مذاکرات مثبت به وقت رم

دونالد ترامپ در جلسه‌ای ویژه با مشاوران خود، مسأله ایران و موضوع هسته‌ای تهران را مورد ارزیابی قرار داد. به‌رغم اینکه ویتکاف پیش از این جلسه از پذیرش حق غنی‌سازی در سطح سه و نیم درصد سخن گفته بود، ادبیات خود را تغییر داد و از لزوم جمع‌آوری غنی‌سازی در ایران و آغاز مذاکرات توأمان موشکی- هسته‌ای خبر داد. از سوی دیگر، ترامپ نیز با وجود خوش‌بینی‌هایی مشابه ویتکاف در ارتباط با غنی‌سازی در ایران، موضعی غیرسازنده اتخاذ کرد؛ هرچند در ادبیات آنها همچنان بر چانه‌زنی در این‌باره تأکید می‌شد. در نهایت، یک رسانه آمریکایی از آمادگی اسرائیل برای حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران خبر داد و اعلام کرد که ترامپ با این حمله مخالفت کرده است. ده‌ها خبر دیگر نیز در این زمینه منتشر شد؛ از جمله تلاش اروپایی‌ها برای بررسی اجرای مکانیسم ماشه. با این حال، ایران در برابر همه این تحولات، تنها بر حقوق هسته‌ای خود و ضرورت مذاکره برای حل مسائل تأکید کرد. در این مدت، رافائل گروسی نیز به تهران سفر کرد و ابراز امیدواری کرد که مسأله هسته‌ای ایران از طریق گفت‌وگو حل‌وفصل شود.

*مذاکرات در رم به میزبانی عمان

از سوی دیگر، در این مدت، محل برگزاری مذاکرات نیز موضوع رسانه‌ها شد. در نهایت، عراقچی اعلام کرد که چون مسقط نقش میانجی را دارد، وزیر امور خارجه این کشور مکان مذاکرات را تعیین می‌کند و عمان نیز سفارت خود در رم را محل مذاکرات اعلام کرد. عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، پیش از عزیمت به رم، به مسکو سفر کرد و با مقامات این کشور در خصوص مسائل مختلف رایزنی کرد و احتمالاً با پوتین نیز درباره مذاکرات ایران و آمریکا گفت‌وگو کرده است. عراقچی از مسکو به ایتالیا رفت تا در حضور ویتکاف و وزیر امور خارجه عمان، به گفت‌وگوهای مستقیم در دور دوم بپردازد. او ظاهراً قرار است پس از این مذاکرات به چین نیز سفر کرده، با چینی‌ها رایزنی و سپس به تهران بازگردد. وزیر امور خارجه کشورمان در دیدار با وزیر خارجه ایتالیا، با اشاره به تعهد ایران به دیپلماسی و سابقه طولانی تعامل جمهوری اسلامی ایران با سایر کشورها در موضوع هسته‌ای، بر ضرورت بهره‌گیری همه طرف‌ها از فرصت پیش‌آمده برای دستیابی به یک تفاهم منطقی و معقول تأکید کرد؛ تفاهمی که ضمن رعایت حقوق مشروع جمهوری اسلامی ایران و رفع تحریم‌های ظالمانه و غیرقانونی، از طریق اعتمادسازی داوطلبانه، هرگونه شبهه‌ای درباره برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران را مرتفع سازد. بر اساس آنچه رسانه‌ها اعلام کردند، مذاکرات رأس ساعت ۲ به وقت ایران آغاز شد و تیم‌های مذاکره‌کننده ایران و آمریکا در مکان‌های جداگانه و از طریق میانجی‌گری وزیر امور خارجه عمان، حدود 4ساعت مذاکره کردند. در این مدت، اخبار مختلفی از سوی رسانه‌های موافق و مخالف مذاکرات منتشر شد؛ از جمله اینکه ویتکاف خواستار مذاکرات جامع با ایران در ارتباط با مسائل هسته‌ای و موشکی شده بود و عراقچی، در اعتراض به این روند، مذاکرات را برای چند دقیقه متوقف کرده بود. این خبر در رسانه‌ها بازتاب یافت، اما بلافاصله از سوی سخنگوی وزارت خارجه ایران تکذیب شد. در نهایت، پس از ساعت‌ها گفت‌وگوی غیرمستقیم، رسانه‌ها اعلام کردند که فضای مذاکرات میان طرفین سازنده بوده است. تسنیم به نقل از خبرنگار خود این خبر را منتشر کرد و رسانه‌های داخلی نوشتند: «امید برای به نتیجه رسیدن مذاکرات هسته‌ای بین ایران و آمریکا افزایش یافته است.» از دیگر اخباری که در جریان این مذاکرات رسانه‌ای شد، طرح پیشنهادی ایران بود که البته نه از سوی طرف ایرانی و نه از سوی طرف آمریکایی تأیید یا تکذیب نشد. به نظر می‌رسد چنین اخباری بیشتر گمانه‌زنی رسانه‌ها باشد. آنچه در این میان روشن است، اینکه هیچ خبر منفی در ارتباط با مذاکرات مخابره نشده و اغلب رسانه‌ها از فضای سازنده گفت‌وگوها خبر داده‌اند.

