«آرمان‌ملی» توافق خواهی ایران و آمریکا بعد از طوفان الاقصی را بررسی می‌کند
بازگشت به میز مذاکرات در وین یا دوحه؟
آرمان ملی- احسان اسقایی: تحولات جنگی- دیپلماتیک در منطقه آنقدر سرعت گرفته است که به گفته جواد ظریف در زمان صدارتش بر وزارت خارجه که گفته بود «امروز آمریکا با فردای آن متفاوت است» را باید به تحولات در منطقه نسبت داد. واقعیت آن است که از فردای روز وقوع طوفان الاقصی دیگر منطقه حتی شرایط یک ساعت قبل از جنگ را نداشت و هر روز هم که می‌گذرد منطقه و معادلات سیاسی- امنیتی آن بیشتر تحت تاثیرحادثه الاقصی قرار می‌گیرد. یکی از مسائل مهمی که برای همه کشورهای منطقه قبل از طوفان از فوریت برخوردار بود، پرونده هسته‌ای ایران است که در گذشته و در طول ماه‌های قبل از طوفان به واسطه کشورهای منطقه ایران و آمریکا در آستانه ورود جدی به بحث مستقیم و غیرمستقیم در مورد کیفیت بازگشت به برجام قرارگرفته بودند و قطری‌ها بعد از تبادل زندانیان و در دسترس قرارگرفتن منابع ارزی تهران درصدد بودندگام بعدی مذاکرات غیرمستقیم و غیرعلنی بین ایران و آمریکا را برای حل جز به جز پرونده هسته‌ای آغاز کنند که طوفان آمد و همه نگاه‌ها به سواحل مدیترانه دوخته شد.
*اروپا به دنبال مانع سازی علیه ایران
با آرام گیری طوفان الاقصی البته باز هم نگاه‌ها البته این بار از سوی اروپایی‌ها به ایران و پرونده هسته‌ای دوخته شده است و تروئیکای اروپایی طی نامه‌ای بیانیه‌‌گون علیه ایران و خطاب به دبیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تلاش کردند ایران را نسبت به تعهداتش طبق برجام در موضع انفعال قرار دهند و خواسته‌هایی را به منظور کاهش سطح غنی‌سازی اورانیوم، بازرسی‌های بیشتر و موارد دیگری را مطرح کردند. آنچه در لابه‌‌لای سطور مختلف این بیانیه به چشم می‌خورد موضعی است که اروپایی‌ها چند ماه قبل در مورد لغو تحریم‌های حوزه نظامی ایران گرفتند و اعلام کردند که این تحریم‌ها را لغو نخواهند کرد اما در این بیانیه سه‌کشور اروپایی با یادآوری تصمیم خود برای حفظ تحریم‌های تسلیحاتی و موشکی علیه ایران در روز 18 اکتبر بر خلاف مفاد قطعنامه 2231 مدعی شده‌اند که این تصمیم در صورت بازگشت ایران به پایبندی برجام، برگشت‌پذیر خواهد بود.» در بخشی دیگر از این بیانیه آمده: «در کمال تأسف، گزارش [آژانس] بار دیگر تأیید می‌کند که ایران با نقض بیشتر تعهدات برجامی فعالیت‌های هسته‌ای خود را دنبال کرده است. اقدامات اخیر ایران همانند لغو مجوز بازرسان آژانس در ماه سپتامبر نشان دهنده قطع مشخص و مستمر همکاری‌های ملزوم ایران با آژانس است.» سخنگوی وزارت خارجه ایران در واکنش به این بیانیه گفت: «پاسخ ایران به این بیانیه توسط نمایندگی ایران در وین داده شد. در این بیانیه مواضع و دیدگاه‌های ایران بیان شد. فعالیت‌های هسته‌ای ایران از جمله غنی‌سازی در سطوح مختلف کاملا صلح‌آمیز است و در راستای حقوق جمهوری اسلامی ایران براساس ان.پی.تی است و فعالیت‌های هسته‌ای صلح آمیز ایران تحت نظارت و راستی آزمایی پادمانی آژانس قرار دارد.»
