داد از «دود» و صد داد از انکار

آلودگی هوا را نمی‌توان انکار کرد چرا که رنگ رخساره شهر از سرّ درون آن و همه سوءمدیریت‌هایی حکایت دارد که با تداوم خود در سالیان دراز، دیگر شهروندان را هم نسبت به سلامت خودشان بی‌تفاوت کرده و آدم‌های زیادی در هوای آلوده ماسک نمی‌زنند. بیرون آمدن را نمی‌شود کاری کرد هرچند بارها و بارها اعلام شود که از خانه بیرون نیایید؛ افراد برای رساندن خود به محل کارشان ناچارند که از خانه‌هایشان بیرون بروند؛ مدارس که یکی در میان و پیش از آن، مهدکودک‌ها تعطیل شدند، به مدارس ابتدایی رسیده و بعد دبیرستان‌ها را هم تعطیل کردند. در مورد ادارات هم گفتند که چنانچه دستگاه‌های ذیربط و صاحبان ادارات بخواهند، کارمندانشان می‌توانند دورکاری کنند. اما مشکل شهروندان تنها بیرون نیامدن از خانه نیست؛ همان‌طور که گفتیم آلودگی هوا به نوعی عادت بدل شده. عادتی که حتی مرگ آن‌ها را هم در پی داشته. روز گذشته آماری عجیب از تعداد جان‌باختگان و قربانیان آلودگی هوا در سال در شهر تهران منتشر شد که به جد می‌توان گفت بسیار وحشت آفرین بود؛ این خبر از شورای شهر تهران و از سوی یکی از اعضای آن به طور رسمی اعلام شد؛ در سال ۱۴۰۰، ۶۳۹۸ نفر در تهران بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست دادند.

این آمار را مهدی پیرهادی، رئیس کمیسیون محیط زیست شورای شهر تهران، ‌اعلام کرد و گفت: روند تغییرات غلظت آلاینده‌ها طی بازه ۱۳۸۸ تا ۱۴۰۱ روند کاهشی داشته است اما همچنان می‌بینیم هوا آلوده است و وزارت نفت استانداردهای سوخت را رعایت نکرده است و سوخت‌ها با استاندارد ملی عرضه نشده است. به گفته او: وزارت نیرو هم در تهیه برق به دلیل برخی شرایط از مازوت استفاده کرده و در سال گذشته از ۱۶ نیروگاه ۱۴ نیروگاه مصرف مازوت داشته‌اند. این گزارش مجلس است اگر کسی اعتراض دارد به کمیسیون اصل ۹۰ برود.

اما همین مازوت و همین سوخت‌های غیر استاندارد و بنزین آلوده اخباری بوده‌اند که تا پیش از این همواره وجودشان توسط مسئولان انکار شده است. و حالا و همان‌طور که در گزارش‌های مرتبط اجتماعی در این صفحه اشاره شده، مسئولان در رویه‌ای جدید، دست به بازگو کردن آمار و افشای آن‌ها زده‌اند و البته یکسری فعالیت‌های دیگری که در روزهای آلودگی هوا بیشتر شده. پیش از آنکه به تکاپوی مسئولان در روزهای آلودگی هوا برسیم، بد نیست به آمار تعجب‌آور دیگری ارائه شده در روزهای اخیر اشاره کنیم؛ تایید مازوت سوزی در 2 نیروگاه تهران! این خبر هم توسط مهدی پیرهادی اعلام شد در جلسه استانداری تهران که با استناد به حرف نماینده پخش و پالایش رسماً اعلام کرد که ۲ نیروگاه از مازوت استفاده می‌کنند. رئیس کمیسیون سلامت شورای شهر گفت: شاید در دولت‌های قبل نیز به این موضوع بسیار کمتر توجه شده‌ است اما باید در این دوره موضوع به طور جدی پیگیری و حل شود.

