احتمالا تنش‌ها در منطقه بعد از انتخابات آمریکا هم ادامه داشته باشد

چه اینکه از یکسو جنگ اوکراین چند سالی است که آغاز شده و هنوز هم پایانی بر این جنگ نه از سوی غربی‌ها و نه روس‌ها اندیشیده نشده است. از سوی دیگر تحولات منطقه خاورمیانه به ویژه جنگ اسرائیل با مقاومت منطقه‌ای در غزه و اخیرا لبنان موجب گردیده تا فضا بسیار پر تنش و متشنج شود. در چنین شرایطی این پرسش پدید می‌آید که روی کار آمدن کاملا هریس بیشتر به نفع منطقه و ایران است یا دونالد ترامپ؟ برخی معتقدند که در کلان ماجرا روی کارآمدن هریک از این افراد تفاوتی با دیگری ندارد و صرفا در جزئیات و نوع رفتارها و رویکردها تفاوت‌هایی وجود خواهد داشت، اما عده دیگری معتقدند که اگر هریس پیروز شود دست نتانیاهو و به تبع آن اسرائیل تا حد زیادی بسته خواهد شد و احتمالا به زودی آتش‌بس برقرار خواهد شد. اما اگر ترامپ روی کار آید نتانیاهو با فراغ بال بیشتری به اهداف و برنامه‌های خود خواهد پرداخت. هر چند که از مساله پاسخ ایران به اسرائیل در قالب «وعده صادق 3» هم همچنان در تحلیل‌های تحلیلگران به عنوان مهم‌ترین مساله یاد می‌شود. در همین راستا برای بررسی انتخابات آمریکا، تاثیر آن بر منطقه خاورمیانه و تحولات آن و شرایط منطقه، «آرمان ملی» با سیدجلال ساداتیان سفیر سابق ایران در انگلیس و تحلیلگر مسائل بین‌الملل به گفت‌وگو پرداخته است که می‌خوانید.

*با توجه به در پیش بودن انتخابات آمریکا تاثیر این انتخابات و اینکه چه کسی به کاخ سفید خواهد رسید شرایط انتخاباتی در آمریکا را چگونه تحلیل می‌کنید؟

در خصوص تاثیر ایالات متحده آمریکا در مسائل مختلف جهانی به لحاظ اینکه آمریکا مشوق و مروج جهانی‌سازی بوده به ویژه بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی که آمریکا حس کرد تنها قدرت باقی مانده جهانی است که می‌تواند عنوان ابرقدرت را به خود اختصاص دهد، این تاثیرات قاعدتا بیشتر است. یعنی صرف نظر از اینکه ما بپذیریم واقعاً تنها قدرت جهانی آمریکاست یا قدرت‌های دیگری هم در کنار آمریکا رشد کردند و بالا آمدند، به خصوص بعد از همین مباحثی که مطرح شد که آقای فوکویاما پایان جهان را پیروزی لیبرال دموکراسی مطرح کرد و آقای هانتینگتون جنگ تمدن‌ها را طرح کرد و در ادامه آقای خاتمی گفت‌وگوی تمدن‌ها را مطرح کرد ولی بعد دیگر شاهد رشد چین بودیم که امروزه از این کشور به عنوان دومین قدرت اقتصادی یاد می‌شود و تلاش‌هایی که اتحادیه اروپا به خرج داده که خودش را از آمریکا مستقل کند. از بعد از جنگ دوم جهانی اروپایی‌ها عملاً زیر سایه آمریکا بودند ولی حالا فرانسه و سپس آلمان در تلاشند که بتوانند اتحادیه اروپایی را به عنوان یک قطب قدرت مطرح کنند. از سوی دیگر درخصوص روسیه باقی مانده از اتحاد جماهیر شوروی، شاهد تلاش‌هایی در جهت توسعه سرزمینی در اوستیای جنوبی و کریمه و حالا در شرق اوکراین و حضور ناوگان اتمی این کشور در بندر لاذقیه سوریه و حضور فیزیکی و به خصوص هوایی این کشور در سوریه را هم شاهد بودیم. غیر از اینها هم از بعد اقتصادی، اقتصادهای نوظهوری مثل برزیل، هند و کشورهای شرق آسیا مثل کره جنوبی، تایلند و ویتنام دال بر این است که آمریکا دیگر به تنهایی آن ابرقدرتی که تصور می‌کرد نیست. ولی با وجود این حرف‌ها، به دلیل توانمندی اقتصادی، ساختار سیاسی و ظرفیت‌های تکنولوژیک، هنوز این کشور در بعد دیپلماسی و سیاسی اثرگذار است. در نتیجه انتخاباتش هم ولو اینکه این انتخابات را به عنوان اینکه استراتژی‌های کلان آنها هر چند سال یکبار تعیین می‌شود که اولویت‌های جهانی‌شان چگونه باشد، بین دو حزب جمهوری‌خواه و دموکرات تفاوت‌هایی هم در نگاه آنها نسبت به مسائل جهانی وجود دارد. به این مفهوم که جناح جمهوری‌خواه بیشتر به جناح تولیدکنندگان اسلحه و جناح دموکرات‌ها بیشتر به شرکت‌های بزرگ نفتی وابستگی دارند و در نتیجه شرکت‌های نفتی‌ها به دلیل توان اثرگذاری بر دولت دموکرات، سعی می‌کنند سیاست‌های خود را پیش ببرند و جمهوری‌خواهان بیشتر به راه قدرت نظامی و فشارهای تحکمی تلاش می‌کنند که سیاست‌های خود را پیش ببرند. هرچند که در دوره دموکرات‌ها هم جنگ اتفاق افتاده و بالعکس هم جمهوری‌ها گاهی با دیپلماسی امور خود را پیش بردند ولی این تفاوت‌ها در آمریکا وجود دارد.

