«آرمان ملی» آخرین تحولات سیاستخارجی را بررسی میکند
میانجیگری بغداد با چراغ سبز واشینگتن
آرمان ملی- گروه سیاسی: روابط جمهوری اسلامی ایران و آمریکا در یکی از پیچیدهترین و پرتنشترین مقاطع خود در دهههای اخیر قرار دارد. پس از سالها چالشهای دیپلماتیک، تشدید تحریمها و شکست سازوکارهای چندجانبه برای مهار بحران، درگیری نظامی موسوم به «جنگ ۱۲ روزه» عملا سطح تقابل میان طرفین را از حوزه سیاسی به حوزه امنیتی ارتقا داد.
هرچند این درگیری پایان یافته است، اما آثار آن همچنان بر محاسبات راهبردی تهران و واشینگتن سایه انداخته و فضای بیاعتمادی را عمیقتر کرده است. در این میان، بغداد تلاش میکند با ایفای نقش میانجی، زمینهای برای کاهش تنش و بازگشت طرفین به مسیر گفتوگو فراهم کنند. جایگاه ژئوپلیتیکی عراق، روابط همزمان آن با ایران و آمریکا، و تجربههای پیشین در میزبانی گفتوگوهای غیرعلنی، این کشور را به یکی از معدود کانالهای ارتباطی ممکن در شرایط فعلی تبدیل کرده است. با این حال، میانجیگری زمانی میتواند مؤثر باشد که هر دو طرف ارادهای واقعی برای مهار بحران و حرکت به سمت تعامل داشته باشند.
در شرایط کنونی، اختلافات اساسی میان تهران و واشینگتن تنها به موضوع هستهای محدود نیست، بلکه مجموعهای از مسائل امنیتی، منطقهای، اقتصادی و حقوقی را در بر میگیرد. از منظر ایران، برخی خواستههای مطرحشده از سوی آمریکا فراتر از چارچوبهای قابل پذیرش ملی تلقی میشوند و بهعنوان فشار سیاسی و نه پیشنهاد مذاکره دیده میشوند. از سوی دیگر، واشینگتن نیز مدعی است که بدون تغییر در برخی رفتارهای راهبردی ایران، امکان عادیسازی روابط وجود ندارد. با این حال، تداوم وضعیت تقابل، خطر ورود به چرخههای جدید بحران را افزایش میدهد. چرخههایی که هزینههای اقتصادی، انسانی و امنیتی آن میتواند از توان مدیریت همه بازیگران فراتر رود. از این رو، ابتکارهایی مانند تلاش بغداد برای میانجیگری، هرچند شکننده و محدود، همچنان بهعنوان یکی از معدود مسیرهای بالقوه برای مهار تنش و جلوگیری از تشدید بحران قابل توجه است. در این مورد بیشتر میخوانید.
هزینهها را کاهش دهیم
قاسم محبعلی، تحلیلگر مسائل بینالملل و دیپلمات پیشن در مورد اینکه آیا عراق در این شرایط حساس میتواند بین تهران و واشینگتن میانجیگری کند، بهخبرنگار «آرمان ملی» میگوید: «به نظر میرسد بغداد میتواند محل مناسبی برای گفتوگو باشد و عراق نیز آمادگی میزبانی از هیاتهای ایرانی و آمریکایی را داشته باشد. با این حال، تحقق چنین گفتوگویی منوط به آمادگی واقعی هر دو طرف برای ورود به مذاکرات مستقیم به منظور حل مسائل موجود است. در مورد طرف آمریکایی، موضع نسبتاً روشن است؛ اما در مورد ایران هنوز به نظر میرسد جمعبندی نهایی برای ورود به این مرحله صورت نگرفته است. به ویژه با توجه به اینکه مذاکرات غیرمستقیم عملاً کارایی خود را از دست داده و بعید است بتوانند راهگشا باشند. طبیعی است که هر دو طرف پیش از آغاز مذاکرات با مواضع حداکثری وارد میشوند، اما منطق دیپلماسی اقتضا میکند که هر طرف مطالبات طرف مقابل را به رسمیت بشناسد و در مقابل، مطالبات خود را مطرح کند تا زمینه برای یک توافق قابل قبول فراهم شود. به نظر میرسد که در طرف ایرانی هنوز اجماع لازم برای عبور از این مرحله و حرکت به سمت یک راهحل دیپلماتیک شکل نگرفته است.»
