باندهای مافیایی و تبدیل بنزین سه نرخی به چالش

 از سوی دیگر مافیای خودرو که در کشور حضور دارد مخالف این هستند که واردات خودرو با مصرف پایین صورت بگیرد و از سوی دیگر با اینکه شرکت‌های خارجی تکنولوژی‌های خود را در این زمینه به ایران وارد کنند نیز مخالف هستند. این در حالی است که اگر چنین اتفاقی رخ داد به عنوان مثال مصرف یک خودرو پژو 405 که 14 لیتر است به شش لیتر و یا کمتر از آن کاهش پیدا می‌کند. به همین دلیل در شرایط کنونی مشکلات اقتصادی و حامل‌های انرژی در ایران بسیار اساسی و جدی است که نیاز به یک جراحی جدی دارد و با چنین تصمیماتی به نتیجه نمی‌رسد». جملات ذکر شده اظهارات دکتر بهمن آرمان، اقتصاددان درباره پیامدهای افزایش قیمت بنزین در گفت‌وگو با «آرمان ملی» است. آرمان در این گفت‌وگو به مهم‌ترین چالش‌های تصمیم بنزینی دولت اشاره می‌کند که در ادامه می‌خوانید.

*چرا دولت تصمیم گرفت در مقطع کنونی قیمت بنزین را افزایش بدهد؟

اقتصاد ایران پس از انقلاب با چالش مدیریتی مواجه بوده است. از ابتدای انقلاب تا زمان چنگ و سپس دوران سازندگی تکنوکرات‌ها و متخصصان درباره اقتصاد ایران تصمیم‌گیری می‌کردند، اما پس از دوران سازندگی به مرور زمان نقش تکنوکرات‌ها در تصمیم‌گیری اقتصادی کاهش پیدا کرد و تصمیمات بیشتر جنبه ایدئولوژیک به خود گرفت. به صورت طبیعی زمانی که مبانی علمی را اساس تصمیم‌گیری قرار ندهیم پس از مدتی دچار بحران‌هایی می‌شویم که امروز با آن مواجه شده‌ایم. از سوی دیگر در سال‌ها و بلکه دهه‌های گذشته اجازه نداده‌ایم صدای صاحب‌نظران و کسانی که دارای تخصص هستند شنیده شود. همین که متخصصان و صاحب نظران در چنین مسائلی تصمیم‌گیری نمی‌کنند آسیب جدی به نظام تصمیم‌گیری کشور زده است. در دهه‌های گذشته ملاک انتخاب تصمیم‌گیران علم و تخصص نبود و آنچه در این زمینه نقش داشته مسائل دیگر بوده است.

*سه نرخی شدن قیمت بنزین چه چالش‌هایی به همراه خواهد داشت؟

واقعیت این است که چالش‌های پیرامون این تصمیم توسط رسانه‌های داخلی و خارجی و باندهای مافیایی است که شکل گرفته است. به هر حال دولت یک تصمیم گرفته، اما برخی بدون آگاهی از چرایی و پیامدهای آن تلاش می‌کنند آن را به یک چالش برای کشور تبدیل کنند که شاید در واقعیت نیز چنین نباشد. پس از تصمیمی که دولت در این زمینه گرفت برخی عنوان کردند که با این تصمیم این امکان وجود دارد که دوباره اتفاقات سال98 تکرار شود و مردم به دلیل افزایش قیمت بنزین اعتراض خیابانی انجام بدهند. درواقع این نوعی ایجاد ترس و وحشت برای دولت است. با کمی دقت در قیمت کالاهای مورد نیاز مردم متوجه می‌شویم که در یک سال گذشته قیمت لوبیاچیتی دو برابر شده و قیمت گوشت به اندازه‌ای رسیده که بسیاری از قصابی‌ها به دلیل اینکه خریداری وجود ندارد در حال تعطیل شدن هستند. چرا مردم برای افزایش چند برابری قیمت گوشت در سال گذشته به خیابان نریختند اما به دلیل افزایش دو هزار تومانی قیمت بنزین ممکن است به خیابان بیایند و اعتراض کنند؟ در شرایط کنونی رسانه‌های بیگانه و شبکه‌های ماهواره‌ای به شکل مشکوکی در حال بزرگ کردن اصلاح قیمت حامل‌های انرژی هستند. در واقع برخی دنبال این هستند که برای دولت ترس و وحشت ایجاد کنند تا چنین تصمیماتی را نگیرد. امروز قیمت یک بطری آب معدنی 300 سی‌سی در کشور10 هزار تومان است در حالی که قیمت یک لیتر بنزین 1500 تومان است. به همین دلیل اصلاح قیمت حامل‌های انرژی یک ضرورت در کشور است که باید انجام شود. امروز قیمت بنزین به اندازه‌ای است که حتی هزینه حمل و نقل آن را نیز پوشش نمی‌دهد. ایران در سال‌های اخیر وارد کننده بنزین بوده اما کسی آقای زنگنه را که 16 سال وزیر نفت این کشور بوده و می‌گفته ساخت پالایشگاه کثافت‌کاری است، مواخذه نمی‌کند که چرا کشور در چنین وضعیتی قرار گرفته است.

