رئیسی در مسکو؛ پوتین در ریاض و ابوظبی

از جنگ‌های منطقه‌‌ای میان دو کشور همچون جنگ هشت ساله ایران و عراق و حمله عراق به کویت و نهایتا جنگ عربستان و یمن  تا جنگ‌هایی به بهانه از بین بردن تروریسم یا سلاح‌های کشتار جمعی در منطقه که در این خصوص نیز می‌توان به حمله آمریکا به عراق و افغانستان و همچنین جنگ جبهه مقاومت در منطقه  علیه گروه تروریستی داعش اشاره کرد. البته جدای از این مسائل جنگی که از دیرباز در منطقه وجود داشته  و پیشینه بلندمدتی دارد جنگ میان فلسطین و رژیم صهیونیستی است که طی دهه‌های مختلف پر فراز و نشیب ادامه داشته و اسرائیل با وجود داشتن ارتش مجهز و کلاسیک نتوانسته بر گروه‌های  مقاومت فلسطین از جمله حماس فائق آید. این در حالی است که پس از 4 جنگی که در دهه 70 میلادی میان اعراب و اسرائیل در قضایای  فلسطین رخ داد اعراب نه تنها دیگر خود را درگیر تقابل با اسرائیل نکردند؛ بلکه به سمت و سوی ایجاد روابط مسالمت‌آمیز با تل‌آویو نیز حرکت کردند که نمونه واضح این امر را می‌توان در ماجرای صلح ایراهیم میان اعراب منطقه و اسرائیل  مشاهده کرد. با این حال عملیات طوفان‌الاقصی و تاثیرات آن برگ تازه‌ای بر دفتر منازعات میان مقاومت فلسطین با صهیونیست‌ها افزود و نشان داد که جبهه مقاومت توانسته به حدی قدرتمند شود که پایه‌های اسرائیل را به لرزه درآورد. هر چند که در میانه این جنگ نابرابر این مردم بی‌دفاع هستند که جان خود را از دست می‌دهند و هر روز طولانی‌تر شدن جنگ مساوی  با افزایش شهدای غزه است. چنانکه طی آخرین اخیار تعداد شهدا از 17000 نفر نیز فراتر رفته است. این در حالی است که تلاش نهادهای بین‌المللی از جمله سازمان ملل و شورای امنیت نیز به دلیل  کارشکنی‌های آمریکا به بار ننشسته است. به همین جهت نیز نقش کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌‌ای مثل ایران، روسیه و چین می‌تواند بسیار بیش از گذشته تاثیرگذار باشد. از همین رو است که تحرکات دیپلماتیک مقامات ایران و روسیه از سوی رسانه‌ها بسیار با دقت رصد و تحلیل می‌شود. چه اینکه سفرهای دیپلماتیک اخیر حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه کشورمان به برخی کشورهای منطقه  همچنین سفر به روسیه  نیز بیش از پیش نوع مواجهه کشورمان با مسائل منطقه به‌ویژه بحران غزه را مشخص کرده است.

* رئیسی در مسکو

روز پنجشنبه بود که خبر رسید سیدابراهیم رئیسی؛ رئیس‌جمهور کشورمان در سفری یک روزه به مسکو رفته تا با ولادیمیر پوتین همتای روسی خود دیدار و گفت‌وگو کند. دیداری که بسیاری آن را  دیدار در خصوص مسائل غزه قلمداد کردند، اما قدر مسلم روابط دوجانبه نیز مساله‌ای بوده که همواره در دیدارهای طرفینی بدان تاکید شده است. این در حالی است که رسانه‌های غربی با موجی از نگرانی این دیدار را پوشش دادند. چه اینکه جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا نیز در واکنش به این دیدار گفت: «ما این روابط نگران‌کننده و رو به رشد را زیرنظر داریم.» اما آنچه  جالب توجه می‌نمود هماهنگی مواضع میان ایران و روسیه بود چنانکه پوتین در بخشی از صحبت‌هایش با رئیسی گفت: «روابط دو کشور در بهترین سطح در جریان است و معتقدیم با حمایت‌های رهبری انقلاب اسلامی ایران، این روابط وسیع‌تر و پویاتر خواهد شد.» پوتین همچنین با اشاره به اشتراک نظر دو کشور نسبت به مسائل منطقه، بحث و تبادل نظر درباره مساله فلسطین و غزه را از جمله محور‌های مذاکره دوجانبه میان ایران و روسیه عنوان کرد.» روایت طرفین از این دیدار نیز اینگونه است که سخنگوی کاخ کرملین به محورهای مذاکرات اخیر روسای جمهور ایران و روسیه در مسکو اشاره کرده و آن را «مفصل و متمرکز» خواند. حسین امیر عبداللهیان نیز در شبکه ایکس نوشت:«بخش مهمی از مذاکرات بر موضوع فلسطین تمرکز داشت. طرفین بر ضرورت توقف فوری جنگ و نسل‌کشی در غزه و کرانه، توقف کوچ اجباری ساکنان غزه و گشایش بی‌درنگ مرز رفح برای ارسال کمک‌های گسترده انسانی به سراسر غزه تاکید داشتند. روسیه به ابتکار عمل می‌اندیشد.»