* آغاز مذاکرات فنی

هرچند برخی رسانه‌های مخالف توافق میان ایران و آمریکا تلاش کردند این تصور را القا کنند که ایران در پی طولانی کردن مذاکرات برای عبور از مهلت دوماهه ترامپ رسیدن به توافق است، اما واقعیت آن است که مسائل هسته‌ای ایران برای آمریکا از اهمیت زیادی برخوردار است و ساعت‌ها مذاکره نیاز است تا دیدگاه‌های طرفین به هم نزدیک شود. از این‌رو، با پایان دور دوم مذاکرات، اعلام شد که گفت‌وگوها به دور سوم خواهد رفت. نکته مهم آنکه، رسانه‌ها از حضور رافائل گروسی در ایتالیا خبر دادند. مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در این‌باره گفت: «من از نقش سازنده ایتالیا در حمایت از صلح در زمان حساسی که دیپلماسی بسیار مورد نیاز است، استقبال می‌کنم.» در همین حال، آغاز مذاکرات فنی نیز اعلام شد. سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان، درباره نتایج مذاکرات گفت: «امروز چهار ساعت مذاکره داشتیم. در ادامه جلسه گذشته، این بار هم مذاکرات رو به جلو بود. موفق شدیم در خصوص یک‌سری اصول و اهداف، به تفاهم بهتری برسیم. قرار شد مذاکرات ادامه یابد و وارد مراحل بعدی شود و جلسات کارشناسی آغاز گردد.» وی افزود: «از چهارشنبه این هفته، مذاکرات فنی در سطح کارشناسان در عمان برگزار خواهد شد. شنبه آینده مجدداً در عمان ملاقات خواهیم داشت و نتیجه کار کارشناسان را بررسی خواهیم کرد.» عراقچی تصریح کرد: «مذاکرات در فضای سازنده‌ای برگزار شد و رو به جلو است.» وی در واکنش به فضاسازی‌های صورت‌گرفته درباره مذاکرات گفت: «گمانه‌زنی و تفسیر شخصی با اهداف مختلف، همیشه در هر مذاکره‌ای وجود دارد. هیچ‌کدام از این گمانه‌زنی‌ها را تأیید نمی‌کنم. وقتی مذاکرات به نتیجه برسد، نتایج خودشان را نشان خواهند داد. دلیلی برای خوش‌بینی یا بدبینی بیش از حد وجود ندارد. امیدوارم که هفته آینده، پس از جلسات فنی، در موقعیت بهتری باشیم.» اظهارات عراقچی نشان می‌دهد که توافقاتی حداقلی میان طرفین در سطح سیاسی شکل گرفته که بر اساس آن، کارشناسان فنی قرار است مذاکرات را ادامه دهند. این بدان معناست که مذاکرات نه یک گام، بلکه چندین گام رو به جلو حرکت کرده است.

*واکنش‌ها به مذاکرات

 عباس آخوندی، عضو هیات علمی دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران، با انتشار یادداشتی در کانال تلگرامی خود نوشت: تا اینجا خبرهای دریافتی از رم مثبت است و گویا جلسات کارشناسی قرار است به‌زودی تشکیل گردد. نفس تشکیل جلسات کارشناسی علامت مثبتی است. البته من نکته‌ای را بلافاصله پس از نامه‌نگاری ترامپ به رهبری نوشتم مبنی بر این‌که لحظه تاریخی توافق فرارسیده ‌است. البته هنوز زود است که قضاوت نهایی کرد ولی، از جهت تاریخی برخی اتفاقات بزرگ‌گویی زمانشان فرا می‌رسد. تا این لحظه من بر این باورم که لحظه سازش ایران و آمریکا فرارسیده ‌است، لذا، همچنان که پیش از این برآورد می‌کردم مذاکرات با سرعتی بسیار تندتر از آنچه همه تصور می‌کنند به‌پیش می‌رود و شاهد اتفاقاتی خواهیم بود که پیش‌بینی نمی‌کردیم. همچنین کانال 12 اسرائیل هم نوشت: برآورد غالب پس از مذاکرات این است که آمریکا از خواسته خود مبنی بر برچیدن برنامه هسته‌ای ایران صرف نظر کرده است. اکسیوس هم از مذاکرات ویتکاف و گروسی در ارتباط با برنامه هسته‌ای ایران خبر داد. در همین راستا وزیر امور خارجه عمان گفت: مایلم از عراقچی و ویتکاف برای رویکرد بسیار سازنده آنها تشکر کنم گفت‌وگو‌ها در حال شتاب گرفتن است اکنون آنچه بعید به نظر می‌رسید، ممکن شده است.