ضرورت اصلاح قیمت کالای استراتژیک

 کارشناسان معتقدند؛ اصلاح قیمت بنزین همگام با دیگر افزایش نرخها، رویکردی است که باعث تخلیه احتمالی انفجار افزایش قیمت بنزین شده و از تبعات آن خواهد کاست. به گزارش «آرمان ملی»، منصور اقدام کارشناس حوزه انرژی در این باره گفت: مسأله قیمت‌گذاری بنزین در ایران همواره یکی از مسائل حساس اقتصادی و اجتماعی بوده است، چراکه بنزین نه‌تنها به‌عنوان یک کالای استراتژیک، بلکه به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای سیاست‌گذاری دولت‌ها شناخته می‌شود. با وجود افزایش هزینه‌های تولید و واردات، قیمت بنزین در سال‌های گذشته در کشور با وجود افزایش قیمت همه اقلام و خدمات، تقریباً ثابت مانده و این مسأله باعث فشار مضاعف بر بودجه دولت شده است. در شرایط کنونی، مسئولان دولتی بار دیگر بر ضرورت اصلاح قیمت بنزین تأکید کرده‌اند و به نظر می‌رسد که تصمیم‌گیری در این حوزه اجتناب‌ناپذیر باشد. او افزود: هرچند در حال حاضر، قیمت بنزین در ایران به دو شکل سهمیه‌ای با قیمت ۱۵۰۰ تومان و بنزین آزاد با قیمت ۳۰۰۰ تومان عرضه می‌شود، اما قطعاً این قیمت‌ها در مقایسه با قیمت‌های جهانی و حتی هزینه واردات بنزین فاصله بسیار زیادی دارند و بدیهی است که حتی با احتساب حقوق و دستمزدها و... توزیع بنزین با قیمت کنونی به شکل سهمیه یا آزاد معقول و منطقی نیست. اقدام اضافه کرد: بر اساس اظهارات مقامات دولتی، ایران سالانه حدود ۳. ۵ میلیارد دلار برای واردات بنزین هزینه می‌کند و این در حالی است که بخش بزرگی از آن با نرخ یارانه‌ای به مردم عرضه می‌شود، از سوی دیگر به دلیل تحریم ودیگر مشکلات، امکان به روزرسانی و به کارگیری تجهیزات مناسب برای تولید بنزین داخلی نیز وجود ندارد و ناچار به واردات بنزین با هزینه کردن دلار باوجود مشکلات کنونی تحریم و... هستیم و برای پرهیز از اعتراضات داخلی و تاثیر آن بر قیمت دیگر کالاها، امکان افزایش قیمت آن هنوز وجود ندارد.

فشارهای اقتصادی و بودجه‌ای

اقدام ادامه داد: این شرایط در حالی ادامه دارد که یارانه سنگین سوخت یکی از عوامل اصلی فشار بر بودجه عمومی کشور محسوب می‌شود و دولت در حالی مجبور به واردات و تأمین بنزین با قیمت‌های بالا است که آن را با نرخ بسیار پایین به مصرف‌کنندگان عرضه می‌کند، در نتیجه این تفاوت قیمت علاوه بر فشار بر منابع ارزی کشور، زمینه‌ساز قاچاق سوخت به کشورهای همسایه نیز می‌شود؛ زیرا اختلاف قیمت داخلی و خارجی بسیار چشمگیر است. از این رو با توجه به این مشکلات ضرورت دارد که اصلاحات در مورد قیمت بنزین اِعمال شود و بیش از این تاخیر در این باره با توجه به یارانه‌های پنهان انرژی که رقم بسیار بزرگی از منابع مالی کشور را می‌بلعند جایز نیست. او افزود: هم اکنون به راستی مدیریت مناسبی بر مصرف انرژی وجود ندارد و از سوی دیگر قیمت پایین بنزین در مقایسه با دیگر کشورها، انگیزه‌ای برای قاچاق ایجاد کرده است، هرچند قطعاً دولت نباید به این بهانه مبارزه با قاچاق را معطوف افزایش قیمت بنزین کند، بلکه باید با رصد و اتخاذ سیاست‌های مناسب از قاچاق این محصول جلوگیری کرده و همزمان البته می‌تواند به سیاست‌های اصلاحی قیمت بنزین نیز تمرکز کند، چرا که در غیراین‌صورت عدالت اجتماعی و صلاحیت‌های قانونی و اجرایی خود را به زیر سوال می‌برد.

