شفافیت؛ کلید بهبود اقتصاد پایتخت

از این رو با توجه به سروکار داشتن با درآمدهای به دست آمده فراوان، باید شفافیت مطلوبی در هزینه‌کردها و میزان درآمدهای اخذ شده داشتند. به گفته کارشناسان؛ راه‌اندازی سامانه‌های اطلاعاتی در این زمینه رویکردی ضروری است که در بسیاری از کشورها به منظور نظارت مطلوب و افزایش اعتماد مردم و ایجاد انگیزه بیشتر برای مشارکت در پرداخت‌ها در زمینه‌های مختلف راه‌اندازی شود. این امر به خصوص درباره کلانشهر تهران، با توجه به گردش‌های مالی فراوان و سهم موثری که در کلان اقتصاد کشور دارد، بسیار مهم ارزیابی می‌شود.

به گزارش «آرمان ملی»، شهرداری پایتخت باتوجه به اهمیت ایجاد تصویری شفاف از عملکرد و فعالیت‌های مالی خود، تاکنون به ویژه در سال‌های اخیر بارها تلاش کرده است تا تصویری شفاف از فعالیت‌ها و عملکرد خود ارائه کند و راه‌اندازی سامانه‌های اطلاعاتی، انتشار بخشی از داده‌ها و شعار شهرداری شیشه‌ای، از جمله اقداماتی بوده که در افکار عمومی بازتاب یافته است. با این وجود برخی صاحب‌نظران معتقدند؛ هنوز بخش بزرگی از اطلاعات کلیدی در دسترس شهروندان قرار ندارد و شفافیت در تهران بیشتر شبیه به نمایش گزینشی داده‌ است تا یک رویکرد واقعی و ساختاریافته است که نمی‌توان در حدواندازه استاندارد به آن واژه شفاف‌سازی اطلاق کرد.

از جمله مهم‌ترین بخش‌هایی که باید در دایره معاملات شهرداری به آن به صورت شفاف پرداخته شود، قراردادهای درآمدی و هزینه‌‌ای، سرمایه‌گذاری‌ها، فاکتورها، معاملات املاک و فراخوان‌های معاملاتی و... است که باید به طور کامل و بدون استثنا به صورت کاملاً شفاف درباره آن اطلاع رسانی شود. این امر همچنین در حوزه بودجه نیز صادق است. بودجه سالانه، مصوبه‌ها و عملکرد واقعی هزینه‌کرد شهرداری باید به زبان ساده و در قالب‌های قابل فهم انتشار یابد و امکان رصد آن برای هر شهروندی با چند کلیک فراهم باشد تا مسیر خرج و دخل شهر را پیگیری کند. هرچند در سال‌های اخیر برخی بخش‌ها از بودجه شهرداری در سامانه‌ها قرار گرفته، اما این رویکرد یا ناقص بوده است یا آنقدر تخصصی که برای شهروندان عادی، در حد همان منتشر نشدن و غیرقابل استفاده بودن است. این در حالی است که در بسیاری از کشورها بودجه شهر در قالب اینفوگرافیک‌ها و گزارش‌های تصویری ساده به اطلاع مردم می‌رسد، اما این امر همچنان در کلاننشهر تهران به صورت فایل‌های سنگین و پیچیده‌ای است که برای فهم آن باید به کارشناسان حسابداری خبره رجوع کرد.

قراردادها، اسناد مالی و استخدام‌ها

اطلاع‌رسانی درباره جزئیات قراردادها و حتی اسناد مالی مربوط به پروژه‌های جزء، از رویکردهای بسیار عادی در کلانشهرهای جهان است، اما شهروندان تهرانی همچنان از آن محروم هستند. به این ترتیب این مشکل درباره لیست سیاه پیمانکاران یا تخفیف‌هایی که شهرداری در معاملات قائل می‌شود، وجود دارد و همچنان در هاله‌ای از ابهام باقی مانده است، خلائی که باعث می‌شود شبکه‌های رانت به راحتی از فضای غیرشفاف سوءاستفاده کنند. به اعتقاد تحلیلگران؛ موضوع صورت‌های مالی و گزارش‌های حسابرسی از اهمیت بیشتری برخوردار است. در حالی که کلانشهرهایی مانند نیویورک یا لندن، همه صورت‌های مالی، ترازنامه‌ها و گزارش‌های حسابرسی شهرداری به‌طور کامل منتشر می‌شود و رسانه‌ها و نهادهای مدنی آن را بررسی می‌کنند، در تهران تنها بخش‌هایی از این گزارش‌ها منتشر شده و بسیاری از صورت‌های مالی یا به‌‌روز نیست یا اصلاً قابل دسترس برای عموم نیست. فقدان این اطلاعات به معنای نبود ابزار کنترل فساد و ناکارآمدی است و سبب می‌شود اعتماد عمومی به مدیریت شهری کاهش یابد. علاوه بر این منابع انسانی یکی از بخش‌های مغفول در شهرداری تهران استکه باید دربخش اطلاع رسانی، اطلاعات مربوط به سوابق تحصیلی و کاری مدیران، حقوق و مزایا و وضعیت استخدامی کارکنان به طور کامل منتشر شود که اینگونه نیست، در صورتی که این امر نیز به شکلی کاملاً شفاف در کشورهای دیگراز مراحل ابتدایی استخدام تا جذب بر اساس عدالت و شایسته سالاری منتشر می‌شود تا از فساد اداری احتمالی پرهیز شود، رویکردی که در مسیر کاملاً معکوس تاکنون در شهرداری تهران باعث انتشار اخبار جذب و استخدام وابستگان در بخش‌های مختلف شهرداری تهران با حقوق و پرداخت‌های نجومی شده که بعد از افشای آن با دلایل مختلف سعی در توجیه آن شده است.

