ضرورت‌های مالیات‌ستانی عادلانه

اما قطعا شفافیت در عملکرد دولت و ارائه گزارش و مالیات‌ستانی عادلانه و توجه به شرایط اقتصادی حاکم بر جامعه می‌تواند میزان مشارکت مردم در پرداخت مالیات را افزایش دهد. معافیت‌های مالیاتی، فرارهای مالیاتی، طرح‌های مالیاتی غیرکارشناسانه و... از جمله موانعی اعلام شده‌اند که مالیات‌ستانی در کشور را با چالش مواجه ساخته است. کارشناسان معتقدند؛ تسهیل در مالیات‌ستانی نیاز به فرهنگ‌سازی بیشتری دارد تا دریافت مالیات از اشخاص حقیقی و حقوقی با توجه به میزان فعالیت و درآمد آنها را نوعی تحقق عدالت اجتماعی دانست تا ضرب‌المثل «آنکه بامش بیش برفش بیش» نیز مصداق عینی یابد. دریافت مالیات از اشخاص حقیقی و حقوقی باعث کاهش اختلاف طبقاتی و تامین خدمات و نیازهای عمومی کشور می‌شود البته در این میان باید دولت علاوه بر تامین زیرساخت‌های لازم شرایط دریافت و هزینه کرد شفاف درآمدهای مالیاتی را فراهم سازد و مودیان نیز به صورت شفاف شاهد انجام طرح‌های توسعه‌ای در فضایی رقابتی مانند راه سازی، توسعه حمل و نقل عمومی، امنیت، اجرای پروژه‌های علمی و فرهنگی و هنری و... باشند. از این رو با سید بهادر احرامیان، عضو سابق اتاق بازرگانی تهران در باره ضرورت‌ها و چالش‌های طرح‌های مالیات‌ستانی در کشور گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:

• تعریف پایه‌های جدید مالیاتی در سال آینده از نظر بسیاری از کارشناسان بنا به دلایلی چون؛ افزایش نرخ تورم، فقدان زیرساخت مناسب برای شناسایی مودیان مشمول و... موفقیت چندانی به دنبال نخواهد داشت. از این رو بسیاری اجرای طرح مالیات بر مجموع سرمایه را جایگزین مناسبی برای این امر ذکر می‌کنند. نظر شما در این خصوص چیست؟

- به دنبال تمرکز دولت برای اخذ مالیات در سال جدید، پایه‌های جدید مالیاتی تعریف شده‌اند که در این میان می‌توان به مالیات بر خودرو و خانه‌های لاکچری اشاره کرد، اما در این خصوص باید گفت که افزایش قیمت‌ها در این زمینه نیز برای تعیین نرخ مالیاتی مشکلاتی را ایجاد کرده است که در تضاد با ارزش واقعی خودرو یا مسکن است. علاوه بر این مالکان این خودروها یا خانه در مراحل مختلفی اقدام به پرداخت عوارض و هزینه‌هایی در سازمان‌ها و نهادهای مختلف و... کرده‌اند که اخذ مجدد مالیات از آنها بدون در نظرگرفتن آنها در حقیقت بی‌عدالتی است و هزینه‌های موازی و مضاعفی است که منطقی به نظر نمی‌رسد. مالیات بر عایدی سرمایه رویکردی مطلوب در سراسر جهان تلقی می‌شود ما با توجه به نرخ تورم 2 رقمی در ایران به راستی نمی‌توان مصداق عینی و عملیاتی برای آن پیدا کرد، چراکه تورم بر همه‌چیز اثرگذار است و از این رو تعیین نرخ مالیاتی بسیار دشوار است و باید با کارشناسی‌های بسیار دقیق و زمان بر تهیه و اعلام شود. در حقیقت با توجه به افزایش قیمت شدید، محاسبه نرخ مالیات متناسب با ارزش واقعی کالا کاری نشدنی و یا دشوار است از سوی دیگر باید میزان استهلاک کالایی که قرار است برای آن محاسبه مالیاتی صورت گیرد نیز در فرآیند مالیات ستانی در نظر گرفته شود که مسلماً در این مسیر نرخ مالیاتی منطقی و مطلوبی به ویژه در خصوص پایه مالیاتی «مالیات بر سرمایه» انجام نخواهد شد.

