اعتماد صِرف به طرف‌های تجاری اشتباه است

اولویت ‌های روابط استراتژیک در نظام بین الملل جدید

مهدی خورسند، کارشناس اقتصاد بین‌الملل در این باره به «آرمان ملی» گفت: در حال حاضر و در نظام بین المللی در حال گذر از یک نظم تک قطبی به سمت فرآیند دیگری شاید نوعی دیگر از نظم تک یا چند قطبی است به سر می بریم و یکی از ویژگی های مهم آن عدم ثبات ائتلاف ها و پیمان ها با کشورهای دیگر است چرا که در نظام بین المللی گاهی رفتارهای دیپلماسی حکایت از نزدیکی و تعامل مطلوب داشته باشد اما در برهه ای دیگر برخلاف آن باشد، و در این دوران گذر باید توجه داشت روابط استراتژیک بر اساس منافع به شکل خاص شکل می گیرد که البته منافع اقتصادی یکی از مهم‌ترین رویکردهای آن است.

حفظ منافع اقتصادی و احترام به تمامیت ارضی

وی درباره تعاملات سیاسی – اقتصادی ایران و روسیه و آورده‌های آن برای کشور گفت: ایران تاکنون با اتخاذ سیاست های مناسب توانسته است علاوه بر حفظ منافع خود، بر مواضع سیاسی خود ضمن حفظ منافع اقتصادی گام بردارد، کما اینکه پیش از این نیز هنگام وقوع جنگ بین اوکراین و روسیه و ... ایران به شفافیت تمام اعلام کرد که با برخی از اقدامات روسیه موافق نیست و روسیه نیز از این مواضع ایران برآشفت، این امر در مورد اتخاذ موضع روسیه در باره جزایر ایرانی و ... نیز صدق می کند، کاملاً مشخص است که روسیه در صدد بهبود روابط اقتصادی خود با کشورهای عرب به ویژه کشورهای منطقه است و در این راستا اعلام نظری کرده است که البته با واکنش مقامات ایرانی نیز در عرف خود روبرو شد که باید با احضار سفیر و واکنش صحیح این کشور همراه باشد، اما بدیهی است ایران ضمن اهمیت به حفظ تمامیت ارضی و احترام به منافع خود، منافع اقتصادی کشور را لحاظ می کند و هیچگاه از کنار فرصت های سرمایه گذاری از طریق تجار و شرکت های خصوصی و ... روسیه به راحتی گذر نمی کند.

اعتماد تام به کشوری خاص محلی از اِعراب ندارد

این کارشناس اقتصادی توضیح داد: در نظام بین الملل اعتماد به کشوری خاص به پشتوانه پیشینه آن محلی از اِعراب ندارد و این امر شامل حال روسیه، چین، آمریکا و ... می شود، در حقیقت ایران با حفظ شاخص هایی که در دایره حفظ منافع ملی کشور بگنجد و بتواند دستاوردهای اقتصادی – سیاسی برای کشور به همراه داشته باشد به درستی حرکت می کند و تاکنون نیز توانسته است با الحاق به پیمان‌هایی مانند شانگهای، اوراسیا، بریکس و ... به بسیاری از اهداف خود با وجود تحریم و ... دست یابد. او درباره اینکه آیا این امر در خصوص آمریکا نیز صدق می کند گفت: بله، آمریکا هم به گفته مقام معظم رهبری چنانچه دست از سیاست های تخاصمی خود بردارد می تواند در جرگه کشورهایی قرار گیرد امکان برقراری روابط آن از مشکل خالی باشد که البته تا کنون چنین چیزی مشاهده نشده است و در این میان فقط اسرائیل از این خصیصه به دور است، چرا که ایران این رژیم را به طور کلی قبول ندارد. اما در مجموع ایران با پیوستن به عهدنامه های بین المللی به خوبی از منافع آن منتفع شده است و برخی از مشکلات موجود در این بین را نیز با شناسایی راه های دور زدن آن مانند FATF، دامنه ارتباطات اقتصادی بین المللی خود را توسعه می دهد .

اهمیت توسعه همکاری های تجاری با روسیه

خورسند فرصت های همکاری در بخش انرژی و کالای آب و برق با چین و روسیه را از جمله بخش‌های مورد همکاری با روسیه و چین دانست و گفت: اوراسیا و کشورهای عضو این اتحادیه فرصت خوبی را دراختیار دارند تا بدون تعرفه‌های گمرکی دامنه ارتباطات تجاری خود را توسعه دهند و در این راستا همزمان با توسعه روابط تجاری ایران و روسیه، توانسته‌ایم درآمدهای ارزی و ریالی خود از محل ترانزیت افزایش دهیم و همچنین فرصت توسعه روابط اقتصادی با روسیه را از طریق توسعه سرمایه گذاری از طریق تجار روس یا بالعکس نیز افزایش داده‌ایم. این کارشناس اقتصاد بین الملل توضیح داد: هر چند تحریم قطعاً باعث ایجاد محدودیت‌هایی شده است که ایران در

صدد حذف یا کمرنگ شدن آن با حضور در تفاهم نامه‌ها و پیمان‌ها و ... بین المللی است تا علاوه بر وزنه سنگین سیاسی در جهان، بتوان توسعه همکاری های اقتصادی با وجود تحریم را به دست آورد. در این بین می‌توان به توسعه همکاری‌های ایران و چین در سایه همکاری‌های 25 ساله ایران و چین اشاره کرد که در بخش انرژی به ویژه برق شکل گرفته و قطعاً تا سال‌های نزدیک در آینده می‌توان نتایج آن را مشاهده کرد.