اطلاع‌رسانی در شهرسازی

به زعم اکثر صاحب‌نظران؛ بخش شهرسازی یکی از مهم‌ترین حوزه‌هایی است که نیازمند شفافیت است که به ویژه پروانه‌های ساختمانی، مشخصات مهندسان ناظر، گزارش‌های کمیسیون ماده پنج و مصوبات کمیسیون‌های دیگر باید در دسترس عموم باشد، چرا که این اطلاعات می‌تواند جلوی فساد و رانت در حوزه پرمنفعت ساخت‌وساز را بگیرد، این در حالی است که، در تهران هنوز انتشار این داده‌ها کامل نیست و به ویژه تغییرات طرح تفصیلی یا تغییر کاربری‌ها که ارزش اقتصادی کلانی ایجاد می‌کنند، به صورت عمومی منتشر نمی‌شوند و اتفاقاً همین خلأ زمینه‌‌ساز شکل‌گیری فسادهای میلیاردی در حوزه زمین و مسکن است. کارشناسان تاکید می‌کنند که شش داده مهم شامل؛ لیست سیاه پیمانکاران، معاملات ملکی طرف حساب شهرداری، شکایت‌ها و محکومیت‌های قضایی علیه شهرداری، عملکرد بودجه به تفکیک مناطق، پروانه‌های ساختمانی و اطلاعات تغییر کاربری‌ها به منظور پرهیز از فساد در بخش‌های مختلف باید در سامانه شفافیت شهرداری وجود داشته باشند و فقدان آنها بیانگر آن است که فافیت در تهران هنوز فاصله زیادی با استانداردهای جهانی دارد و تنها بخش‌هایی از اطلاعات به صورت گزینشی در دسترس قرار گرفته است. هرچند طرح شهرداری شیشه‌ای از سال ۱۳۹۶ تاکنون شکل گرفته و با راه‌اندازی یک سامانه در مسیر عملیاتی شدن قرار گرفت که بر مبنای آن مقرر شد؛ همه قراردادها، منابع انسانی، اطلاعات شهرسازی و املاک در دسترس عموم قرار گیرد، ولی تجارب سال‌های اخیر حاکی از این است که این رویکرد تنها در حد یک شعار باقی مانده و به انتشار ناقص داده‌ها محدود شده است، چرا که برخی اطلاعات به‌روز نمی‌شود، برخی دیگر به زبان تخصصی منتشر می‌شود که عملاً برای شهروندان قابل استفاده نیست و برخی داده‌ها هم اصلاً وجود ندارند. در چنین وضعیتی هدف اصلی که اعتماد متقابل مردم و شهرداری است کاهش می‌یابد و عدالت نیز در این میان گُم می‌شود.

مقایسه‌ای دردناک

این امر برای کلانشهر تهران در کشور ایران که همواره بر شاخص‌های عدالت محوری تاکید دارد، قطعاً یک عقب‌ماندگی کاملاً مشهود و نامطلوب است، به خصوص آنکه این مسأله در کشورهایی مانند؛ نیویورک، سئول، یا لندن، سامانه‌های شفافیت نه ‌تنها تمام قراردادها و معاملات را پوشش می‌دهند، بلکه امکان تعامل با شهروندان را نیز فراهم می‌کنند و شهروندان به راحتی می‌توانند اعتراض یا پیشنهاد خود را ثبت کنند و حتی در فرایند تصمیم‌گیری مشارکت داشته باشند و یا حتی با اپلیکیشن‌های موبایلی که وجود دارد شهروندان از طریق آن به صورت لحظه‌ای هزینه‌کردهای عمرانی و مالی را بررسی می‌کنند، فرآیندی کاملاً معکوس دردر ایران که هنوز مقاومت نهادی در برابر شفافیت بسیار بالاست، با این توجیه که بسیاری از مدیران شهری نگرانند که انتشار کامل داده‌ها باعث سوءبرداشت عمومی شود، در حالیکه به اعتقاد بسیاری از تحلیلگران، در عمل این استدلال چیزی جز توجیهی برای پنهان‌کاری نیست. بدیهی است هرقدر داده‌ها شفاف‌تر باشند، احتمال فساد کمتر می‌شود و اعتماد عمومی افزایش می‌یابد، از این رو دلیل شفافیت دیگر یک انتخاب اختیاری نیست بلکه بخشی جدایی‌ناپذیر از حکمرانی مدرن شهری محسوب می‌شود، اما در تهران اما هنوز شفافیت تنها در حد یک پروژه تبلیغاتی دیده می‌شود و تا رسیدن به سطح استانداردهای بین‌المللی راه زیادی باقی مانده است و تنها بخشی از مسیر را به صورت انتخابی طی شده است وفقدان اطلاعات مربوط به معاملات ملکی، تغییرات کاربری زمین، عملکرد بودجه مناطق و پروانه‌های ساختمانی در اکثر موارد به معنای باز گذاشتن دست شبکه‌های رانت و فساد است که راه را برای ناکارآمدی باز می‌گذارد. برای عملیاتی شدن شعار شفافیت در شهرداری تهران، لازم است که شهرداری تهران انتشار داده‌ها را از یک شو نمایشی فراتر برده و با ارائه به‌موقع، کامل، ساده و قابل فهم اطلاعات به همه شهروندان زمینه‌ای برای ایجاد حس اعتماد دوسویه را در پایتخت مهیا کند، چراکه تنها در این صورت است که شهروندان می‌توانند به عنوان ناظر اجتماعی عمل کنند و از رهگذر این نظارت، فساد و ناکارآمدی کاهش یابد، در غیر این صورت، شفافیت همچنان در حد یک شعار باقی خواهد ماند و فاصله میان مدیریت شهری و شهروندان بیشتر می‌شود.