طرح کاشت یک میلیارد درخت در تهران، جدی گرفتن معاینه فنی خودرو و توقیف آن‌هایی که معاینه فنی ندارند، اجرای طرح زوج و فرد و جریمه افرادی که وارد طرح می‌شوند و تشکیل کارگاه اضطراری آلودگی هوا از دیگر مواردی هستند که مسئولان در این روزها مورد توجه قرار داده‌اند.

در این روزهای آلوده به فکر خود باشید

بحث صحبت‌های مسئولان و آمارهایی که در آلودگی هوا ارائه می‌دهند و تنها بر استرس و اضطراب شهروندان می‌افزاید را کنار گذاشته همچنین خرده کارهایی که انجام داده یا قرار است برای رفع آلودگی هوا انجام دهند. به نکاتی می‌پردازیم که شاید برای ایمنی شهروندان در این روزهای آلوده مهم‌تر و حیاتی‌تر باشند و این بحث مهم که در روزهای آلوده هوا تغذیه‌مان چه باشد که بهتر در مقابل آلاینده‌ها از ما محافظت کند؟

آلودگی هوا مخلوط پیچیده‌ای از موادی شامل ذرات ریز، دی اکسید نیتروژن، ازت و دی اکسید گوگرد است. همه ما در معرض آلودگی هوا قرار داریم. آلودگی هوا حتی در سطوح پایین نیز بر سلامت انسان تاثیر دارد. امروزه مشخص شده است که آلودگی هوا منجر به بیماری، افزایش بستری در بیمارستان و حتی مرگ زودرس می‌شود.  

آلودگی هوا می‌تواند شرایط ریه و تنفسی از قبیل: آسم، آلرژی و بیماری انسدادی مزمن ریوی و شرایط قلبی مانند آنژین، آریتمی، حمله قلبی، نارسایی قلبی و فشار خون بالا را تحت تاثیر قرار دهد. همچنین می‌تواند خطر سکته‌مغزی را افزایش دهد.

منصور رضایی٬ عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی به فارس گفت: کودکان، سالمندان، مادران باردار و شیرده و بیماران قلبی ریوی از گروه‌‌‌‌های در معرض خطر در آلودگی هوا هستند که بیشتر از سایر افراد آسیب می‌بینند و با استفاده از تدابیر تغذیه‌ای می‌توان اثرات مضر آلودگی هوا را در آنها تا حدی کاهش داد.

او با اشاره به عوارض نامطلوب آلاینده‌‌‌‌های موجود در هوا بر سلول‌های بدن گفت: در حالت عادی سیستم دفاعی بدن توسط اندام‌های دفعی نظیر کلیه، روده، ریه و پوست با کمک برخی مواد مغذی سلول‌ها را از آسیب‌های بیرونی محافظت می‌کند.

به گفته رضایی با افزایش میزان آلاینده‌ها، بدن نمی‌تواند با این اثرات مبارزه کند و ساختمان و عملکرد سلول‌های بدن توسط رادیکال‌های آزاد تخریب می‌شود. رضایی مصرف بیشتر آنتی‌اکسیدان‌ها را باعث جلوگیری از آسیب رادیکال‌های آزاد و تخریب سلول‌های حیاتی بدن برشمرد و از منابع غذایی آنتی‌اکسیدانی به ویتامین‌‌‌های C , E، کاروتنوئیدها، سلنیوم و پلی‌فنول‌ها اشاره و عملکرد هر یک از آنها را تشریح کرد.

این عضو هیات علمی دانشگاه با اشاره به نقش مهم آنتی‌اکسیدانی ویتامین E ؛ روغن‌ها را غنی‌ترین منبع این ویتامین برشمرد که با حرارت ملایم پختن از بین نمی‌رود اما سرخ کردن باعث تخریب آن می‌شود.

او با اشاره به روغن‌های گیاهی نظیر کلزا، سویا، آفتابگردان و جوانه گندم به عنوان منبع غنی این ویتامین توصیه کرد: در طبخ و فرآوری غذاها حتما از انواع روغن‌های خوراکی گیاهی استفاده شود.

