پزشکیان با اختیارات کامل به نیویورک سفر کند

دومین سفر مسعود پزشکیان در قامت رئیس‌جمهوری اسلامی ایران به نیویورک و حضور و سخنرانی در مجمع عمومی سازمان ملل متحد درحالی انجام می‌شود که تحولات یکساله اخیر در ایران و منطقه اهمیت این سفر را دوچندان کرده است. افزایش فشار‌های سیاسی و تحریم‌های اقتصادی از سوی دولت آمریکا در دومین دوره ریاست جمهوری دونالد ترامپ، جنگ تحمیلی ۱۲ روزه، اقدام تروئیکای اروپایی برای فعال کردن مکانیسم ماشه و بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران پس از گذشت ۱۰ سال مذاکره بر حساسیت‌های این سفر افزوده و توجه و نگاه رسانه‌های بین‌المللی را به خود معطوف کرده است. در چنین شرایطی برخی چهره‌های سیاسی موضوع دیدار پزشکیان و ترامپ را مطرح کرده‌اند که شاید گره پرونده هسته‌ای ایران باز شود. «آرمان ملی» برای تحلیل و بررسی ابعاد مختلف این سفر با دکتر محسن جلیلوند استاد دانشگاه و تحلیلگر روابط بین‌الملل گفت‌وگو کرده که در ادامه می‌خوانید.

*سفر رئیس‌جمهور به نیویورک به چه میزان می‌تواند بر معادلات بین‌المللی پیرامون ایران تأثیر بگذارد؟

همیشه قبل از سفر رئیس‌جمهور به نیویورک و حضور در مجمع عمومی سازمان ملل گمانه‌زنی‌هایی در این زمینه مطرح می‌شود که قرار است اتفاق خاصی در این سفر رخ بدهد. در شرایط کنونی نیز با توجه به شرایط پیچیده بین‌المللی گمانه‌زنی‌ها درباره سفر آقای پزشکیان به نیویورک افزایش پیدا کرده است. با این وجود اگر قرار است اتفاق خاصی در این سفر رخ بدهد رئیس‌جمهور باید از اختیارات لازم برخوردار باشد و نه اینکه به دنبال یک سفر تشریفاتی و معمول دیپلماتیک باشد. واقعیت این است که من فکر می‌کنم سفر آقای پزشکیان با نیویورک نیز مانند سفر قبلی به دلیل نداشتن اختیارات کافی تأثیری بر معادلات بین‌المللی پیرامون ایران نخواهد داشت. در روزهای اخیر برخی اصلاح‌طلبان و اعتدالیون برای اینکه در آینده عنوان کنند که ما به دنبال حل مشکلات بودیم، اما نشد موضوع دیدار پزشکیان با ترامپ را مطرح کرده‌اند. این اظهارات دیدگاه شخصی و جریانی است و ریشه در واقعیت‌های مرتبط با حاکمیت ندارد. زمانی می‌توان نسبت به حل مشکلات بین‌المللی امیدوار بود که رئیس‌جمهور از اختیارات لازم برای اقدامات تعیین کننده برخوردار باشد. این در حالی است که در شرایط کنونی من چنین شرایطی را مشاهده نمی‌کنم و فکر نمی‌کنم سفر آقای پزشکیان تأثیری بر حل مسائل بین‌المللی ایران داشته باشد. این سفر نیز مانند سفرهای روسای جمهور قبلی ایران خواهد بود.

