ترافیک دیپلماسی در عشق‌آباد

 دولت چهاردهم نیز از این مساله مستثنی نبوده و رویکرد مسعود پزشکیان؛ رئیس‌جمهور و وزیر خارجه‌اش سیدعباس عراقچی همگرایی بیشتر و پررنگ‌تر با کشورهای آسیایی و منطقه بوده است. از همین‌رو نیز شاهد حضور پررنگ ایران در معاهدات و سازمان‌هایی چون «سازمان همکاری‌های شانگهای» یا «گروه دی 8» بوده‌ایم. در این راستا کشورهای آسیای مرکزی نیز در سیاست خارجی ایران جایگاه به‌خصوصی داشته‌اند و همواره روابط دوجانبه ایران با کشورهای این منطقه برقرار بوده است. چه اینکه از سوی دیگر نیز موقعیت ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک آسیای مرکزی از اهمیت بسزایی برخوردار است و می‌طلبد تا کشورهای همسایه با استفاده از فرصت‌ها و زمینه‌های همکاری با یکدیگر، حجم مبادلات و روابط اقتصادی خود با این کشورها را ارتقا داده و بهبود بخشند. لذا در همین راستا نیز می‌توان سفر رئیس‌جمهور به کشورهای آسیای میانه را تحلیل کرد. پزشکیان با دعوت همتای قزاقستانی خود عصر چهارشنبه به آلماتی سفر کرده و با مقامات این کشور دیدار و گفت‌وگو کرد. چنانکه وی در نشست خبری مشترک با رئیس‌جمهور قزاقستان گفت: «نتایج دیدار از قزاقستان گامی تعیین‌کننده در مسیر تقویت همکاری‌های دوجانبه است». پزشکیان همچنین در نشست مشترک فعالان اقتصادی ایران و قزاقستان نیز بیان کرد:‌ «می‌خواهیم میان بخش‌های خصوصی ایران و قزاقستان شبکه پایدار سرمایه‌گذاری ایجاد کنیم». اما قزاقستان پایان سفر رئیس‌جمهور کشورمان نبود؛ بلکه تازه آغازی بر سفر به همسایه شمالی یعنی ترکمنستان و حضور در نشست بین‌المللی صلح و اعتماد و همچنین دیدار و گفت‌وگو با سران سایر کشورها بود.

*نشست صلح و اعتماد

عصر پنجشنبه بود که رئیس‌جمهور کشورمان «آلماتی» را به منظور شرکت و سخنرانی در اجلاس بین‌المللی صلح و اعتماد به مقصد عشق‌آباد ترک کرد. اجلاسی که در آن هم فرصت برای مناسبات دوجانبه بود و هم اعلام مواضع به کشورهای مختلف. در همین راستا ترکمنستان یکی از همسایگان راهبردی ایران به‌شمار می‌رود که تاکنون تهدیدات مختلفی اعم از امنیتی از ناحیه این کشور متوجه ایران نشده است. دو کشور طی سال‌های متمادی همواره روابط پایداری داشته و همکاری‌هایی را در چارچوب مورد نیاز انجام داده‌اند. به‌نظر می‌رسد حضور دو کشور در نقطه‌ای از جغرافیای این منطقه برای هم ایران و هم ترکمنستان مزیت عالی به‌شمار می‌رود. از یک‌طرف ایران می‌تواند دسترسی آنها به آب‌های آزاد را فراهم کند و از سوی دیگر ترکمنستان پلی برای دسترسی ایران به بازار گسترده آسیای مرکزی است. همچنین انرژی یکی از مزیت‌های همکاری ایران و ترکمنستان است که همواره در این مسیر گام‌هایی از سوی طرفین برداشته شده است. در واقع دو کشور در زمینه‌هایی مانند واردات و سوآپ گازی همکاری‌هایی را آغاز کرده‌اند که قابلیت تداوم و گسترش آنها در کشورهای همسایه نیز وجود دارد. لذا با شناسایی نقاط ضعف و برطرف‌کردن آنها و همچنین تقویت حلقه‌های کلیدی مشارکت راهبردی دو کشور، می‌توان زمینه‌های اقتصادی بسیار مطلوبی را آن هم در شرایط تحریمی ایجاد کرد. در همین مسیر به رسم همیشگی احترام میزبان رئیس‌جمهور کشورمان ابتدا در بدو ورود به ترکمنستان و پیش از اجلاس در دیدار با قربانقلی بردی ‌محمداف، رهبر ملی و رئیس شورای مصلحت خلق این کشور با اشاره به اهمیت گسترش فضای تفاهم میان کشورها و ملّت‌ها اظهار کرد: «خرسندیم که با رهبری شما، این رویکرد سازنده از ترکمنستان به منطقه و فراتر از آن گسترش یابد تا همه ما در مسیر تقویت اعتماد، صلح و امنیت منطقه‌ای گام برداریم». مسعود پزشکیان همچنین در دیدار با سردار بردی‌ محمداف رئیس‌جمهور ترکمنستان نیز با اشاره به سابقه دیرینه روابط و پیوندهای عمیق میان دو کشور گفت: «اعتماد مشترک است که تضمین‌کننده صلح و ثبات میان دو ملت خواهد بود». در همین راستا رئیس‌جمهور کشورمان طی سخنرانی در نشست بین‌المللی صلح و اعتماد با اشاره به اینکه وقتی یک بازیگر عملا از محاسبات و نظارت‌های بین‌المللی مستثنا می‌شود، ریشه‌های بی‌عدالتی عمیق‌تر می‌شوند و صلح پایدار بنیان‌های خود را از دست می‌دهد، افزود: «تا زمانی‌که چنین حق ویژه‌ای برای رژیم صهیونیستی وجود دارد، نمی‌توان از صلح و نظمی عادلانه سخن گفت». در حاشیه این اجلاس نیز رئیس‌جمهور دیدار‌های جداگانه‌ای با سران کشورها داشت. پزشکیان در دیدار با عبدالطیف رشید رئیس‌جمهور عراق توسعه دیپلماسی فعال را راهی برای رساندن صدای حق‌طلبی ملت‌های منطقه به مجامع بین‌المللی و گوش‌های سنگین اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها دانست. همچنین رئیس‌جمهور پزشکیان و  شهباز شریف نخست‌وزیر پاکستان آخرین وضعیت روابط دوجانبه را بررسی دوطرف بر ضرورت تقویت همکاری‌های مشترک و سرعت‌بخشی به اجرای توافقات موجود تأکید کردند. دوطرف همچنین توسعه مسیرهای ارتباطی، تسهیل رفت‌وآمد تجاری و ارتقای همکاری‌های اقتصادی را از پیش‌نیازهای مهم گسترش روابط دانستند.