این عضو هیات علمی دانشگاه افزود: گرچه روغن ماهی، روغن زیتون و انواع مغزها به عنوان منابع خوب این ویتامین به شمار می‌آیند اما نباید بیش از نیاز مصرف شوند زیرا منجر به اضافه وزن یا چاقی می‌شوند.

رضایی سبزی‌‌‌ها و میوه‌‌‌های تازه را منبع غنی غذایی ویتامین Cبرشمرد و افزود: این ویتامین به دلیل وجود آنتی‌اکسیدان باعث افزایش مقاومت بدن نسبت به عفونت‌‌‌ها و افزایش جذب آهن و اسید فولیک در بدن می‌شود و نسبت به حرارت، نور و محیط قلیایی بسیار حساس است.

به گفته او مهم‌ترین منابع ویتامین C شامل مرکبات، فلفل سبز، کلم بروکلی، گل کلم، کلم برگ، گوجه فرنگی، سبزیجات برگی شکل سبز(سبزی خوردن)، اسفناج، کیوی، کدو حلوایی و سیب زمینی است و برای حفظ ویتامین‌‌‌های موجود باید میوه‌ها و سبزی‌ها تا حد امکان به صورت خام و تازه مصرف شوند.

این دکترای تخصصی علوم تغذیه و رژیم درمانی بیمارستان دکتر مسیح دانشوری تاکید کرد: افراد در برنامه غذایی روزانه خود به ویژه در شرایط آلودگی هوا حتما از سبزی‌ها و میوه‌های فصل استفاده کرده و روزانه سه تا پنج واحد از گروه سبزی‌ها و دو تا چهار واحد از گروه میوه‌ها را در برنامه غذایی خود قرار دهند.

به گفته رضایی هر واحد میوه معادل یک عدد میوه متوسط یا نصف لیوان آب میوه تازه یا یک چهارم میوه خشک است. همچنین هر واحد سبزی معادل یک لیوان سبزی خام برگی (سبزی خوردن یا کاهو) یا نصف لیوان سبزی پخته یا خردشده، یا یک عدد گوجه فرنگی یا پیاز متوسط است.

او بتاکاروتن را یکی از کاروتنوئیدهای مهم و پیش ساز ویتامین Aبرشمرد و سبزی‌ها و میوه‌های رنگی سبز، زرد و نارنجی مانند هویج، کدو حلوایی، کلم بروکلی، اسفناج، گوجه فرنگی، انواع کلم، هلو و زردآلو، موز را از منابع خوب بتاکاروتن ذکر کرد.

این عضو هیات علمی دانشگاه با اشاره به نقش مهم ویتامین Aبر سلامت بینایی و پوست خاطرنشان کرد: با توجه به نقش مهم ویتامین A در تقویت سیستم ایمنی در شرایط آلودگی هوا باید در برنامه غذایی خانواده‌ها انواع سبزی‌و میوه‌های رنگی گنجانده شود.

رضایی سیب درختی را منبع غنی پکتین عنوان کرد که از دسته فیبرهای محلول در آب و باعث تسهیل دفع سرب از بدن است.

به گفته او از سایر منابع پکتین می‌توان به مرکبات مثل پرتقال، نارنگی، لیمو و گریپ‌فروت، توت فرنگی، هویج و غلات سبوس دار اشاره کرد که مصرف روزانه میوه‌های حاوی پکتین برای کاهش خطرات آلودگی هوا بسیار مهم است و توصیه می‌شود حداقل یک سیب در طول روز مصرف شود.

این دکترای تخصصی علوم تغذیه دریافت سلنیم را برای بهبود عملکرد آنزیم‌هایی که بتواند با شرایط بد محیطی و آسیب‌رسان به سلول‌های بدن مقابله کند ضروری دانست و ماهی، گوشت قرمز کم چرب، غلات کامل، حبوبات، تخم مرغ، مرغ، سیر، زردچوبه و قارچ را حاوی این ماده ذکر کرد.

