اهمیت سفر گروسی به ایران

 از این جهت که مذاکرات اصلی ایران و آمریکا در حال انجام است و با توجه به مواضعی که دولت ترامپ در خصوص روند مذاکرات گرفته، هرچند نمی‌شود اظهارنظر صریحی درمورد روند این مذاکرات کرد، ولی گمانه‌زنی‌ها حاکی از خوشبینی و بدبینی است. ولی سفر آقای گروسی و گزارشی که به شورای حکام و آژانس انرژی اتمی می‌دهد، می‌تواند تا حدودی دورنما و چشم‌انداز روند مذاکرات ایران و آمریکا را مشخص کند. به هر حال آژانس نقش تعیین کننده‌ای در روند گفت‌وگوهای مذاکرات هسته‌ای ایران و غرب طی دو دهه گذشته داشته و به‌خصوص سفر اخیر نیز با توجه به گزارش‌های متعددی که آقای گروسی نسبت به احتمال نظامی شدن برنامه هسته‌ای ایران داده، این موضوع دولت‌های غربی را نسبت به برنامه‌های هسته‌ای صلح‌آمیز ایران حساس کرده است. اما با توجه به نشست فصلی شورای حکام آژانس انرژی اتمی و گزارشی که آقای گروسی از برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران می‌دهد، نشان می‌دهد که دولت‌های غربی چه تدابیری درخصوص روند مذاکرات با ایران می‌خواهند در پیش بگیرند. اگر آقای گروسی با نوعی خوشبینی و رضایتی از روند گفت‌وگوهای آژانس با ایران به شورای حکام گزارش بدهد، قطعا این گزارش می‌تواند تاثیر مثبتی در روند مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا و حصول توافق در این زمینه داشته باشد. اگر آقای گروسی مثل اجلاس‌های قبلی‌شان بخواهد با ابهام و تردید نسبت به برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز ایران و تردیدهایی که درباره برخی از سایت‌های هسته‌ای مطرح شده، گزارش دهد، می‌تواند زمینه‌ای برای دولت‌های اروپایی باشد که فضا و شرایط را برای فعال کردن اسنپ‌بک فراهم کند. با توجه به اینکه موعد قطعنامه 2231 در مهرماه سال 1404 به پایان می‌رسد، قطعا دولت‌های اروپایی از این فرصت بازگشت تحریم‌ها نخواهند گذشت چراکه آن را ابزاری برای فشار به جمهوری اسلامی ایران می‌دانند. به هر حال باید امیدوار بود که آقای گروسی در این دیدارهایی که با مقامات سیاسی و آژانس اتمی ایران دارند، بتوانند به راه‌حل‌هایی درخصوص توافقاتی در مورد اختلافات با ایران و برخی از موارد هسته‌ای با آژانس برسند و اینکه موقعیت و شرایط به گونه‌ای فراهم شود که آقای گروسی همان‌طور که در تهران نسبت به روند مذاکرات ابراز خوشبیی می‌کنند، در پایان سفرشان و گفت‌وگوهایی که بعد از آن خواهند داشت، همان اظهارنظرهای مشابه را درخصوص روند گفت‌وگوها با ایران داشته باشند. به هر حال باید دید این سفر که به احتمال زیاد پیش از دور دوم مذاکرات ایران با آمریکا تمام خواهد شد، چگونه می‌تواند نقش مثبت یا منفی در روند مذاکرات پیش‌رو داشته باشد. از طرفی درخصوص مواضع و دیدگاه‌هایی که مقامات آمریکایی در خصوص روند مذاکرات با ایران مطرح می‌کنند، باید یک مسئله مهم را مدنظر داشت؛ اینکه با متغیرهای پیش از مذاکرات و پس از مذاکرات باید متفاوت رفتار کرد. وقتی روند گفت‌وگوها و مذاکرات شروع شده ما باید به اصل مذاکره توجه کنیم. به هر حال آمریکایی‌ها سه سناریو در قبال ایران مطرح کرده‌اند: یکم سناریوی تهدید نظامی، دوم، سناریوی تشدید تحریم‌های اقتصادی و فشار حداکثری و سناریوی سوم، توافق و مذاکره با ایران است. قطعا آمریکایی‌ها برای رسیدن به اهداف حداکثری خودشان در سناریوی سوم که مذاکره با ایران است، از موضع فشار حداکثری و تهدیدهای نظامی در جهت پیشبرد و تحقق اهدافشان در مذاکره با ایران استفاده خواهند کرد. آنچه که در پایان مذاکرات مطرح می‌شود، تحلیل و بررسی روند گفت‌وگوهای ایران و آمریکا خواهد بود. آقای ویتکاف در گفت‌وگوهایشان پس از مذاکره با ایران ابراز خوشحالی کردند هرچند در چند گفت‌وگوی بعدی شرط و شروط دیگری را مطرح کرد ولی باید دید در دور دوم گفت‌وگوها پیرامون دستور کار مذاکرات به چه نتیجه‌ای می‌رسند. این مهم‌ترین مسئله است که می‌توان در مورد چشم‌انداز ایران و آمریکا مورد توجه قرار داد.

* مرتضی مکی

تحلیلگر مسائل بین‌الملل