*دیدار پزشکیان- پوتین

دیدار روسای جمهور کشورمان در نشست‌ها و اجلاس مختلف با ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه همواره از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بوده و طرفین همواره بر تحکیم روابط دوجانیه تاکید داشته‌اند. در همین مسیر روزگذشته نیز در حاشیه اجلاس صلح و اعتماد مسعود پزشکیان با ولادیمیر پوتین همتای روسی خود دیدار و گفت‌وگو کرد. رئیس‌جمهور در این دیدار با تأکید بر عزم تهران برای اجرای «توافق جامع همکاری راهبردی» میان دو کشور، تصریح کرد: «مصمم هستیم توافقی را که به امضا رسانده‌ایم، اجرایی و عملیاتی کنیم. همکاری‌های مشترک به‌ویژه در حوزه نیروگاهی، حمل‌ونقل و راهگذرها در حال پیگیری است. در زمینه کریدوری نیز تا پایان سال زمینه‌های کامل اجرای این پروژه‌ از سوی ایران فراهم خواهد شد. انتظار داریم طرف روسی نیز روند اجرای این توافقات را تسریع و نهایی کند». پزشکیان همچنین با اشاره به اهمیت توسعه کریدورهای شمال- جنوب و شرق-غرب، گفت: «پیگیری این مسیرها با سرعت در جریان است و قطعا دستور شما موجب شتاب‌گیری اجرای این پروژه‌های مهم و راهبردی خواهد شد». رئیس‌جمهور همکاری‌های کشاورزی میان دو کشور را بسیار مفید توصیف کرد و افزود: «این الگو می‌تواند در سایر حوزه‌ها نیز توسعه یابد. ما هیچ راهی جز همکاری مشترک به‌ویژه بر بستر سازمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای نظیر «شانگهای» و «بریکس» برای مقابله با یک‌جانبه‌گرایی نداریم». در این دیدار، رئیس‌جمهور روسیه نیز با ابراز خرسندی از ملاقات با رئیس‌جمهور کشورمان، امضای توافق جامع همکاری‌های راهبردی میان دو کشور را نقطه عطفی در روابط دوجانبه و رویدادی بسیار مهم توصیف کرد. ولادیمیر پوتین با اشاره به روند بسیار مثبت و رو به گسترش روابط دو کشور گفت: «روابط تجاری ایران و روسیه در سال گذشته ۱۳ درصد و در ۹ ماهه امسال ۸ درصد افزایش داشته است. همکاری‌های مشترک در حوزه نیروگاهی و توسعه زیرساخت‌های کریدوری ادامه خواهد داشت و در حال بررسی همکاری در زمینه انتقال گاز و برق به ایران هستیم». رئیس‌جمهور روسیه با بیان اینکه در مسائل بین‌المللی نیز تماس‌ها و هماهنگی‌های نزدیکی میان دو کشور برقرار است، تأکید کرد: «روسیه همواره از جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل حمایت کرده و این مواضع استمرار خواهد داشت». ولادیمیر پوتین همچنین در پایان سلام‌های گرم خود را به رهبر معظم انقلاب اسلامی ابلاغ کرد.