رئیس اداره تغذیه بیمارستان دکترمسیح دانشوری، ریزمغذی روی را از مواد موثر در تقویت سیستم ایمنی بدن برشمرد و گفت: انواع گوشت، غلات و حبوبات خیسانده شده و ترجیحا جوانه زده به خصوص غلات سبوس‌دار از منابع سرشار از روی هستند. او مصرف انواع فراورده‌های دریایی، نخود سبز، عدس و جوانه گندم را توصیه کرد که از منابع خوب ریزمغذی روی هستند.

 رضایی با بیان این مطلب که منیزیم در هوای آلوده موجب کاهش جذب فلزات سنگین مانند کادمیوم و افزایش دفع سرب می‌شود گفت: انواع سبزی‌های با رنگ سبز تیره (کلروفیل دار) غنی از این ماده مغذی هستند.

این متخصص تغذیه از دیگر منابع غذایی منیزیم به لبنیات کم چرب، انجیر، لیمو، گریپ‌فروت، ذرت زرد، بادام، گردو، پسته، مغزها، آجیل، سبزیجات برگی شکل مثل کلم، اسفناج، جعفری، کاهو، برگ چغندر، غلات سبوس دار و حبوبات مثل لوبیا و سویا اشاره کرد.

مصرف شیر جلوی جذب ذرات آلاینده معلق را می‌گیرد؟

اکبر رنجبرزاده، معاون اجتماعی و امور مجلس سازمان نظام پزشکی ایران در برنامه «صبح و گفت‌وگو» رادیو گفت‌وگو درباره ارتباط آلودگی هوا و مصرف لبنیات اظهار کرد: مطالعات در این زمینه نشان می‌دهد که رابطه معناداری بین مصرف لبنیات و مونوکسید کربن و آلودگی هوا وجود ندارد.

او فزود: آنچه که رعایت رژیم به ویژه لبنیات را در کاهش اثر سمی آلاینده‌های هوا دارای اهمیت می‌کند ارتباط با ذرات معلق در هواست و این آلودگی در کلانشهر‌ها عمدتاً توسط وسایل نقلیه تولید می‌شوند.

معاون اجتماعی و امور مجلس سازمان نظام پزشکی ایران گفت: منشأ اصلی آلودگی هوا در کلانشهر‌ها وسایل نقلیه هستند که ذرات آلاینده را منتشر می‌کنند و اینجاست که مصرف لبنیات می‌تواند مؤثر باشد.

رنجبرزاده اظهار کرد: مهم‌ترین ذرات معلق که با دریافت لبنیات به ویژه شیر در ارتباط هستند شامل سرب و جیوه و کادمیوم است و اگر این ذرات در هوا منتشر شوند با مصرف شیر می‌توان تا حدودی از جذب این آلاینده‌ها جلوگیری کرد.

در ادامه برنامه، سهراب متخصص تغذیه و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گفت: شیر به خاطر غلظت کلسیم بسیار بالایی که دارد می‌تواند از جذب عناصر دو ظرفیتی مانند سرب به خون انسان جلوگیری کند و به همین دلیل همیشه به ویژه در زمان آلودگی هوا توصیه می‌شود روزانه ۲ لیوان شیر مصرف شود.

او افزود: مطالعات نشان می‌دهد کسانی که در کارخانه‌هایی کار می‌کردند که با سرب در ارتباط بودند و روزی ۲ لیوان شیر مصرف می‌کردند اثر سرب بر سیستم عصبی آن‌ها خیلی کمتر بوده است.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی متذکر شد: آلودگی هوا فقط به سرب خلاصه نمی‌شود و ذرات دیگری هم هستند و به همین دلیل دریافت آنتی‌اکسیدان‌ها و میوه‌ها و سبزیجات و دریافت زیاد مایعات در کنار ۲ لیوان شیر یا ماست می‌تواند در این روز‌های آلوده کمک‌کننده باشد.