ریزش اعدادی از جنس اعتماد

در ساختمان سوت‌وکور تالار حافظ تنها چیزی که شنیده می‌شد، نفس‌های حبس‌شده سرمایه‌گذارانی بود که هر روز در سایه ترس بیدار می‌شوند و در عصرِ بی‌اعتمادی به خانه بازمی‌گردند.

نجات بازار از آشوب روانی

به گزارش «آرمان ملی»، محمد کسائیان کارشناس اقتصادی دراین باره گفت: سه روز بعد از آغاز دوباره معاملات در بورس پس از چند روز وقفه و تعطیلی، شاهد ریزشی نزدیک به ۶. ۵۷ درصد کافی بودیم که در میانه هیاهوی رسانه‌ها همزمان با جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل رخ داد. در حقیقت به رنگ خون درآمدن بازار سرمایه بعد از شروع مجدد معاملات در این بازار هم گویا از تبعات ژئوپلیتیکی این جنگ بود که در سکوتی بدون دادرس به خونریزی بدون مرهم ادامه داد. هرچند پزشکیان، رئیس‌جمهور با توجه به شرایط ایجاد شده در بازار سرمایه در روزهای اخیر، در دیدار با اعضای اتاق بازرگانی ایران از ضرورت ساماندهی فوری وضعیت بورس تاکید کرد تا بازاری که بیشتر تحت تاثیر مسائل روانی به آشفتگی کشانده شده است، دوباره روی آرامش را ببیند و قطعاً در این میان باید سکانداری بازار ارز با نگاهی به تمام مسائل اقتصادی، روانی و... حاکم بر این بازار صورت گیرد. بهرامن، نایب‌رئیس اتاق بازرگانی ایران نیز با تاکید بر اینکه رئیس‌جمهور همواره نسبت به وضعیت بورس حساس است بر لزوم ایجاد کنترل‌های روانی و تخصصی برای مهار بحران تأکید کرده و ابراز امیدواری کرد؛ در روزهای آینده تمهیداتی اتخاذ شود که از زیان بیشتر سرمایه‌گذاران جلوگیری کند. اما در این میان آیا صرفِ «تبادل نظر» و جلسات برگزارشده دردی از بورس درمان می‌کند؟ یا باید به درمان ریشه‌های این بازار رفت.

سقوط اعتماد مردمی

او ادامه داد: چراکه هر کدام از مدیران در بازه زمانی کوتاه یا بلندمدت در تلاش برای بهبود این بازار هستند که البته پس از چندی با ریزش آن و تغییر رنگ آن از سبز به قرمز شاهد ریزش اعتماد مردمی که تازه در مسیر اعتمادسازی با بازار سرمایه قرار گرفته بودند، هستیم. در حقیقت سقوط شاخص کل چیزی بیش از اعداد منفی روی تابلوی بورس است، به اعتقاد این افراد، در حال حاضراعتماد عمومی سقوط کرده است؛ همان سرمایه‌ای که اگر یک‌بار بر باد رود، بازیافتنش سال‌ها زمان می‌برد. جنگ ایران و اسرائیل، با وجود آنکه از نظر نظامی کوتاه‌مدت بود، اما تبعات روانی بر بازار داشت. هرچند در روزهای پیش از آغاز رسمی جنگ، خروج پول‌های بزرگ از بازار آغاز شد. بعد از روزهای موشکی و سایبری، بازار سرمایه ایران عملاً با خروج نقدینگی سنگین، عمق معاملات خود را از دست داد. آمارها نشان می‌دهند که بسیاری از سرمایه‌گذاران حقیقی در حال ترک بازار هستند و این یعنی قلب بازار به‌جای پمپاژ سرمایه، در حال تحلیل رفتن است. در روزهای جنگ، سرمایه‌های سرگردان به سمت بازارهای کم‌ریسک‌تر مثل ارز، طلا و خودرو رفتند و همان‌هایی که در دوران پایداری اقتصادی وعده ماندگاری در بازار بورس داده بودند، حالا دیگر اثری از حضورشان نیست.