به دنبال تمرکز دولت برای اخذ مالیات در سال جدید، پایه‌های جدید مالیاتی تعریف شده‌اند که در این میان می‌توان به مالیات بر خودرو و خانه‌های لاکچری اشاره کرد، اما در این خصوص باید گفت که افزایش قیمت‌ها در این زمینه نیز برای تعیین نرخ مالیاتی مشکلاتی را ایجاد کرده است که در تضاد با ارزش واقعی خودرو یا مسکن است. علاوه بر این مالکان این خودروها یا خانه در مراحل مختلفی اقدام به پرداخت عوارض و هزینه‌هایی در سازمان‌ها و نهادهای مختلف و... کرده‌اند که اخذ مجدد مالیات از آنها بدون در نظرگرفتن آنها در حقیقت بی‌عدالتی است و هزینه‌های موازی و مضاعفی است که منطقی به نظر نمی‌رسد

• به نظر شما آیا زیرساخت‌های مناسب برای شناسایی دقیق مودیان و همچنین تعیین میزان واقعی و عادلانه مالیات آن‌ها در حال حاضر فراهم است و اجرای طرح‌های مالیاتی به دلیل نقص در تجهیزات و فقدان سامانه‌های مورد نیاز با شکست مواجه نمی‌شود؟

- در فرآیند مالیات‌ستانی شناسایی مودیان واقعی و تعیین مالیات متناسب با عملکرد آنها در حال حاضر با توجه به فقدان نرم‌افزار و سخت افزارهای لازم دشوار به نظر می‌رسد و در این بین فرارهای مالیاتی بسیاری صورت می‌گیرد که به دنبال آن نگاه جامعه به این امر به عنوان رویکری خارج از عدالت شکل می‌گیرد و پرداخت‌های مالیاتی را با کندی همراه می‌سازد البته مسأله‌ای که باید در این بین به آن اشاره کرد این است که؛ فراگیر شدن اطلاعات و انتقال آنها به مراکز مورد با توجه به تراکنش‌های بانکی انتقال اطلاعات مورد نیاز در این خصوص را بسیار تسهیل ساخته است و به تدریج فرار مالیاتی در این زمینه کاهش می‌یابد و سایه عدالت مالیاتی به تدریج شامل همه افراد حقیقی و حقوقی مشمول مالیات می‌شود و در حقیقت می‌توان گفت از این رهگذر کمتر فرار مالیاتی به وقوع می‌پیوندد.

• معافیت‌های مالیاتی یکی از مسائلی است که به گفته اکثر کارشناسان انگیزه مشارکت در پرداخت‌های مالیاتی را کاهش می‌دهد، تحلیل و ارزیابی شما در این خصوص چیست؟

• معافیت مالیاتی مقوله‌ای است که با توجه به قوانین از پیش تعریف شده در کشور وجود دارد و در بسیاری موارد به حق است و در این باره باید گفت که؛ بخش کشاورزی مشمول بیش‌ترین معافیت مالیاتی در کشور است که درآمد عظیمی را شامل می‌شود که از قدیم‌الایام شامل حال این گروه می‌شود. هر چند برخی از معافیت‌های مالیاتی شرکت‌های دولتی یا خصولتی با توجه به شرایط خاص اعلام و اجرایی می‌شود که بهتر است با شفافیت کامل انجام شود و بدیهی است در نظر گرفتن معافیت دائمی مالیاتی برای افراد یا سازمان‌های حقیقی و حقوقی منطقی به نظر نمی‌رسد، اما چنانچه با توجه به مصالحی معافیت مالیاتی برای برخی از گروه‌ها در نظر گرفته شده بهتر است تا پایان زمانی که تعریف شده است ادامه یابد تا ضمن مجال اجرای مصوبات در چارچوب قانون را فراهم کنیم و از تبعات منفی احتمالی آن جلوگیری به عمل ‌آید. سازمان مالیاتی به‌طورکلی از هر تبصره و شرطی برای تعلیق معافیت‌های مالیاتی استفاده می‌کند. معافیت‌های مالیاتی مصوب بارها به مرحله اجرا نرسیده است. به همین دلیل بهتر است عدم اعمال معافیت‌های مالیاتی جدید را در راستای شفافیت اقتصاد و محیط کسب‌وکار به فال نیک بگیریم. معافیت‌های مالیاتی با توجه به تورم فزاینده کشور و همزمان با آن افزایش معافیت‌های مالیاتی بدیهی است که فرآیند مطلوبی نیست، اما گاهی بخشودگی‌های مالیات مانند بخشودگی مالیات شروع فعالیت برخی از فعالیت‌های اقتصادی برای رونق کسب و کار آنها به ویژه در مناطق محروم ایده خوبی است، اما مسلماً معافیت دائم مالیاتی رویکرد مطلوبی نیست و این ذهنیت باید تغییر کند. تمرکز دولت در سالیان اخیر بر مالیات‌ستانی افزایش یافته است و بهتر است در این راستا معافیت‌های مالیاتی به نحو مطلوبی اجرایی شود، اما نکته مهم این است که از نهادهای عمومی که تاکنون از معافیت‌های مالیاتی برخوردار بودند مالیات ستانده شود.