*به چه میزان احتمال دیدار پزشکیان و ترامپ را جدی می‌دانید؟

چنین اتفاقی رخ نخواهد داد و اگر هم رخ بدهد قرار است پزشکیان با ترامپ درباره چه موضوعی صحبت کنند؟ در شرایط کنونی صحبتی بین روسای جمهوری ایران و آمریکا باقی نمانده که طرفین بخواهد با هم صحبت کنند. نکته مهمی که در این زمینه وجود دارد این است که ترامپ اصلا تمایلی برای صحبت کردن با رئیس‌جمهور ایران نشان نداده است. این در حالی است که در گذشته و قبل از جنگ12 روزه چنین اظهاراتی را مطرح می‌کرد. از سوی دیگر هنوز مشخص نیست آقای پزشکیان با توجه به چه میزان ار اختیارات به نیویورک سفر کرده و آیا در صورتی که ترامپ برای دیدار ابراز تمایل کند از این اختیار برخوردار است که به برگزاری این دیدار پاسخ مثبت بدهد یا خیر؟ من فکر نمی‌کنم هیچ کدام از این حالت‌ها وجود داشته باشد و حداقل در شرایط کنونی نمی‌توان تصور چنین دیداری را داشت. اگر به تجربه روسای جمهور گذشته دقتی کنیم متوجه می‌شویم که احتمال دیدار پزشکیان و ترامپ به راحتی امکان پذیر نیست. در زمان آقای خاتمی ایشان را در دستشویی پنهان کردند که به صورت ناگهانی با رئیس‌جمهور آمریکا برخورد نکند و در زمان آقای روحانی که ایشان با اوباما تلفنی صحبت کرد نیز پس از بازگشت به تهران با واکنش‌های منفی جدی مواجه شد. به همین دلیل بسیار بعید است که آقای پزشکیان در شرایط کنونی با ترامپ دیدار کند. برای چنین دیداری نیاز به اختیارات کافی است که به نظر می‌رسد پزشکیان دارای چنین اختیاراتی نیست. تجربه روسای جمهور نیز نشان می‌دهد که رئیس‌جمهور ایران از چنین اجازه‌ای برخوردار نیست که بتواند در سفر به نیویورک با رئیس‌جمهور آمریکا دیدار کند.

زمانی می‌توان نسبت به حل مشکلات بین‌المللی امیدوار بود که رئیس‌جمهور از اختیارات لازم برای اقدامات تعیین کننده برخوردار باشد. این در حالی است که در شرایط کنونی من چنین شرایطی را مشاهده نمی‌کنم

*با توجه به شرایط پیچیده کشور، حاکمیت چنین اجازه‌ای به رئیس‌جمهور نخواهد داد؟

فکر نمی‌کنم چنین شرایطی وجود داشته باشد و حاکمیت چنین اجازه‌ای به پزشکیان نداده است. در وضعیت کنونی ایران به دنبال احیای بازدارندگی خود است. بازدارندگی اصلی ایران نیز قدرت موشکی است. نکته مهمی که وجود دارد این است که هیچ تضمینی وجود ندارد که دوباره به ایران حمله نظامی صورت نگیرد و ایران ضربه نخورد. به همین دلیل نیز ایران به سمت بازدارندگی هسته‌ای حرکت خواهد کرد. خروج از NPT نیز آغاز این حرکت خواهد بود. هدف آمریکا و کشورهای اروپایی این است که کشور را به روزمرگی بکشانند که مسئولان ایران نتوانند به دنبال اجرای برنامه‌های بلندمدت و توسعه باشند. در کنار این آمریکا به دنبال این است که تحریم‌های جدیدی را علیه ایران اعمال کند که در چنین شرایطی ایران با فشارهای مضاعفی در آینده مواجه خواهد شد. کشورهای غربی انتظار دارند پس از این اقدامات مردم ایران واکنش اجتماعی نشان بدهند و در داخل فروپاشی صورت بگیرد. در ابتدا آمریکا دنبال این بود که با مذاکره مسأله با ایران را حل کند. با این وجود در حین مذاکرات این احساس در بین آمریکایی‌ها ایجاد شد که ایران و مواضعی که اتخاذ می‌کند سرسخت‌تر از آن است که آنها گمان می‌کردند. در واقع سرسختی ایران در مذاکرات باعث شد که آمریکا و اسرائیل در نهایت به سمت جنگ با ایران حرکت کنند. در حالی که ایران پیوسته اعلام کرده بود که می‌خواهد مشکل را حل کند، آمریکا پس از مدتی که با ایران مذاکره کرد به این نتیجه رسید که ایران با سرسختی که از خود نشان می‌دهد به دنبال از بین بردن زمان است تا کار به جایی برسد که دیگر فعال کردن مکانیسم ماشه نیز اثری نداشته باشد و اتفاقات به سود ایران رقم بخورد.