 بورسِ بی‌کارگردان

این کارشناس اقتصادی اضافه کرد: البته بازار سرمایه در ایران مدت‌هاست که از نبود یک کارگردان مقتدر و آگاه رنج می‌برد. سازمان بورس، شورای عالی بورس، بانک مرکزی، وزارت اقتصاد، مجلس و دولت در دوره‌های مختلف، همه مدعی‌ مدیریت بازار مدیریت بوده‌اند که البته با توجه به زیرساخت‌های موجود، نتیجه‌ای جز آشفتگی نبوده است. او افزود: در شرایط حال حاضر، نبودِ سیاست‌های هماهنگ حمایتی، ضعف نظارت بر بازیگردان‌ها، نبود بازارگردانی واقعی، تخلفات گسترده در برخی شرکت‌های حقوقی، و سردرگمی در تصمیم‌گیری‌های کلان باعث شده که بورس به صحنه‌ای بی‌درام، پراضطراب و بی‌قهرمان تبدیل شود، چراکه، سرمایه‌گذار امروزِ بازار ایران، نه تحلیل بنیادی را باور دارد و نه تحلیل تکنیکال را، بلکه آن چیزی که بارها و بارها در این بازار دیده، فقط ترس و تردید را بوده است. کسائیان ادامه داد: ریزش بازار فقط بر پایه عملکرد شرکت‌ها یا تحولات سیاسی نیست؛ مهم‌تر از همه، روان جمعی سرمایه‌گذاران است. این روان جمعی، ماه‌هاست که درگیر وحشت، ناامیدی و خشم پنهان است. از این رو، هر خبری که از سوی بانک مرکزی، وزارت اقتصاد یا نهادهای امنیتی منتشر می‌شود، به‌جای اینکه آرامش بیاورد، ترس تازه‌ای را فعال می‌کند. در حقیقت وقتی سازوکار حمایتی و روش‌های پیش‌بینی‌پذیر در بازار وجود ندارد، شایعه قدرتمندتر از خبر رسمی عمل می‌کند و ترس جلوتر از تحلیل حرکت می‌کند.

 راهکار چیست؟

کسائیان معتقد است: چنانچه دولت واقعاً عزم جدی برای اصلاح وضعیت بورس دارد، باید بداند که صرف بیانیه و حمایت زبانی کافی نیست. بازار نیازمند اقدامات واقعی است. راه‌های مانند؛ تشکیل ستاد ثبات بازار سرمایه با حضور کارشناسان مستقل و اقتصاددان‌های غیر دولتی، ایجاد سازوکار حمایت هدفمند از سهام بنیادی، با دخالت هوشمند و شفاف صندوق تثبیت، بازگرداندن نقدینگی از بازارهای موازی با ابزارهای جذاب (مثل مشوق مالیاتی، بیمه زیان، سود حداقلی تضمینی)، اصلاح ساختار قیمت‌گذاری دستوری در صنایع کلیدی مثل خودرو، فولاد و انرژی که موجب خروج سودآوری شرکت‌ها شده‌اند از جمله کارهای مثبتی تلقی می‌شود که می‌توان همزمان با افزایش شفافیت و مقابله با فساد حقوقی‌ها و رانت‌های اطلاعاتی در این زمینه به کارگرفت تا شاهد بهبود شرایط این بازارها در روزهای پرالتهاب کنونی باشیم. این کارشناس توضیح داد: بازار تاکنون بارها ثابت کرده است که؛ مردم در روزهای پرتب‌وتاب اقتصادی، به هر ساز ناکوکی که صدای سود بدهد، گوش می‌سپارند. اما اگر دولت نتواند آرامش و اعتماد را به بازار برگرداند، قطعاً بازار، سرمایه انسانی و مالی خود را از دست خواهد داد. این درحالی است که در وضعیت کنونی، بازار سرمایه ایران باید به نماد ثبات، شفافیت و عقلانیت تبدیل شود. اگر نه، آنکه سقوط می‌کند، نه فقط شاخص کل، بلکه رؤیای توسعه اقتصادی خواهد بود.