* با توجه به نظرسنجی‌ها، اظهارنظرها و گمانه‌زنی‌های صورت گرفته ارزیابی شما از آخرین وضعیت رقابت میان خانم کامالا هریس و دونالد ترامپ چگونه است؟

 من معتقدم که تاکنون رقابت‌های دو نامزد انتخاباتی آمریکا خیلی نزدیک به هم پیش آمده ولی به نظر می‌رسد با یک درصد خیلی کمی خانم کامالا هریس پیش باشد. البته طبق آماری که مطرح کردند حدود ۸۵ میلیون نفر از آمریکایی‌ها رای خود را داده‌اند و دوشنبه روز نهایی خواهد بود که آرا را جمع‌آوری کنند و آخر وقت دوشنبه یا حداکثر روز سه‌شنبه به وقت ایران نتیجه آراء مشخص خواهد شد. ترامپ از الان در حال طرح این زمزمه است که طرف مقابل تقلب می‌کند و ترامپ مدام ابراز می‌کند که من برنده‌ام مگر اینکه تقلب بشود و اگر تقلب بشود من برنده نیستم. همین‌طور که طرفدارانش به کنگره حمله کردند در حال فراهم کردن زمینه‌های اعتراضات مردمی است.

ترامپ مدام ابراز می‌کند که من برنده‌ام مگر اینکه تقلب بشود و اگر تقلب بشود من برنده نیستم. همین‌طور که طرفدارانش به کنگره حمله کردند در حال فراهم کردن زمینه‌های اعتراضات مردمی است

* از دیدگاه شما انتخابات آمریکا چه تاثیراتی بر منطقه خاورمیانه آن هم در شرایط پرتلاطم فعلی می‌گذارد و تحولات منطقه چه میزان از نتیجه این انتخابات تاثیر می‌پذیرد؟

 من معتقدم که واقعا غیرقابل پیش‌بینی است که چه اتفاقاتی خواهد افتاد. با روندی که تا الان طی شده به نظر می‌آید که نهایتاً آن‌ها به دنبال این هستند که می‌دانند اسرائیل هم در این منطقه دچار معذوراتی است که به شکلی ماجرا را جمع کنند که هم اسرائیل احساس پیروزی کند و هم تنش گسترش پیدا نکند و دامنه آن به جاهای دیگری کشیده نشود، اما مقام رهبری در سخنانی که به عنوان روز ۱۳ آبان مطرح کردند، مفصل به مسائل آمریکا پرداختند و بعد هم از صحبت‌های ایشان اینگونه برداشت شد که پاسخ به اسرائیل داده خواهد شد و پاسخ دندان‌شکن هم داده خواهد شد و آمریکا هم تهدید کرده که اگر ایران جواب بدهد ما هم ورود می‌کنیم و کشتی‌ها و هواپیمای ب ۵۲ را هم به این منطقه اعزام کرده و محتمل است که ولو بعد از روز رای گیری درگیری افزایش پیدا کند. بعد از انتخابات آمریکا ممکن است که درگیری‌ها افزایش پیدا کند. یعنی حالت پینگ‌پنگی ادامه پیدا کند و نهایتا هم به دخالت آمریکا و حضور مستقیم این کشور بینجامد. چون تا الان پاسخ‌هایی که طرفین داده‌اند آمریکایی‌ها از اینکه به مساله ورود پیدا کنند پرهیز کردند. ایران با تمهیداتی که اندیشیده ضمن اینکه به اسرائیل جواب داده و قدرت تهاجمی و تدافعی خود را نشان داده ولی طوری عمل کرده که به دخالت آمریکا نینجامد. ضمن اینکه حالا پشت پرده تبادلات دیپلماتیک هم ولو غیرمستقیم از طریق سفارت سوئیس، یا عمان و قطر اتفاق افتاده است. به هر حال طرفین همدیگر را مطلع کردند که قصد افزایش تنش را ندارند. تا اینجای کار روال کلی عدم افزایش تنش و درگیری و به خصوص درگیری مستقیم ایران و آمریکا بوده ولی حالا از این به بعد هم آیا حوادث به همین سمت و سو خواهد رفت که به نوعی آتش‌بسی در منطقه اتفاق بیفتد و آمریکایی‌ها دخالت کنند و جلوی جنایت‌های بیشتر اسرائیل را بگیرند تا این ماجرا خاتمه پیدا کند یا اینکه آنها هم بخواهند با لجبازی‌هایی که اسرائیل انجام می‌دهد همراه شوند و مسائل به سمت و سوی درگیری‌های بیشتر منتهی شود.