*ورود به مذاکرات مستقیم نیازمند زمان است
واقعیت آن است که ایران همواره از مذاکرات با طرف‌های اروپایی و اعراب منطقه برای بازگشت به برجام و حتی حل و فصل پرونده‌های بازمانده خود در آژانس اعلام آمادگی کرده است اما در هر صورت ایجاد موانعی مانند جنگ در غزه و برخی تحولات آن سوی جهان مانند جنگ در اوکراین موجب شد ایران و آمریکا مدتی مذاکره برای رسیدن به تفاهم به منظور بستن پرونده هسته‌ای را تعلیق کردند به نظر می‌رسد اگر به بندهای مختلف بیانیه اروپایی‌ها توجه کنیم آنها ضمن اعلام موضع علیه ایران در نظر دارند یک پازل از پازل پیچیده‌تری بین ایران و آمریکا را برای به جریان انداختن مذاکرات هسته‌ای در کشورهای حاشیه خلیج فارس و یا حتی در وین را در سر جای خود قرار دهند. چرا که صراحتا اعلام کرده‌اند اگر تهران به تعهدات خود مطابق برجام عمل کند حتی حاضرند تحریم تسلیحاتی تهران را بر طبق قطعنامه 2231 لغو کنند. فداحسین مالکی عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی در این ارتباط گفت: موضوع رفع تحریم و برجام موضوعی است که در جای خود پیگیری می‌شود. ایران همیشه بر مواضع خود محکم ایستاده است. همه حتی کشورهایی مانند عمان که میانجی‌گری می‌کنند هم می‌دانند که توپ در زمین آمریکایی‌هاست. اما با توجه به جنگ غزه دیوار بی‌اعتمادی میان ایران و غرب بیشتر شده است. چرا که دخالت‌های غربی‌ها در جنگ غزه مشکلات را پیچیده‌تر کرد. وی یادآور شد: البته برجام موضوع جداگانه‌ای است و باید در مسیر خودش دنبال شود، اما سایه سایر تحولات بر برجام می‌افتد. جنگ غزه و کمک آمریکایی‌ها به اسرائیل در برجام سایه انداخته و تاثیرگذار بود. به گفته مالکی، مذاکرات میان ایران و غرب در خصوص برجام و رفع تحریم‌ها به صورت واسطه‌ای صورت می‌گیرد، اما اینکه به صورت رودررو و مستقیم باشد نیازمند گذر زمان است.
*آتش بس در غزه مقدمه‌ای بر آغاز مذاکره هسته‌ای
اگر با عینکی متفاوت به نبرد غزه و اثرگذاری آن بر پرونده هسته‌ای بنگریم نوع تلاش‌های تهران برای پایان جنگ و ایجاد آتش بس را می‌توانیم موثر در مذاکرات هسته‌ای بدانیم. ایران در این مدت ثابت کرده اهل مذاکره و صلح است و برای رسیدن به این موضوع طبق معیارهای خود یعنی «نفی سلطه اسرائیل و دفاع از مقاومت» همواره یک پای اصلی مذاکره بوده است. بارها آمریکایی‌ها در اوج نبرد غزه از ایران خواستند که در جنگ ورود نکند. ایران نیز بارها بدون توجه به این خواسته اعلام کرد که تنها از مقاومت در منطقه حمایت می‌کند آنقدر این مورد برای ایران و حتی غرب جدی بود که به رغم اینکه برخی معتقد بودند سایه جنگ غزه تمامی پیش زمینه‌ها برای بازگشت به برجام را نابود خواهد کرد، اما اکنون حتی نوع نگاه مستقل ایران به مقاومت در منطقه موجب شده دیگر کسی نگوید و ننویسد که مذاکره برای ابقای برجام تمام است! علی مطهری فعال سیاسی در این ارتباط معتقد است: «آنچه در این چهل و پنج روز گذشت به نوعی شامل همکاری ایران و آمریکا در جهت گسترش نیافتن دامنه جنگ غزه نیز می‌شد - گرچه هدف آمریکا این بود که اسراییل بتواند حماس را نابود کند و ایران هدف‌های دیگری را در نظر داشت. - این همکاری می‌تواند در روابط آینده ایران و آمریکا و حتی در موضوع توافق هسته‌ای موثر باشد.» به عبارت بهتر به نظر می‌رسد هر مقدار طوفان الاقصی آرام بگیرد ذهن آمریکا به سمت بازگشت به زمین مذاکرات غیر مستقیم با ایران خواهد رفت و از قرار معلوم آمریکایی‌ها جز به آنچه کنترل برنامه هسته‌ای ایران نامیده‌اند، گزینه دیگری در برابر تهران ندارند و لاجرم باید یا در «وین» و یا در «دوحه» به میز مذاکرات بازگردند.
ارسال نظر