گزارش «آرمان ملی» از دستاوردهای سفر پزشکیان به قزاقستان
ایران در آستانه جهش بزرگ در اوراسیا
آرمان ملی – صدیقه بهزادپور: سفر اخیر مسعود پزشکیان، رئیسجمهور ایران، به آستانه، پایتخت قزاقستان، نقطه عطف تازهای در روابط اقتصادی دو کشور محسوب میشود؛ سفری که با توجه به اشتراکات تاریخی، فرهنگی و ژئوپولیتیک میان تهران و آستانه، بستری برای امضای مجموعهای از تفاهمنامههای اقتصادی و تجاری شد.
به گفته کارشناسان؛ این سفر دیپلماتیک که با حضور تیم گستردهای از مقامات اقتصادی و فعالان بخش خصوصی همراه بود، بار دیگر نشان داد که سیاست همسایگی دولت، تنها یک شعار نیست و میتواند در عمل مسیرهای جدیدی را برای افزایش نقش ایران در منطقه اوراسیا باز کند.
بازطراحی مسیرهای تجاری
به گزارش «آرمان ملی»، روابط ایران و قزاقستان از گذشته تا امروز همواره تحت تأثیر جغرافیا و تاریخ بوده است. دو کشور در امتداد محور سنتی جاده ابریشم قرار دارند؛ محوری که از دیرباز تجار، فرهنگها و تمدنها را به هم پیوند داده است. امروز نیز همین ویژگی تاریخی، به یک عامل ژئوپولیتیک حیاتی تبدیل شده است. ایران دسترسی مستقیم به آبهای آزاد دارد و قزاقستان در قلب آسیای مرکزی قرار گرفته؛ ترکیبی که اگر در قالب یک شبکه لجستیکی هوشمند تعریف شود، میتواند مسیرهای تازهای برای تبادلات تجاری میان شرق و غرب ایجاد کند و سفر اخیر پزشکیان دقیقاً در همین نقطه یعنی تبدیل ظرفیتهای ژئوپلیتیک به فرصتهای اقتصادی واقعی انجام شد. این امر با توجه به اینکه در دهههای اخیر، قزاقستان تلاش کرده جایگاه خود را بهعنوان یک بازیگر مهم در ژئوپلیتیک آسیا تثبیت کند و در این راستا، برنامههای توسعهای این کشور، از مدرنسازی زیرساختهای بندری در دریای خزر گرفته تا گسترش خطوط ریلی، بیانگر این است که آستانه میخواهد به یکی از اصلیترین کشورها در حوزه ترانزیت منطقه تبدیل شود و در این بین ایران نیز با دارا بودن موقعیت مطلوب میان خلیج فارس، دریای عمان و مسیرهای زمینی قفقاز، طبیعی است که بخواهد نقش محوری در این شبکه ایفا کند. از این رو، در سفر اخیر پزشکیان نیز، فعالسازی و تقویت کریدورهای شمال – جنوب و شرق – غرب بهعنوان یکی از اولویتهای راهبردی مطرح شد، چراکه عملیاتیشدن این کریدورها میتواند زمان و هزینه حملونقل کالا میان خلیج فارس، آسیای مرکزی، روسیه و حتی اروپا را کاهش دهد، البته همکاریهای ایران و قزاقستان در حوزه حملونقل و ترانزیت، تنها یک بخش از یک طرح همکاری دوجانبه نیست؛ بلکه گام مهمی برای بازآرایی مسیرهای اقتصادی در اوراسیا تلقی میشود، از این رو در این سفر از ایجاد سازوکارهای مشترک در حوزه کشتیرانی خزر، توسعه بنادر و ایجاد شبکه یکپارچه ریلی – جادهای استقبال شد.