* با توجه به اینکه مقامات کشورمان از تریبون‌های مختلف بحث پاسخ قاطع ایران را مطرح کرده و می‌کنند و طی چند روز گذشته نیز آمریکایی‌ها ادعاهایی مبنی بر اینکه اگر ایران پاسخ دهد نمی‌توانیم جلوی اسرائیل را بگیریم مطرح کردند، اینها صرفا ادعاهایی با کارکرد رسانه‌ای است یا به واقع آمریکایی‌ها برای حمایت از اسرائیل برنامه مشخص دارند؟

روند و سیاست‌های آمریکا عدم افزایش تنش و عدم ورود به جنگ مستقیم با ایران است و تا الان هم به شکل‌های مختلفی پرهیز کردند از اینکه این اتفاق بیفتد، اما طبیعتاً به دلایل مختلفی که آمریکا تحت تاثیر لابی صهیونیستی یعنی آیپک که دارای نفوذ در کنگره، دارای نفوذ در دولت، بخش اقتصادی و بخش رسانه‌ای آمریکا هستند، آمریکایی‌ها و دولت آمریکا نمی‌تواند به لحاظ منافع خود و مسائل داخلی خود آنها را نادیده بگیرد و در نتیجه تلاششان بر این است که به نوعی رضایت آنها را هم داشته باشند، اما تا اینجای کار دموکرات‌ها به‌خاطر اینکه اسرائیل قبل از انتخابات آمریکا به گونه‌ای میزان تنش را افزایش ندهد که تاثیر مستقیم بر انتخابات آنها داشته باشه و به نفع آقای ترامپ تمام شود و آن تمهیدات را نیز در پاسخ به پرسش قبلی توضیح دادم آنها را اندیشیدند و پیام هم تبادل کردند و هم به نحوی به اسرائیل گفتند که خیالت راحت مثلا ما پشتت هستیم و حمایت می‌کنیم و همین رجز‌هایی را که شاهد بودید انجام دادند. فرمانده سنتکام به اسرائیل رفت که با آنها گفت‌وگو کند. وزیر خارجه آمریکا چند بار به منطقه سفر کرد و آقای بایدن چند بار به صورت تلفنی با نتانیاهو حدود یک ساعت صحبت کرد و بعد هواپیماهای ب 52 که رادار گریز است به یمن حمله کردند و بعد هم اعلام کردند که نیروهای بیشتری را هم به منطقه آوردند. حتی در همین حمله اخیر به ایران شاهد بودیم که به رغم هشدارهایی که ایران به کشورهای همسایه داده بود که از فضای هوایی آنها استفاده نشود اما دیدیم فضایی که در اختیار آمریکایی‌ها است به اسرائیل دادند و هواپیماهای اسرائیل به آن فضا وارد شدند و از آنجا به سمت ایران موشک پرتاب کردند. همه این کمک‌ها را کردند ولی در عین حال سعی کردند که کنار بایستند. حالا این وضعیت که عرض کردم تا کجا ادامه پیدا می‌کند نمی‌دانیم. آیا نوع پاسخی که ایران می‌دهد چه واکنشی را برمی‌انگیزند، آیا پاسخ به‌گونه‌ای خواهد بود که تنش‌ها کنترل شود، هماهنگ شده باشد در حدی که طرف مقابل را وادار به پاسخ شدیدتر نکند، که آنها باز هم بتوانند وضعیت را کنترل کنند، واقعا اینها سوال‌هایی است که وجود دارد و این ابهام هم به نحوه پاسخ ایران و پاسخ متقابل مربوط می‌شود که این حمله‌ها در چه سطحی خواهد بود و آیا مثلا به زیرساخت‌ها حمله صورت می‌گیرد یا نه و در صورت حمله ایران طرف مقابل چه خواهد کرد، همه اینها مبهم است.