد. در این مورد روز گذشته سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، در نشست خبری مشترک با هاکان فیدان، وزیر خارجه ترکیه، با اشاره به تحولات منطقه و روابط ایران و ترکیه گفت: «مرزهای ما مرزهای صلح و دوستی است. در جریان دیدار امروز مقدمات برگزاری شورای عالی همکاری ایران و ترکیه مورد بررسی قرار گرفت. این شورا به‌زودی در تهران با حضور و ریاست روسای جمهور دو کشور تشکیل می‌شود. تجارت دو کشور رو به رشد است اما برای رسیدن به هدف مورد نظر فاصله داریم. تبادل هیأت‌ها در سطح عالی پارلمانی همواره در دستورکار بوده و به‌زودی شاهد آغاز فعالیت سرکنسولگری ایران در وان خواهیم بود که ظرفیت بیشتری را برای همکاری‌های استانی بین دو کشور ایجاد خواهد کرد. درباره مسائل منطقه‌ای نیز بحث طولانی منطقه داشتیم و دو طرف نگرانی‌ها و دیدگاه‌های مشترک در این خصوص دارند. موضوع فلسطین از مهم‌ترین موضوعات مورد مذاکره بود. حملات رژیم صهیونیستی به سوریه و لبنان نشان می‌دهد رژیم صهیونسیتی نقشه‌های بزرگ‌تری برای منطقه دارد و بزرگ‌ترین منبع تهدید برای سوریه، از ناحیه رژیم صهیونیستی و اشغالگری این رژیم است. موضع ایران حمایت از ثبات در قفقاز با مشارکت کشورهای منطقه و پرهیز از مداخلات فرامنطقه‌ای است. ایران ضمن حمایت از خلع سلاح پ.ک.ک و تحقق ترکیه عاری از تروریسم بر خلع سلاح تمامی گروه‌های تروریستی تاکید دارد. همچنین در این دیدار درباره موضوعات هسته‌ای، تحریم‌های ظالمانه و اسنپ‌بک نیز رایزنی کردیم. افق‌های روشن تری در انتظار ایران و ترکیه کشور است». وزیر خارجه ایران همچنین بر آمادگی تهران برای تمدید قرارداد اقتصادی و بازگشایی گذرگاه‌های مرزی تاکید کرد.
محور سفر سعودی‌ها
تهران و ریاض در ماه‌های اخیر روند مناسبی را در پیش گرفته‌اند که تحلیل‌گران این نزدیکی را کلیدی برای بازگشایی گره‌های منطقه‌ای می‌دانند. روز گذشته روابط عمومی وزارت امورخارجه از سفر سعود بن‌محمد الساطی، معاون سیاسی وزارت امور خارجه عربستان سعودی به تهران خبر داد. سفر معاون سیاسی وزارت امور خارجه عربستان به تهران در ادامه مشورت‌های دیپلماتیک بین دو کشور و با هدف رایزنی در مورد روابط دوجانبه و تبادل نظر درباره تحولات منطقه‌ای از جمله وضعیت فلسطین اشغالی، لبنان و سوریه، انجام می‌شود. در این مورد باید اضافه کنیم که سفر معاون سیاسی وزیر امور خارجه عربستان به تهران در قالب دیپلماسی همسایگی و در پاسخ به سفر اخیر محمدرضا رئوف شیبانی نماینده ویژه وزیر امور خارجه در امور سوریه به ریاض و دیدار با مقام‌های این کشور انجام می‌شود.
محمدرضا رئوف شیبانی نماینده ویژه وزیر امورخارجه کشورمان نیمه اردیبهشت ماه ۱۴۰۴ در ادامه رایزنی‌های منطقه‌ای با طرف‌های موثر در تحولات سوریه، در ریاض با سعود الساطی، معاون سیاسی وزیر خارجه عربستان سعودی دیدار و گفت‌وگو کرد. رئوف شیبانی در این دیدار دیدگاه‌ها و مواضع اصولی کشورمان را در قبال تحولات جاری سوریه و در جهت کمک به تقویت ثبات و آرامش در این کشور تشریح و ضمن تاکید بر وحدت و تمامیت ارضی سوریه، حملات و تحرکات مخرب و بی ثبات ساز رژیم صهیونیستی در سوریه و منطقه را محکوم کرد.
ارسال نظر