تحرکات سیاسی در منطقه

چون از یک طرف جمهوری اسلامی ایران همچنان بر حفظ دستاوردهای هسته‌ای خودش تاکید دارد و اینکه حاضر به پذیرش قرار گرفتن موضوع بٌعد موشک‌ها در هیچگونه مذاکره‌ای نیست، از جهت دیگر اروپایی‌ها نیز درست است که سیگنال‌هایی درخصوص مذاکره می‌دهند ولی این مذاکره بیشتر از اینکه اقدام و کنشی در جهت بازکردن یک پنجره دیپلماسی و گفت‌وگوی سازنده باشد، بیشتر در جهت تحمیل خواسته‌ها و مطالبات حداکثری آنهاست. سخنان آقای پزشکیان مبنی بر اینکه ما همچنان بر ادامه برنامه‌های هسته‌ای خودمان تاکید داریم نیز واکنشی بر طرح مطالبات حداکثری و خواسته‌هایی است که دولت‌های اروپایی و آمریکا مطرح می‌کنند. ولی در این میان کشورهای میانجیگری نیز وجود دارند که تلاش می‌کنند به نوعی هم ایران و هم غرب به‌خصوص آمریکا را به بازکردن فضایی برای گفت‌وگو و مذاکره ترغیب کنند؛ مانند اقداماتی که دولت‌های عمان و مصر انجام می‌دهند. دولت مصر تلاش می‌کند از طریق میانجیگری و همکاری و گفت‌وگو میان ایران و آژانس فضا و بستری را برای گفت‌وگو و مذاکره باز بگذارد و دولت عمان تلاش می‌کند همچنان میز مذاکره را برای ایران و آمریکا فراهم کند. سفر آقای تخت روانچی به مسقط از این جهت قابل توجه و مهم است. شایعاتی که مطرح شد که آقای عراقچی قصد دارد به مسقط برود، صرف نظر از صحت و سقم آن نشان می‌دهد که تحرکات سیاسی در سطح منطقه برای بازکردن باب گفت‌وگو و مذاکره میان ایران و آمریکا دارد صورت می‌گیرد. به هر حال کشورهای عربی منطقه به‌خصوص خلیج فارس هرچند بر استراتژی خود مبنی بر تضعیف ایران همچنان تاکید دارند، ولی در عین حال افزایش تنش و منازعه و فضای جنگ میان ایران و آمریکا و اسرائیل را پاشنه آشیل و نقطه آسیب پذیر برای خود تعریف کرده‌اند و در عین حال تلاش می‌کنند که فضای گفت‌وگو و مذاکره را برای مدیریت بحران حفظ کنند. صحبت‌هایی که مقامات بحرینی در این خصوص گفته‌اند نیز قابل توجه است که دیدگاه و مواضع دیگر دولت‌های عربی در جنوب خلیج فارس باشد. به هر حال اسرائیل در جنگ 12 روزه نتوانست به خواسته‌های حداکثری خودش دست پیدا کند. درست است که با همراهی آمریکا توانست ضرباتی جدی به تاسیسات هسته‌ای ایران وارد کند ولی اسرائیل خواسته‌هایش فراتر از این است و به دنبال برتری موازنه خودش در سطح منطقه است و جمهوری اسلامی ایران را همچنان یک تهدید جدی برای این هدف خودش در منطقه می‌بیند. اسرائیل اگر در نوار غزه موفق به خلع سلاح حماس بشود و فشارهای سیاسی و نظامی را به حزب‌ا... برای خلع سلاح افزایش دهد، قطعا در گام‌های بعدی بر موضوع ایران تمرکز خواهد کرد. به هر حال ما در یک آتش‌بس ناپایدار و شکننده قرار داریم و اسرائیل نیز همچنان بر این تصور است که ایران در ضعیف‌ترین شرایط اقتصادی و اجتماعی قرار دارد و می‌تواند بار دیگر ضرباتی را به ایران وارد کند و نمی‌خواهد فضای تنش در سطح منطقه فرو کاسته شود چراکه اسرائیل در بحران زندگی می‌کند. نتانیاهو در سایه این بحران‌هاست که می‌تواند هم فضایی برای تداوم دولت خودش ایجاد کند و هم اینکه به اهداف حداکثری دستیابی به برتری در سطح منطقه برسد و تصور می‌کند که شرایط امروز منطقه بهترین شرایط در طول تاریخ رژیم جعلی اسرائیل است و می‌تواند از تهدیدات جدی از سوی محور مقاومت فرو کاسته و اینکه روند عادی‌سازی با دولت‌های عربی را از این طریق پیش ببرند. اینها متغیرهایی است که نشان می‌دهد تا زمانی که ایران نتواند به یک مذاکره، گفت‌وگو و توافقی با آمریکا دست پیدا کند، قطعا شرایط تهدید نظامی و فشار سیاسی و اقتصادی ادامه خواهد داشت.

مرتضی مکی

تحلیلگر مسائل بین‌الملل