*خروج ایران از NPT به چه میزان جدی است؟

واقعیت این است که در شرایط کنونی نیز عضو NPT نیست. یکی از شروط حضور در NPT این است که بازرسان آژانس بتوانند از فعالیت‌های هسته‌ای ایران بازدید کنند. این در حالی است که پس از جنگ12 روزه این روند متوقف شده و بازرسان نمی‌توانند از فعالیت‌های هسته‌ای ایران بازدید کنند. براساس تصمیمی که مجلس گرفته ایران به بازرسان آژانس اجازه حضور نمی‌دهد. این وضعیت در واقع به معنای عدم حضور ایران در NPT است. تنها یک بیانیه رسمی باقی مانده که آن هم مشخص نیست چه زمانی منتشر خواهد شد. اگر این اتفاق به صورت رسمی رخ بدهد به معنای این است که ایران مسیر بازدارندگی هسته‌ای را تا پایان ادامه خواهد داد. در چنین شرایطی شاید جنگ قریب‌القوع نباشد اما هر احتمالی وجود دارد و هر لحظه احتمال اینکه تنش به اوج برسد وجود دارد.

*آیا حضور پزشکیان در نیویورک و دیدارهایی که با کشورهای اروپایی صورت می‌گیرد می‌تواند مانع از فعال شدن مکانیسم ماشه شود؟

کشورهای اروپایی به دنبال یک اقدام عملی از سوی ایران هستند که با توجه به شرایط موجود من بعید می‌دانم از گفت‌وگوهای احتمالی در نیویورک در این زمینه نتیجه‌ای حاصل شود. ایران دنبال این است که موضوع مذاکره را مطرح کند و سپس عنوان کند ما به دنبال مذاکره برای ارائه پیشنهاد بودیم که طرف مقابل آن را نپذیرفته است. ایران چگونه می‌تواند در مدت چند روز اقدام عملی انجام بدهد؟ واقعیت این است که مکانیسم ماشه در نهایت فعال خواهد شد. در صورتی که مکانیسم ماشه علیه ایران فعال شود فشار مضاعفی به ایران وارد خواهد شد. به هر حال ایران در شرایط کنونی با بحران‌های مختلفی مواجه است که فعال شدن اسنپ بک این بحران‌ها را تشدید می‌کند و شرایط را سخت‌تر می‌کند. در چنین شرایطی با توجه به وضعیت اقتصادی کشور و نوسان قیمت ارز و طلا چشم‌انداز مثبتی وجود ندارد و کشور بیشتر به سمت تقابل حرکت خواهد کرد. البته قریب‌الوقوع نیست اما احتمال آن در آینده زیاد خواهد بود. واقعیت این است که مردم ایران در سال‌های اخیر با چالش‌های جدی اقتصادی در زندگی خود مواجه بوده‌اند و به نظر می‌رسد چیزی باقی نمانده که مردم بخواهند آن را تحمل کنند. نکته دیگر اینکه در شرایط کنونی مشکلات مردم ایران تنها مسائل اقتصادی نیست و قطعی آب، برق، بحران انرژی و مشکلات اجتماعی از جمله مشکلاتی است که مردم ایران با آن مواجه هستند. اگر این شرایط ادامه داشته و باشد و مردم ایران تحت فشارهای بیشتری قرار بگیرند ما به نقطه بحران نزدیک خواهیم شد. این در حالی است که خطر جنگ هنوز از سر کشور رها نشده و هر لحظه امکان درگیری نظامی وجود دارد.