عدم همراهی با تقاضای کاذب

ایمان اسلامیان، کارشناس بانکی، با بیان اینکه خیلی‌ها فکر می‌کردند؛ با وقوع جنگ بین ایران و رژیم منحوس صهیونی مردم بلافاصله برای خرید طلا و ارز و یا سایر کالاهای اساسی مورد نیاز خود در سطح وسیعی به بازار هجوم می‌آورند، اما همان‌طور که مشاهد شد این اتفاق نیفتاد، چراکه هم مدیریت مسئولان در بازار برای تامین کالاهای اساسی به درستی انجام می‌شد و از قبل نیز آمادگی‌هایی در این زمینه انجام شده بود و هم اینکه کنشگری مردم به گونه‌ای بود که بازار با تقاضای بالا و بعضا کاذب برای خرید کالاهایی اساسی و یا کالاهای سرمایه‌ای نظیر طلا و ارز همراه نشد. وی خاطرنشان کرد: یکی از اتفاقات خوبی که در جنگ ۱۲ روزه بین ایران با رژیم جعلی اسرائیل اتفاق افتاد و می‌توان آن را مزیتی خاص برای کشور دانست این بود که علی رغم آنکه در زمان جنگ و حتی اگر این جنگ تمام عیار نباشد حکمرانی کشور با اقدامات قابل توجه از جوانب مختلف توانست آرامش را در جامعه ایجاد کند. به طور مثال در کشورهای مختلف در پی بروز یک تنش سیاسی و یا وقوع جنگ ناگهان قیمت‌ها در بازار چند برابر می‌شوند و قفسه مغازه‌ها و فروشگاه‌ها در چند ساعت خالی می‌شود ولی در ایران این شکلی نبود و جهش قیمتی رخ نداد. انتظارات تورمی در کشور به دلیل سیاست‌های اصولی درجنگ اخیر تا حدی کنترل و مدیریت شد، مدیریت در منابع ارزی نمونه‌ای از این سیاست هاست، زیرا سیاست‌گذاران ارزی در سال‌های اخیر توانسته‌اند قسمت عرضه و تقاضای ارز را همزمان با هم مدیریت و سازماندهی کند تا تقاضای کاذب در بازار شکل نگیرد.

کنترل انتظارات تورمی

این کارشناس خبره حوزه بانکداری با بیان اینکه انتظارات تورمی در کشور به دلیل سیاست‌های آرامش بخش و اصولی تا حدی کنترل و مدیریت شده است، افزود: مدیریت در منابع ارزی نمونه‌ای از این سیاست هاست، زیرا سیاست‌گذاران ارزی در سال‌های اخیر توانسته‌اند قسمت عرضه و تقاضای ارز را همزمان با هم مدیریت و سازماندهی کند. این رویکرد باعث شده است تا تقاضای کاذب به دلیل مدیریت در تامین تقاضای واقعی بشدت کاهش یابد، اقدامی که بی‌شک موجب شده صف تقاضای غیرواقعی برای تهیه ارز در جلو صرافی‌ها و یا بازار آزاد تشکیل نشود، همین مسأله تاثیر بسزایی بر جلوگیری از رشد کاذب و بی‌منطق نرخ ارز در بازار برجای گذاشته است. اسلامیان اضافه کرد: در کشور هم اکنون انتظارات تورمی بالایی وجود ندارد و در بدترین حالت این انتظارات به حالت نرخ رشد تورم افزایش یافته است که می‌توان آن را نیز با سیاست‌های درست مدیریت کرد، چراکه اگر انتظارات تورمی در کشور بالا بود در همین چند روزه جنگ بی‌تردید قیمت همه کالاها به‌خصوص ارز و طلا در بازار آزاد و رسمی به‌شدت افزایش می‌یافت. در چنین شرایطی ادامه‌دار بودن آرامش نسبی در جبهه سیاسی و امنیتی، می‌تواند به تثبیت نرخ ارز منجر و قیمت‌ها نیز مسیر نزولی را در پیش گیرند. بنا به این گزارش، کارشناسان اقتصادی معتقدند مدیریت هدفمند بازارساز همراهی مردم در کنار تحولات سیاسی نقش مهمی در کنترل نوسانات اخیر ایفا کرده است. بازارساز نیز با اتخاذ سیاست‌های مدبرانه ارزی تا حدی موفق عمل کرده و توانسته است از بروز جهش‌های فزاینده در قیمت‌ها جلوگیری کند. این در حالی است که محمدرضا فرزین رئیس کل بانک مرکزی اعلام کرده؛ سال‌هاست که در معرض عملیات روانی دشمن برای تضعیف اقتصاد کشور هستیم. دشمن می‌خواست همزمان با حمله فیزیکی، ترس ایجاد کند و رفتار مردم را تغییر دهد و انتظارات منفی ایجاد کند ولی اینگونه نشد و با وجودی که برخی پیش‌بینی می‌کردند نرخ ارز در شرایط جنگی افزایش پیدا کند اما شاهد رشد جهشی نبودیم.