اهمیت توسعه روابط اقتصادی
به اعتقاد کارشناسان؛ قزاقستان، اقتصادی در حال رشد و دارای منابع عظیم انرژی، ذخایر قابل توجه معدنی و بازار مصرفی رو به گسترش است، از این رو، برای ایران، همکاری با چنین کشوری به معنای دسترسی به بازارهای جدید و ایجاد فرصت برای حضور شرکتهای ایرانی در پروژههای بزرگ منطقهای است. به این ترتیب این فرصت برای ایران بهخصوص در دورهای که اقتصاد کشور نیازمند تنوعبخشی به کانالهای ارتباطی خارجی است، اهمیت بیشتری دارد. پزشکیان نیز با اِشراف به این مسأله در این سفر، تاکید داشت تا سطح فعلی تجارت دو کشور با ظرفیتهای واقعی فی مابین افزایش یابد، چراکه به اعتقاد وی، تهران و آستانه هر دو توانایی دارند که حجم روابط تجاری خود را چندین برابر افزایش دهند، اما موانعی مانند ضعف زیرساختهای مالی، فشارهای خارجی بر سیستم بانکی، هزینههای حملونقل و محدودیتهای اداری تاکنون مانع جهش تجارت شده است. رئیسجمهور، در این سفر با اشاره به اینکه؛ تجارت دو کشور در سال گذشته تنها به حدود چندصد میلیون دلار رسیده بوده است که برای دو اقتصاد مکمل و دارای ظرفیت وسیع همکاری، بسیار پایین ارزیابی میشود، به این ترتیب، دو طرف بسیار مطلوب است تا با تدوین نقشه راه افزایش تجارت تا سطح چند میلیارد دلار، تعاملات اقتصادی خود رابه سطح بالاتری در منطقه افزایش دهند.
استراتژی همکاری بلندمدت
با توجه به شرایط کنونی، تاکید طرفین به ویژه پزشکیان به تعریف همکاری اقتصادی درازمدت بود که برخلاف برخی دورهها که روابط خارجی صرفاً بر مبادلات کوتاهمدت و جلسات سیاسی متمرکز شکل میگرفت، صورت گرفت و این بار دولت تلاش کرده پیوندهای ساختاری میان بخش خصوصی دو کشور ایجاد کند که به باور صاحبنظران از اهمیت ویژهای برخوردار است. قطعاً همکاری در قالب پروژههای مشترک، از نوسانات سیاسی و اقتصادی کمتر تأثیر میپذیرد و میتواند یک شبکه پایدار برای تجارت ایجاد کند، بعلاوه حضور بخش خصوصی در چنین همکاریهایی، به رشد واقعی و ملموس اقتصاد کمک میکند و از طرف دیگر، همکاریهای تولیدمحور، نه صرفاً تجاری باعث ایجاد اشتغال، رشد صادرات غیرنفتی و افزایش نفوذ اقتصادی ایران در منطقه خواهد شد. طرحهایی مانند ایجاد کنسرسیوم کشتیرانی مشترک، تأسیس کارخانههای صنایع غذایی، احداث انبارها و سیلوهای لجستیکی در بندر آکتائو، مشارکت در فرآوری مواد معدنی و ایجاد پارک صادرات مصالح ساختمانی، بهعنوان پروژههایی با قابلیت اجرایی دراین سفر معرفی شدند که میتواند پیامدهای طولانی مدتی چون؛ افزایش صادرات ایران به بازارهای آسیای مرکزی، افزایش قدرت چانهزنی ایران در شبکههای ترانزیتی، تقویت حضور شرکتهای ایرانی در پروژههای منطقهای، ایجاد ارزش افزوده در تولیدات ایرانی و کاهش وابستگی به واردات و... را به دنبال داشته باشد.
تقویت ارتباط با اوراسیا
به باور تحلیلگران، تقویت ارتباط با قزاقستان از لحاظ سیاسی و اقتصادی نقش مهمی در سازمانها و بلوکهای منطقهای مانند اتحادیه اقتصادی اوراسیا به دنبال خواهد داشت و همکاری با این کشور میتواند برای ایران مزایای چندگانه داشته باشد. در این مسیر، ایران میتواند با بهرهگیری از همکاری با آستانه، مسیرهای تازهای برای ارتباط با روسیه، چین و دیگر کشورهای عضو اوراسیا پیدا کند. از طرف دیگر، بسیاری از پروژههای بزرگ سرمایهگذاری در آسیای مرکزی با مشارکت چین در چارچوب «یککمربند، یکجاده» انجام میشود و ایران با حضور فعالتر در قزاقستان، میتواند سهمی از این پروژهها بگیرد و از مزیتهای زنجیره تولید جدید آسیا بهرهمند شود. علاوه بر این قزاقستان از نظر امنیت غذایی یکی از تولیدکنندگان عمده غلات در منطقه است و ایران نیز واردکننده بخش قابل توجهی از نهادههای کشاورزی شود. قطعاً امضای توافقنامههای مشترک برای ایجاد سیلوها، سردخانهها و مراکز توزیع میتواند مسیر تأمین کالاهای استراتژیک را برای ایران پایدارتر کند و هزینههای واردات را کاهش دهد.