نکته اینکه از قرار معلوم بنا بوده که پوتین سفری به تهران داشته باشد و با مقامات عالیه کشورمان دیدار و گفت‌وگو کند، اما سفر یک روزه رئیسی به مسکو باعث شد که سفر پوتین به تهران لغو شود. به‌نظر می‌رسد رویکرد همگرایانه تهران- مسکو و در ادامه اضافه شدن چین می‌تواند تاثیرات مثبتی بر جنگ غزه در محیط دیپلماسی منطقه‌ای بگذارد و حمایت این کشورها از حماس و جبهه مقاومت می‌تواند تلنگری بر جبهه مقابل و غربی‌ها باشد. چه اینکه فشارهای بین‌المللی و افکار عمومی جهانی باعث شده تا آنها به‌ویژه آمریکا نیز چندان نتوانند از موضع خود در جنگ دفاع کنند.

 *پوتین در ابوظبی و ریاض

روز چهارشنبه هفته گذشته ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه برای دیدار با سران امارات و پادشاهی سعودی راهی ابوظبی و سپس ریاض شد تا با محمد بن زاید آل نهیان، رئیس امارات و حاکم ابوظبی دیدار درباره چشم‌انداز همکاری‌های دوجانبه و وضعیت خاورمیانه و با محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی درباره تجارت، سرمایه‌گذاری و سیاست بین‌الملل صحبت کنند. هر چند که مساله غزه نیز جز لاینفک دیدارهای رئیس‌جمهور روسیه بود. کارشناسان معتقدند، این سفر از آن منظر اهمیت دارد که جنگ میان رژیم صهیونیستی و حماس وارد دومین ماه شده و در عین حال فضای مساعدی برای تمدید و گسترش توافق اوپک پلاس به‌وجود آمده است. به‌نظر می‌رسد دولتمردان حاکم بر کرملین با دنبال کردن دیپلماسی فعال در قبال قدرت‌های مهم منطقه غرب آسیا سعی دارند علاوه بر انعقاد قراردادهای راهبردی، این پیام را به واشنگتن- بروکسل ارسال کنند که هیچ عامل خارجی نمی‌تواند روسیه را منزوی کند و مانع توسعه روابط آن با تولیدکنندگان بزرگ انرژی شود. آنچه مسلم است روس‌ها نمی‌خواهند از تاثیر و نفوذشان در منطقه و فضای بین‌الملل کاسته شود و همین امر نیز باعث شده تا همگرایی با متحدانشان را دنبال کنند و جدای از ایران موازنه مثبت ارتباطات خود را با ابوظبی و ریاض نیز پیگیری کنند. چنانکه استقبال گرم محمد بن سلمان از وی را در همین راستا می‌توان قلمداد کرد. وزارت امور خارجه روسیه نیز در بیانیه‌ای اعلام کرد که مسکو و ابوظبی بر اهمیت تقویت تلاش‌ها برای حل مناقشه «فلسطینی- اسرائیلی» از طریق ایجاد یک «فلسطین مستقل» تاکید کردند. در این بیانیه آمده است، مسکو و ابوظبی همچنین قصد دارند رویکردهای خود را برای یک راه‌حل سیاسی برای بحران‌های یمن، سوریه و لبنان هماهنگ کنند. در این بیانیه تصریح شده است: هنگام تبادل‌نظر در مورد وضعیت نظامی و سیاسی فعلی در نقاط حساس خاورمیانه، تشدید بی‌سابقه مناقشه فلسطینی- اسرائیلی، از جمله وضعیت فاجعه‌بار نوار غزه، به طور ویژه مورد توجه قرار گرفت. اهمیت تقویت تلاش‌ها برای اجرای سریع تصمیمات قانونی بین‌المللی تایید شد که ایجاد یک کشور فلسطینی مستقل در داخل مرزهای ۱۹۶۷ با پایتختی قدس شرقی را در کنار اسرائیل در صلح و امنیت، پیش‌بینی می‌کند. آنچه مسلم است فقدان اراده سیاسی کشورهای غربی برای پایان دادن به جنگ و فاجعه انسانی در غزه سبب شده تا  سایر بازیگران مهم بین‌المللی- منطقه‌ای مثل روسیه برای پایان دادن به این بحران ژئوپلیتیکی دست به کار شوند.