تمرکز ایران و روسیه بر تقویت همکاری‌های اقتصادی

بر اساس این گزارش، به نظر می رسد روسیه نیز در صدد حفظ و توسعه روابط خود را ایران است و در این میان گاهی بر میخ می کوبد و گاهی بر سندان! میخائیل میشوستین نخست‌وزیر روسیه در سفر آبان ماه خود به ایران و در دیدار محمد مخبر معاون اول رئیس‌جمهور گفت که انتظار دارد تا پایان سال جاری، توافقی بر سر منطقه آزاد تجاری میان ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا امضا شود. میشوستین دیدار با مخبر در حاشیه بیست‌ودومین نشست شورای نخست‌وزیران کشورهای عضو سازمان همکاری‌های شانگهای گفت: با نهایی‌شدن توافق تجارت آزاد میان ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا، فرصت‌های جدیدی توسعه همکاری‌های اقتصادی و تجاری ایجاد خواهد شد. مذاکرات بر سر این پروژه تکمیل شده است. ما انتظار داریم که این توافق تا پایان امسال امضا شود. وی در ادامه تاکید کرد که ایران دهه‌هاست که یکی از شرکای مهم روسیه محسوب می‌شود. نخست‌وزیر روسیه با اشاره به اینکه ۲ کشور روابط دوستانه و همسایگی خوب دارند و شریک یکدیگر محسوب می‌شوند، عنوان کرد که روابط ۲ کشور بر اساس احترام متقابل و ملاحظات بی‌قید و شرط منافع یکدیگر است.

توسعه همکاری ایران و روسیه با وجه اشتراک تحریم ها

وی گفت: با اعمال تحریم‌های غیرقانونی علیه ایران و روسیه، تمرکز ویژه‌ای بر روی تقویت همکاری‌های اقتصادی و تجاری ۲ کشور گذاشته شد. این مقام ارشد روس عنوان کرد که میزان تجارت‌های دوجانبه ایران و روسیه تا پایان سال ۲۰۲۲ به ۳۵۰ میلیارد روبل رسیده که رکورد جدیدی در میزان تجارت میان ۲ کشور محسوب می‌شود. وی در این زمینه گفت: ما به توسعه همکاری در زمینه سرمایه‌گذاری علاقه‌مند هستیم. ما فرصت‌های خوبی برای توسعه پروژهای بزرگ مشترک در حوزه انرژی، صنایع، کشاورزی و فناوری پیشرفته داریم. میشوستین عنوان کرد که به کمیسیون دائم همکاری‌های تجاری و بازرگانی ایران و روسیه اطلاع خواهد داد که در نشست آتی خود - که در دسامبر ۲۰۲۳ در تهران برگزار می‌شود - پروژه‌های مذکور را بررسی کنند. نخست‌وزیر روسیه همچنین عنوان کرد که توجه ویژه‌ای را بر روی همکاری‌ها در زمینه حمل و نقل گذاشته است. وی یادآوری کرد که روسای‌جمهوری ۲ کشور در ماه می کارها برای ساخت راه‌آهن رشت-آستارا به عنوان بخشی از راه‌گذر بین‌المللی شمال–جنوب را با کمک مالی روسیه آغاز کردند. این مقام روس عنوان کرد که وظیفه مقامات ۲ کشور این است که شرایط راحتی را برای کار شرکت‌های ایرانی و روسیه در بازار مشترک ایجاد کنند. میشوستین در رابطه با همکاری‌ها در زمینه گردشگری گفت که روسیه و ایران از اول اوت سیستم بدون ویزا برای گردشگران راه‌اندازی کردند.وی با تاکید بر اینکه برای اتباع ایرانی جهت شرکت در رویدادهای علمی، فرهنگی و ورزشی ویزا صادر خواهد شد، گفت: من اطمینان دارم که این تدابیر باعث افزایش گردشگران خواهد شد.

این گزارش حاکی است؛ کارشناسان معتقدند؛ قطعاً اتخاذ سیاست هایی به ویژه در شرایط کنونی برای اینکه از دایره تعاملات بین المللی خارج نشویم مهم است؛ اما همان گونه که روسیه به منظور حفظ منافع اقتصادی خود در منطقه گام بر می دارد باید، ایران نیز باید ضمن حفظ تمامیت ارضی و مناف اقتصادی – سیاسی خود به حداقل های آنچه که دردیپلماسی جهانی رایج است بپردازد تا روسیه نیز ضمن عذرخواهی از مواضع نابجا، از فرصت های برد – برد تجاری و.... با همسایه خود بهره مند شود.