او در همین مورد و با اشاره به وضعیت داخلی ایران ادامه میدهد: «شرایط اقتصادی داخلی و فشارهای ناشی از تحریمها اهمیت این موضوع را دوچندان میکند. آمریکا به طور سنتی از تحریمها به عنوان اهرم فشار استفاده کرده و این فشارها به صورت مستقیم بر وضعیت اقتصادی کشور اثر میگذارند. بر اساس پیشبینیهای اقتصادی و بودجه ارائهشده از سوی دولت، سال آینده از نظر اقتصادی سالی دشوارتر از امسال خواهد بود. بنابراین، ادامه وضعیت موجود هزینههای فزایندهای برای کشور به همراه خواهد داشت. در عین حال، سیاست مقاومتی نیز محدودیتهای خود را دارد. هیچ وضعیتی نمیتواند به طور دائمی در حالت بنبست باقی بماند. حتی راهحل دیپلماتیک نیز هزینه دارد، اما این هزینه به مراتب کمتر از هزینههای ناشی از تشدید تحریمها، تداوم بحران و یا ورود به یک درگیری نظامی است. اگر مسیر سیاسی و دیپلماتیک بهموقع دنبال نشود، احتمال آن وجود دارد که بحران نهایتاً از مسیر پرهزینهتری مانند درگیری نظامی حلوفصل شود. بنابراین، نباید کشور را به نقطهای رساند که راه بازگشتی وجود نداشته باشد؛ همانگونه که نمونههای منطقهای مانند غزه و لبنان نشان میدهند، هزینههای چنین وضعیتی بسیار سنگین و گاه جبرانناپذیر است. از این رو، به نظر میرسد عقلانیترین مسیر، تلاش برای حلوفصل سیاسی و دیپلماتیک مسائل پیش از رسیدن به مراحل پرخطرتر است.»
تلاشهای ادامهدار بغداد
با توجه به موضوعاتی که اشاره کردیم حالا به گفتههای نخست وزیر عراق خواهیم پرداخت که به تمایل آمریکا برای مذاکره اشاره دارد. در این مورد محمد شیاع السودانی در گفتوگو با شبکه المیادین با اشاره به تلاشهای دیپلمالتیک بین تهران و واشینگتن گفت: «روابط مخصوص بغداد با ایران و آمریکا باعث شده است که عراق قدرت این را داشته باشد که میان این دو کشور نقش ایفا کند، با توجه به روابط متشنج میان ایران و آمریکا، عراق تلاش کرد که میان آنها نزدیکی ایجاد کند، ما تلاشهایی در این زمینه کردیم و این تلاشها همچنان ادامه دارد. ما همواره تلاش میکنیم. در این مرحله در بسیاری از موارد یکی از طرفهای کاهش تنش میان این دو کشور بودیم. اکنون تلاشهای مهمی درحال انجام است تا دیدار دوجانبهای میان دو طرف در بغداد تدارک ببینیم تا گفتوگوها از سر گرفته شود. ما تلاشهایی داریم و در بالاترین سطوح درحال انجام است اما این مساله به تضمینهایی نیاز دارد زیرا گفتوگوهایی در کشورهای دیگر انجام شد اما با زبان تهدید و وعده و وعید بود که طرف ایرانی این مساله را نمیپذیرد و خواستار شفافیت در گفتوگوها و دیدارها است. عراق درحال انجام تلاشهایی است و چه بسا برای اولین بار است که این مساله را اعلام میکنیم. آمریکا اصل گفتوگو به واسطه بغداد را میپذیرد. این را از مسئولانی در داخل دولت آمریکا شنیدیم. ما در تمام دیدارهایمان با مسئولان آمریکایی در این خصوص صحبت میکنیم، به آنها میگوییم که شما میتوانید از روابط متمایز ما با جمهوری اسلامی ایران استفاده کنید و دیدگاههای خود را شرح دهید.»
او در همین مورد ادامه داد: «ما تمایل به مذاکره را از چندین مسئول ایرانی و آمریکایی شنیدیم مبنی بر اینکه آنها به طور کلی تمایل دارند یعنی دو طرف مخالف از سرگیری مذاکرات نیستند اما محدودیتهایی دارند؛ آیا این گفتوگوها نتایجی به همراه خواهد داشت؟ آیا زبان تهدید متوقف میشود؟ دیدگاه ایران که من به آن اشاره کردم این است که باید مذاکرات جدی بدون دیکته و بدون تهدید و معتبر باشد و این یک دیدگاه منطقی است.»
ارسال نظر