دست ایران خالی نیست!

 به این ترتیب عملا آن شش قطعنامه‌ای که در دهه 80 شمسی علیه ایران صادر شده بود به حال اجرا درمی‌آید و ایران بار دیگر ذیل فصل هفتم منشور سازمان ملل قرار می‌گیرد. یک فرصت بسیار محدود دیگری همچنان هست که با گمانه‌زنی‌هایی می‌گویند احتمال یک شگفتی شاید وجود داشته باشد که آنهم سفر آقای پزشکیان به نیویورک است که شاید در جریان این سفر یک رخدادی روی دهد که باعث شود میان ایران و آمریکا یک توافقی صورت بگیرد که این توافق بتواند شاید برای مدت شش‌ماهه دیگر در سازمان ملل تمدید شود. هرچند امیدواری‌ها در مورد این اقدام خیلی کم است، اما عالم سیاست، عالم ناممکن‌ها و غیرممکن‌هاست. شاید این رخداد باعث شود که دریچه دیپلماسی همچنان باز باقی بماند. ولی اگر بخواهیم براساس روند گذشته تحلیل کنیم، احتمال زیاد تحریم‌های سازمان ملل طی هفته آینده بازخواهد گشت و اثر خودش را از هم‌اکنون در اقتصاد ایران باقی گذاشته است. شاخص بورس 50 هزار تا کاهش پیدا کرده و طلا قیمت‌های جدیدی را ثبت کرده و روند افزایش ارزها نیز همچنان ادامه دارد. این نشان می‌دهد که بازار به شدت نسبت به بازگشت تحریم‌ها و فعال شدن مکانیسم ماشه حساسیت دارد و اگر در درون کشور سیاست‌های هوشمندانه و کارآمدی در جهت مدیریت بحران اقتصادی و توجه به فضای روانی که بازگشت تحریم‌ها به همراه داشته، صورت نگیرد، شرایط اقتصادی و امنیتی ایران دشوار و پیچیده خواهد شد. اما در هر صورت واکنش‌هایی که ایران نسبت به فعال شدن مکانیسم ماشه نشان خواهد داد، خیلی مهم است و به میزان زیادی می‌تواند توجیهی برای افزایش یا کاهش تهدیدها باشد. از این جهت که اگر بخواهیم از NPT خارج شویم، این وضعیت بهانه را به دست طرف‌های مقابل می‌دهد که ایران برنامه هسته‌ای‌اش صلح‌آمیز نیست و این نشان می‌دهد که در خفا دنبال پیشبرد برنامه دیگر است و مثال‌هایی مانند کره جنوبی هم می‌آورند. ولی تاکنون واکنش‌هایی که وزارت خارجه جمهوری اسلامی انجام داده و سخنانی که نماینده ایران در سازمان ملل ابراز کرده، دلالت دارد که اقدام اروپایی‌ها به منزله انحراف در برنامه‌های صلح‌آمیز هسته‌ای ایران نخواهد بود و ظاهرا باید با هزینه فایده کردن واکنش‌های خودمان را نسبت به اقدامات صورت گرفته، انجام بدهیم نه براساس احساسات و هیجانات بلکه با یک دید بلندمدت واکنش‌هایی نشان دهیم که همچنان دریچه دیپلماسی و مذاکره برای گفت‌وگو و تعامل با کشورهای منطقه باز باشد. بازگشت تحریم‌ها و فعال شدن مکانیسم ماشه به معنی این نیست که در دیپلماسی بسته شود و ما باید بین جنگ و دیپلماسی یکی را انتخاب کنیم و جنگ انتخاب اول ما نخواهد بود. شرایط سیاسی امنیتی کشور اقتضا می‌کند که مسیر دیپلماسی و مذاکره پیش برود. از جهت دیگر چین و روسیه واکنش‌هایی نشان دادند که نشان می‌دهد این دو کشور مثل گذشته به قطعنامه‌های سازمان ملل نگاه نمی‌کنند و روسیه صراحتا اعلام کرده که بازگشت تحریم‌ها را به رسمیت نمی‌شناسد و چین هم نشان داده که به هر حال مثل گذشته حاضر به ضمانت اجرای تمام قطعنامه‌های سازمان ملل نیست و مواضع نسبتا محتاطانه و هم به نفع ایران گرفتند. اینها می‌تواند نشانه‌هایی باشد که دست ایران در سطح نظام بین‌الملل خالی نیست و می‌تواند با ابتکار عمل‌هایی شرایط دشوار بازگشت تحریم‌ها و فعال شدن مکانیسم ماشه را مدیریت کند.

مرتضی مکی

تحلیلگر مسائل بین‌الملل