مافیای خودرو با تمام توان نسبت به واردات خودروهای کم‌مصرف حساس است و مخالفت می‌کند و از سوی دیگر با انتقال تکنولوژی و دانش فنی برای کاستن از مصرف سوخت در خودروهای ساخت داخل مخالف است

*آیا در شرایط کنونی که چشم‌انداز مشخصی پیش روی کشور نیز زمان تصمیم‌گیری درباره افزایش قیمت بنزین زمان مناسبی بود؟

این تصمیم باید گرفته می‌شد. کشورهای اطراف خلیج فارس به دنبال این هستند که خود را از وضعیت خام فروشی نفت خارج کنند. به عنوان مثال براساس برنامه‌ریزی‌هایی که صورت گرفته کشور عربستان تا سال2030 دیگر نفت خام نمی‌فروشد و ظرفیت پالایشگاه‌های خود را به ظرفیت تولید نفت خام خود نزدیک کرده است. این وضعیت در کشورهایی مانند امارات متحده عربی، قطر و کویت نیز وجود دارد. در ایران نیز از سال‌ها قبل می‌شد شرایط واردات بنزین را پیش‌بینی کرد و براساس آن پالایشگاه‌های لازم ساخته شود. این در حالی است که در عمل چنین اتفاقی رخ نداد و کسانی که در این زمینه تصمیم‌گیر بودند اما اقدامات لازم را انجام ندادند امروز مورد بازخواست قرار نمی‌گیرند. همین وضعیت وجود داشته که کشور به جایی رسیده که به صورت سالانه باید چند میلیارد دلار بنزین وارد کند. نکته دیگری که وجود دارد این است که میزان مصرف سوخت خودروها در کشورهای اروپایی تقریبا نصف خودروهای موجود در ایران است. به عنوان مثال خودروهای پژو 405 و پراید در ایران تقریبا دو برابر میزان سوخت خودروهایی کشورهای اروپایی مصرف سوخت دارند که آمار بسیار بالایی است. در ایران به دلیل نداشتن آزادراه‌های کافی با ترافیک زیادی مواجه هستیم که روزانه میزان مصرف بنزین را افزایش می‌دهد. این در حالی است که بسیاری از این میزان اگر آزادراه‌های کافی، قطارهای تندرو و حتی هواپیماهای مناسب داشتیم این میزان سوخت در کشور به صورت روزانه استفاده نمی‌شد. به همین دلیل با تصمیمی که دولت گرفته نه تنها مصرف بنزین کاهش پیدا نمی‌کند و بلکه در کاهش قاچاق سوخت نیز تأثیری نخواهد گذاشت.

*با توجه به اینکه تورم آبان‌ماه 50 درصد اعلام شده آیا تصمیم دولت در زمینه افزایش قیمت بنزین باعث افزایش نرخ تورم نخواهد شد؟

بدون شک این اتفاق رخ خواهد داد و براساس افزایش قیمت حامل‌های انرژی تورم نیز افزایش پیدا خواهد کرد. اقتصاد ایران به دلیل وجود برخی مدیران ناکارآمد جنبه روانی پیدا کرده و به همین دلیل پس از افزایش قیمت بنزین قیمت کالاهای دیگر نیز افزایش پیدا می‌کند. از سوی دیگر مافیای خودرو با تمام توان نسبت به واردات خودروهای کم‌مصرف حساس است و مخالفت می‌کند و از سوی دیگر با انتقال تکنولوژی و دانش فنی برای کاستن از مصرف سوخت در خودروهای ساخت داخل مخالف است این در حالی است که اگر چنین اتفاقی رخ داد به عنوان مثال مصرف یک خودرو پژو 405 که 14 لیتر است به شش لیتر و یا کمتر از آن کاهش پیدا می‌کند. به همین دلیل در شرایط کنونی مشکلات اقتصادی و حامل‌های انرژی در ایران بسیار اساسی و جدی است که نیاز به یک جراحی جدی دارد و با چنین تصمیماتی به نتیجه نمی‌رسد.