 چالش‌های افزایش قیمت

این کارشناس با اشاره به ضرورت اصلاح قیمت بنزین بیان کرد: اجرای افزایش قیمت بنزین قطعاً با چالش‌هایی همراه خواهد بود که بزرگ‌ترین آن با توجه به تجارب تلخ گذشته، نارضایتی اجتماعی و اعتراضات از اصلی‌ترین آنها به شمار می‌آید، از طرف دیگر افزایش قیمت سوخت به‌طور مستقیم و غیرمستقیم باعث رشد هزینه‌های حمل‌ونقل و در نتیجه افزایش سطح عمومی قیمت‌ها می‌شود و بر اساس تجربه‌های گذشته در نتیجه آن حتی با وجود قول دولت برای کنترل اوضاع، بسیاری از مردم نسبت به تحقق وعده‌های مسئولان با توجه به بلاتکلیفی وعده‌های پیشین نسبت به این امر بی‌اعتمادند. این کارشناس توضیح داد: برای اجرای اصلاحات در حوزه قیمت بنزین دولت می‌تواند در اولین مرحله، قیمت بنزین را به‌صورت پلکانی و در بازه‌های زمانی مشخص افزایش دهد تا شوک ناگهانی به جامعه وارد نشود، سپس به‌جای تخصیص یارانه به همه مصرف‌کنندگان، دولت می‌تواند یارانه را به‌صورت نقدی یا اعتباری به دهک‌های پایین درآمدی اختصاص دهد، قطعاً در این صورت دهک‌های ضعیف سهمیه بیشتری از بنزین یارانه‌ای دریافت کنند و دهک‌های پردرآمد سهمیه کمتر یا بدون یارانه باشند که خود عاملی برای کاهش اعتراضات در این خصوص خواهد بود. اقدام طراحی و توزیع کارت انرژی خانوار را یکی دیگر از راهکارهای همزمان با اجرای طرح افزایش قیمت بنزین اعلام و بیان کرد: ایجاد کارت‌های انرژی برای خانوارها که شامل سهمیه مشخصی از بنزین، برق و گاز باشد و امکان مبادله یا فروش آن نیز فراهم شود بدیهی است این اقدام گامی برای حمایت از افراد آسیب پذیر در راستای افزایش قیمت بنزین خواهد بود، علاوه بر این می‌شود با در نظر گرفتن بسته‌های حمایتی از گروه‌های آسیب پذیر پشتیبانی بهتری به عمل آورد. این کارشناس تاکید کرد: احتمال توسعه گرانی‌ها به دلیل افزایش قیمت کرایه‌های حمل ونقل همزمان با اصلاح قیمت بنزین وجود دارد، از این رو بهتر است بخشی از منابع آزادشده از اصلاح قیمت بنزین باید به توسعه مترو، اتوبوس‌های برقی و ناوگان حمل‌ونقل عمومی اختصاص یابد و به این ترتیب بخشی از گرانیهای احتمالی را کنترل کرد.

پیامدهای احتمالی اصلاح قیمت

این کارشناس دولتی با تاکید بر اجرای صحیح اصلاح قیمت بنزین به پیامدهای مثبت این رویکرد پرداخت و گفت: اصلاح قیمت بنزین در صورت اجرای صحیح می‌تواند پیامدهای مثبتی به همراه داشته باشد که مهم‌ترین آنها؛ مدیریت مصرف خوب انرژی، کاهش قاچاق سوخت، افزایش منابع مالی دولت برای سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها، بهبود عدالت در توزیع یارانه‌ها و... هرچند چنانچه، این اصلاحات بدون برنامه‌ریزی دقیق و حمایت‌های لازم انجام شود، می‌تواند پیامدهای منفی نیز داشته باشد که افزایش تورم و تشدید فشار اقتصادی بر خانوارها از مصادیق حتمی آن خواهد بود. او اضافه کرد: از جمله مهم‌ترین عوامل موفقیت در اجرای سیاست‌های اصلاح قیمت، شفافیت و اقناع افکار عمومی است. تجربه‌های گذشته نشان داده که هرگاه دولت‌ها بدون توضیح کافی و اقناع مردم اقدام به افزایش قیمت سوخت کرده‌اند، واکنش‌های اجتماعی منفی شدیدی بروز کرده است. بنابراین دولت باید پیش از هر اقدامی، برنامه دقیق و شفاف خود را اعلام کرده و به بیان اثرات تورمی و راهکارهای جبرانی به صورت کاملاً شفافا اقدام کند، چراکه این مسائل اعتماد عمومی را با اقدامات عملی تقویت خواهد کرد.

 اقدامی ضروری و گریزناپذیر

اقدام اصلاح قیمت بنزین در کشور را ضرورتی اجتناب‌ناپذیر خواند و گفت: ادامه روند کنونی نه ‌تنها به فشار بیشتر بر بودجه دولت منجر می‌شود، بلکه زمینه قاچاق، اسراف و بی‌عدالتی اجتماعی را نیز تقویت می‌کند. با این حال، اجرای این اصلاحات نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، تدریجی و همراه با حمایت‌های جبرانی است. اگر دولت بتواند با شفافیت، عدالت‌محوری و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های حمل‌ونقل عمومی اقدام کند، اصلاح قیمت بنزین می‌تواند به نفع اقتصاد و جامعه تمام شود. در غیر این صورت، خطر تکرار تجربه‌های تلخ گذشته همچنان وجود خواهد داشت. نرسی قربان، تحلیلگر نیز با اشاره به اینکه عقب‌ماندگی قیمت بنزین نسبت به نرخ‌های بین‌المللی واقعیت دارد، گفت: نکته اما اینجاست که قدرت خرید جامعه ایرانی نیز با استانداردهای بین‌المللی فاصله دارد. در ضمن تورم ایران چند سال مداوم بالاتر از ۴۰ درصد است و افزایش قیمت بنزین می‌تواند شوکی تورمی را دوباره متوجه اقتصاد ایران کند. وی با اشاره به سبد سوختی ایران گفت: به دلیل بالا بودن سهم بنزین از سبد سوختی ایران، این کالا همواره جوانبی غیراقتصادی را همراه خود دارد. او در توضیح این مطلب افزود: بررسی تاریخ پنجاه تا شصت سال اخیر نشان می‌دهد؛ تغییرات قیمت بنزین همواره با تنش‌های اجتماعی و سیاسی همراه بوده است. این در حالی است که تغییرات قیمتی بنزین در کشورهای دیگر چنین حساسیت بالایی را ایجاد نمی‌کند. وی گفت: هر چند نرخ سوخت همواره برای همه کشورها از اهمیت بالایی برخوردار است اما حساسیتی بر مساله بنزین در ایران چیزی فراتر از عرف و استاندارد جهانی است. وی پیش‌بینی کرد قیمت بنزین در سال جاری دستخوش افزایش نشود اما دولت با سیاست‌های غیرقیمتی و اعمال محدودیت، فضای عرضه بنزین را دستخوش کاهش کند.