معدن و انرژی
این گزارش همچنین حاکی است؛ قزاقستان از نظر منابع معدنی از جمله اورانیوم، مس، کروم، منگنز و آهن، یکی از کشورهای مهم جهان است. بعلاوه این کشور ذخایر قابل توجه نفت و گاز دارد و در سالهای اخیر در تلاش بوده تا صنایع فرآوری و انرژی خود را توسعه دهد. همکاری ایران و قزاقستان در این حوزه میتواند به تبادل فناوری، مشارکت در پروژههای انرژی، سرمایهگذاری مشترک در حوزه پتروشیمی و ایجاد شرکتهای ترکیبی در صنایع معدنی منجر شود. از سویی دیگر، ایران در صنایع مهندسی و پیمانکاری تجربه قابل توجهی دارد و شرکتهای ایرانی میتوانند در پروژههای زیرساختی، انرژیهای تجدیدپذیر و ساخت نیروگاهها نقشآفرینی کنند و به این ترتیب، ورود به چنین حوزههایی میتواند علاوه بر ارزآوری، تجربه و حضور ایران در پروژههای بینالمللی را گسترش دهد. پزشکیان در این سفر تاکید کرد که در توسعه روابط فی مابین، به دنبال توسعه روابط انسانی و فرهنگی نیز است، تسهیل صدور روادید تجاری، افزایش پروازهای مستقیم و ایجاد نمایشگاههای دائمی از جمله اقداماتی است که میتواند تعاملات مردم با مردم را افزایش دهد. این رویکرد با توجه به اینکه، قزاقستان کشوری با جمعیت جوان و در حال حرکت به سمت اقتصاد دانشبنیان است برای ایران با ظرفیتهای گسترده در حوزه فناوری، آموزش عالی، پزشکی و گردشگری سلامت از اهمیت ویژهای برخوردار است و قطعاً همکاری در این زمینهها میتواند مسیرهای تازهای برای تبادل علمی، درمانی و توریستی فراهم کند.
اهمیت سفر پزشکیان به قزاقستان
به باور تحلیلگران باتوجه به شرایط ویژه ایران، سفر پزشکیان به قزاقستان تنها یک سفر رسمی تلقی نمیشود چراکه، در شرایط کنونی اقتصادی و سیاسی ایران، این سفر میتواند آغاز مرحله جدیدی از دیپلماسی با رویکرد قویتر اقتصادی باشد که بخش قابل توجهی از مشکلات اقتصادی کشور به محدود بودن کانالهای ارتباطی خارجی و ضعف در جذب سرمایه مرتبط است. همکاری با کشورهایی مانند قزاقستان، که سیاست خارجی متعادلی دارد و بهدنبال توسعه روابط با کشورهای مختلف است، فرصتی کمهزینه و با ریسک پایین برای ایران به شمار میرود. بعلاوه، وضعیت کنونی ژئوپولیتیک جهان، از جنگ اوکراین گرفته تا تغییر مسیرهای تجاری، اهمیت کریدورهای زمینی و دریایی منطقه را بیش از گذشته افزایش داده است و اگر ایران بتواند در این دوره نقش فعالتری در شبکه حملونقل اوراسیا ایفا کند، علاوه بر مزایای اقتصادی، جایگاه سیاسی خود را نیز تقویت خواهد کرد و با توجه به سیاست خارجی متوازن قزاقستان، همه و همه دست به دست هم دادهاند تا روابط تهران و آستانه وارد مرحلهای تازه شود و چنانچه، اجرای تفاهمنامهها با برنامهریزی دقیق دنبال شود، نهتنها حجم تجارت دو کشور افزایش خواهد یافت، بلکه ایران میتواند جایگاه قویتری در اقتصاد رو به رشد اوراسیا به دست آورد و مسیرهای جدیدی برای توسعه اقتصادی و کاهش هزینههای تجارت خارجی پیدا کند.
ارسال نظر