حمله اسرائیل به تهران مذاکرات را به حاشیه برد

 در هفته‌های اخیر، برخی مواضع مطرح‌شده از سوی آمریکا به‌ویژه شخص ترامپ و نماینده‌اش ویتکاف، حول محور توقف کامل غنی‌سازی اورانیوم در ایران، فضای مذاکرات را پرتنش کرده بود. در حالی که این مواضع از سوی رسانه‌های غربی برجسته می‌شد، عراقچی بارها تأکید کرده بود که «مذاکره محل توافق است، نه رسانه‌ها.» او مواضع رسانه‌ای طرف مقابل را بخشی از «جنگ روانی» دانسته و گفته بود: «توافق در میدان دیپلماسی ممکن است، نه پشت تریبون.» با این حال، هم‌زمان هماهنگی‌هایی میان آمریکا، تروئیکای اروپایی و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی منجر به صدور یک قطعنامه علیه ایران شد که در تهران با اعتراض شدید همراه بود. این قطعنامه که مستقیماً به فعالیت‌های هسته‌ای ایران می‌پرداخت، از سوی تهران اقدامی سیاسی و فشار مضاعف تلقی شد.

* اسرائیل بازی را به‌هم زد

در حالی که تحلیلگران از احتمال توافق موقت میان ایران و آمریکا سخن می‌گفتند –به‌ویژه با توجه به ضرب‌الاجل دوماهه‌ای که ترامپ برای حصول نتیجه تعیین کرده بود– اسرائیل ناگهان بازی را به‌هم زد. طی عملیاتی هماهنگ و ظرف چند ساعت، حمله‌ای نظامی به خاک ایران، و به‌ویژه تاسیسات هسته‌ای صورت گرفت. منابع رسانه‌ای غربی از هماهنگی قبلی میان تل‌آویو و واشینگتن خبر داده‌اند، هرچند کاخ سفید به‌صورت رسمی نقش مستقیم خود را انکار کرده است، اما از نگاه تهران، این اقدام چیزی جز «نقض آشکار اصول دیپلماسی و پشتیبانی آمریکا از اقدام تجاوزکارانه» نیست. به گفته برخی تحلیلگران، اسرائیل با این اقدام می‌خواست روند توافق احتمالی را که ممکن بود در مسقط به نتیجه برسد، از ریشه ساقط کند.

*واکنش تند وزارت خارجه

واکنش ایران شدید و فوری بود. روز شنبه، اسماعیل بقائی، سخنگوی وزارت امور خارجه، در نشست خبری فوق‌العاده‌ای گفت: «تمرکز اصلی ما در وضعیت کنونی، مقابله با تجاوز دشمن است. دشمنان دیپلماسی و صلح، جنگ ظالمانه‌ای را بر ملت ایران تحمیل کرده‌اند و آمریکا، به‌رغم همه ادعاها در مورد گفت‌وگو، با تجاوز رژیم صهیونیستی همراهی کرده است.» او با صراحت اعلام کرد: «شرکت در گفت‌وگو با طرفی که بزرگ‌ترین حامی و همدست طرف متجاوز است، بی‌معنا خواهد بود.» به‌دنبال این موضع، عباس عراقچی، وزیر امور خارجه، نیز گفت: «مذاکره در این شرایط، غیرقابل توجیه است.» وی در تماس با مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا تأکید کرد: «ادامه مذاکرات ایران و آمریکا در وضعیتی که وحشی‌گری‌ رژیم صهیونیستی ادامه دارد، نه عقلانی است و نه مشروع.»

*پاسخ قاطع ایران

به موازات مواضع دیپلماتیک، ایران پاسخی عملیاتی نیز به تجاوزات اسرائیل داد. منابع رسمی از «اقدامات تلافی‌جویانه محدود اما مؤثر» خبر داده‌اند که جزئیات آن هنوز رسانه‌ای نشده، اما به گفته عراقچی، ایران در استفاده از حق مشروع خود برای دفاع و اقدام متقابل «مصمم و بی‌تردید» است. وزیر خارجه همچنین اعلام کرد: «تأمین امنیت مردم ایران، حفاظت از حاکمیت ملی و پاسخ به تجاوزات از اولویت‌های ماست. ما به جهان نشان خواهیم داد که ایران نه میدان تسلیم است، نه ابزار بازی قدرت‌های متجاوز.»

* واکنش‌های بین‌المللی

در آمریکا، ترامپ در واکنش به تحولات اخیر، در یک مصاحبه اعلام کرد: «هنوز برای توافق با ایران دیر نیست. شاید حالا اتفاق بیفتد!» او ضمن حمایت تلویحی از اقدام اسرائیل، آن را «روش دوم» برای وادار کردن ایران به گفت‌وگو خواند. در سازمان ملل، نماینده آمریکا نقش مستقیم واشینگتن در حمله را انکار کرده اما خواستار ازسرگیری مذاکرات شده است. از سوی دیگر، تروئیکای اروپایی نیز از همه طرف‌ها خواسته‌اند «خویشتن‌داری» پیشه کنند و به روند دیپلماتیک بازگردند.

*پایان مذاکرات؟

اکنون، با گذشت ساعت‌ها از موعد مقرر برای آغاز مذاکرات جدید، تقریباً همه شواهد حاکی از تعلیق کامل روند گفت‌وگوها تا زمانی نامعلوم است. اگرچه از منظر حقوقی یا رسمی، هیچ‌گونه اطلاعیه‌ای دال بر لغو کامل مذاکرات صادر نشده، اما لحن و موضع ایران صریح و بی‌پرده است: «مذاکره با همدست متجاوز، بی‌معناست.» به نظر می‌رسد سیاست «فشار حداکثری به‌اضافه دیپلماسی» که از زمان دولت بایدن به‌گونه‌ای دیگر و حالا با ترامپ به شکل تندتری پیگیری می‌شود، در تهران دیگر پاسخ نمی‌دهد.