گزارش «آرمان ملی» از آخرین اخبار پرونده هسته‌ای
قطر میزبان مذاکرات هسته‌ای
آرمان ملی – احسان اسقایی: این روزها و پس از تفاهم عباس عراقچی و رافائل گروسی، بار دیگر اخبار مربوط به مذاکرات هسته‌ای به صدر رسانه‌ها بازگشته است.
روندی که ابتدا با ورود بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به ایران برای نظارت بر تعویض لوله‌های سوخت نیروگاه بوشهر آغاز شد. اگرچه تحلیل‌هایی وجود داشت مبنی بر اینکه این بازرسان احتمالاً از برخی مراکز هسته‌ای ایران هم بازدید کنند، اما چنین اتفاقی رخ نداد. در نهایت، خبر امضای تفاهم‌نامه‌ای میان گروسی و عراقچی منتشر شد که زمینه‌ساز گفت‌وگوهای جدید میان ایران و آژانس شد. چند روز پیش نیز رسانه‌ها از مذاکره معاون وزیر خارجه ایران با معاون وزیر خارجه تروئیکای اروپایی خبر دادند. در همین حال، طی ۲۴ ساعت گذشته خبرهای دیگری منتشر شد که نشان می‌دهد تهران دیپلماسی چندجانبه‌ای را در پیش گرفته است: نخست مذاکره با اروپایی‌ها، دوم گفت‌وگو با آژانس و سوم باز شدن مسیر جدیدی از طریق یکی دیگر از کشورهای عربی برای میانجیگری میان ایران و آمریکا.
+ایران و آژانس؛ یک گام به جلو
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس، اخیراً از توافقی تازه با ایران خبر داد که می‌تواند به احیای همکاری‌های فنی و نظارتی منجر شود. او گفت: «در ایران، تأسیسات هسته‌ای مورد حمله قرار گرفت. ما تلاش کردیم اعتماد را بازگردانیم و با وجود دشواری‌ها، کار خود را ادامه دادیم. مصر نه‌تنها مکان بلکه حمایت لازم را فراهم کرد. همراه آقای عراقچی توافقی را امضا کردیم که اقدامات فنی و عملی لازم برای ادامه این کار حیاتی را مشخص می‌کند.» این سخنان نشان می‌دهد که اگرچه فضای اعتماد همچنان شکننده است، اما آژانس و ایران به دنبال بازسازی روابط کاری هستند. همزمان، برخی نمایندگان مجلس در تهران نسبت به اظهارات عراقچی واکنش نشان دادند. او گفته بود که در صورت پذیرش بازرسی‌ها، «دیگر خبری از مکانیسم ماشه نخواهد بود»، اما منتقدان تأکید می‌کنند که این موضوع صرفاً یک گفته شفاهی است و در متن تفاهم‌نامه نیامده است. حقوقدانان نیز با دیده به ادعا نمایندگان نگاه می‌کنند. به باور آنان، آژانس جایگاهی برای تصمیم‌گیری درباره فعال یا غیرفعال کردن مکانیسم ماشه ندارد و تنها می‌تواند گزارش خود را به شورای حکام ارائه دهد. تصمیم نهایی درباره ارجاع پرونده به شورای امنیت، بر عهده وزرای خارجه اتحادیه اروپاست و در آنجا است که سرنوشت سازوکار ماشه تعیین می‌شود.
+ میانجی جدید
در حالی که مذاکرات ایران با آژانس و اروپا ادامه دارد، همچنان مهم‌ترین چالش، اختلاف تهران و واشینگتن بر سر سطح غنی‌سازی اورانیوم است. بدون حل این مسئله، امید به توافقی پایدار دشوار خواهد بود. در همین راستا، واشینگتن‌تایمز گزارش داد که ایران قطر را به‌عنوان میانجی جدید در گفت‌وگوهای غیرمستقیم با آمریکا انتخاب کرده است. این روزنامه آمریکایی این اقدام را نشانه‌ای از تلاش تهران برای بازسازی کانال‌های ارتباطی با واشینگتن دانست، اما هشدار داد که بدون وجود یک تیم دیپلماتیک منسجم در کاخ سفید، پیشرفت ملموسی حاصل نخواهد شد. تحلیلگران اروپایی نیز معتقدند که قطر توانایی ایجاد توازن در فشارها بر ایران و آمریکا را دارد و می‌تواند بستر تعاملات منطقه‌ای را فراهم کند. با این حال، موفقیت دوحه به توانایی‌اش در مدیریت تضادهای منطقه‌ای و همچنین اراده سیاسی دو طرف بستگی دارد. به نظر می‌رسد انتقال میز مذاکرات از عمان به قطر، این فرآیند را از حالت آرام و محرمانه سابق به مرحله‌ای فعال‌تر و آشکارتر وارد خواهد کرد.
+جمع‌بندی
تحولات اخیر نشان می‌دهد که دیپلماسی هسته‌ای ایران وارد مرحله‌ای چندلایه شده است: 1. با آژانس: تلاش برای احیای همکاری‌های فنی و بازسازی اعتماد، هرچند شکننده. 2. با اروپا: تلاشی برای جلوگیری از فعال شدن مکانیسم ماشه و حفظ فضای دیپلماتیک. 3. با آمریکا: ورود قطر به‌عنوان میانجی تازه که می‌تواند مسیر مذاکرات را از مدل سنتی عمان متفاوت سازد. با این حال، نقطه کانونی همچنان اختلافات ایران و آمریکا بر سر غنی‌سازی است. اگر این مسئله حل نشود، حتی تفاهم با آژانس یا اروپا نمی‌تواند مانع از بازگشت تهدید مکانیسم ماشه شود. به همین دلیل، آینده مذاکرات به میزانی از انعطاف سیاسی در تهران و واشینگتن بستگی دارد. قطر می‌تواند فضا را باز کند، اما تصمیم نهایی همچنان در دست بازیگران اصلی خواهد بود.
ارسال نظر