• توسعه اقتصادی با رفع موانع و تسهیل برای فعالیت اقتصادی بنگاه‌های خرد و کلان شکل می‌گیرد، به نظر شما آیا مالیات ستانی در تضاد با ارکان اصلی برای قرارگیری در مسیر رشد و توسعه اقتصادی نیست؟

- مالیات‌ستانی معقول و منطقی شرایط توسعه و افزایش سطح رفاه افراد جامعه را بیش از پیش فراهم می‌کند و بدیهی است که اگر جامعه‌ای از سطح رفاهیات و تسهیلات مناسبی برخوردار باشند میل و انگیزه بیشتری برای پرداخت مالیات جهت نیل به توسعه در حوزه‌های مختلف را پیدا می‌کند و به عبارت دیگر شرایط و بستر لازم برای کاهش نابرابری‌ها و توزیع برابر درآمدها مهیا می‌شود که البته هم این شاخص‌ها باید با توجه به وضعیت اقتصادی و همچنین عملکرد شفاف نظام مالیاتی دارد تا شرایط مالیات‌ستانی را بر اساس استانداردهای جهانی فراهم کند تا اجرای پروژه‌های عمرانی، خدمات شهری، تولید بیشتر و... را مهیا کند. علاوه بر این پرداخت مالیات می‌تواند زمینه را برای رشد و توسعه اجتماعی – فرهنگی و... را نیز موجب شود در حقیقت با استفاده از سرمایه‌های سرگردان و هدایت آن به سمتِ توسعه و رشد اقتصادی – اجتماعی – فرهنگی می‌توان شاهد تدریجی پیشرفت در کشور بود البته باید در نظر داشت که رشد و توسعه اقتصادی در جوامع مردم را به امنیت و آرامش ذهنی و اجتماعی بیشتر رهنمون می‌کند و در نتیجه بستر لازم برای شکوفایی ظرفیت‌های نهفته در بخش‌های غیراقتصادی را نیز منجر می‌شود. رشد اقتصادی دارای دو بعد مادی و معنوی است که با گام‌های کوچک، اما مستمر عملیاتی می‌شود و هر اقدامی در این راستا باید با در نظر گرفتن سطح رفاه افراد جامعه عملیاتی شود و البته در این میان باید حتماً به شاخص‌های توسعه اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و... به منظور رسیدن به اهداف از پیش تعیین شده توجه داشت. نیروی انسانی کارآمد و حرفه‌ای و متخصص می‌تواند در صورت حمایت‌های کارفرمایان در حوزه‌های دولتی و خصوصی پتانسیل‌های بالقوه پنهان را به مرحله بالفعل درآورد و در مسیر توسعه انسانی و اقتصادی به کار گیرد و البته رقابتی کردن محیط کار و فضای حاکم بر بازار می‌تواند کشور را به سرمنزل مقصود هدایت کند، چراکه در این فضا، بنگاه‌های اقتصادی یا تمام عوامل درگیر در اقتصاد در فضای سالم به رقابت با همدیگر می‌پردازند و عامل موفقیت بنگاه‌ها در این زمان رانت‌های قدرت یا ثروت نیست بلکه تکیه به توانمندی فرد یا بنگاه در محیط رقابتی و سالم بازار است.

• هوشمندسازی مالیات‌ستانی یکی از ضروری‌ترین ابزارها برای اجرای عادلانه طرح‌های مالیاتی ذکر شده است، در حال حاضر ایران چقدر به این ویژگی مجهز است و آیا چشم‌انداز مطلوبی در این خصوص وجود دارد؟

- عدم پرداخت مالیات از سوی برخی از سازمان‌های مشمول مالیات، ناعادلانه است. پرداخت مالیات بر اساس آنچه که در قانون تعریف شده است باید انجام شود و اگر فرد یا سازمانی خارج از این قانون رفتار کند مسلماً از دایره قانون، هنجار و شرع خارج شده و ضرر بزرگی به جامعه و کشوری که در آن زندگی می‌کند وارد می‌کند. عملکرد شفاف دولت و اطلاع‌رسانی در این زمینه نقش موثری در مالیات ستانی خواهد داشت و البته باید گفت که در این فرآیند به صنعتکاران اجحاف صورت گرفته است و شاید بهتر بود که ممیزهای مالیاتی با توجه به میزان واقعی فعالیت آنها و نه به صورت یکسان اقدام به محاسبه نرخ مالیات این گروه کند تا بتوان در مسیر عادلانه پیش رویم. مشاهده چگونگی هزینه کرد درآمدهای مالیاتی توسط دولت در بخش‌های مختلف مسلماً می‌تواند مردم را در مسیر مالیات‌دهی پرانگیزه‌تر کند و علاوه بر آن دولت را نیز در اخذ مالیات و هزینه کردها کمک کند.