دو منزل زمین تا لب هیرمند

برای ذکر نمونه ای از این اشتراکات می توان به حقابه هیرمند اشاره کرد و بحثی که در این زمینه با طالب های حاکم بر افغانستان پیش آمد و از جنوب شرقی کشور به شمال رفت و نگاهی به رود ولگا انداخت که زمانی گفته شد دلیل پایین آمد سطح آب دریای خزر بسته شدن دهانه آبریز این رود از سوی روسیه به بخش های مرتبط با ایران است.

باید گفت که مساله حقابه رود هیرمند یکی از مسائل مهم سیاسی، اجتماعی و زیست‌محیطی دو کشور ایران و افغانستان بوده که در سال گذشته و به ویژه پس از مستقر شدن حکومت طالبان با چالش جدی تری مواجه شد تا جایی که رسانه ها از آن تحت عنوان اختلاف شدید ایران و طالبان بر سر حقابه هیرمند یاد شد و با توجه به واکنش های مقامات بلندپایه ایرانی در این زمینه نشان می داد که عدم همکاری طالبان در رهاسازی آب با واکنش‌های تند مقامات ایرانی مواجه شده. انتقادات تند و واکنش هایی که به تدریج رنگ باخت تا جایی انتقاد فعالان محیط زیست را در پی داشت و از ان طرف هم لحن  برخی مقامات طالبان در خصوص حقوق مشترکشان با ایران چندان محترمانه نبود.

اما حوالی مرداد ماه بود که یکی از مقامات ارشد دولت طالبان گفت که با ایران رابطه خوبی دارند وآن موقع مدعی شد که مشکل حقابه هیرمند با تفاهم و گفت وگو حل شده.  او مولوی عبدالکبیر بود؛ معاون سیاسی نخست‌وزیر طالبان. پیش از آن اما حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران در نشست خبری اخیرش با خبرنگاران خبر داد که هیات فنی ایران از وضعیت آب در سد کجکی بازدید کرد و آنها منتظرند که گزارش فنی هیات را دریافت کنند.

با وجود این اخبار هنوز خبری جدی از وضعیت حقابه هیرمند نبود به خصوص که وضعیت بی آبی در سیستان زندگی مردم منطقه را به بازی گرفته بود و نقش اثرگذار هیرمند در رفع خشکی منطقه هم در از نظر نبود. تا اینکه اخیرا هیات اقتصادی از افغانستان به ایران سفر کردند و روز گذشته علی سلاجقه، رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست، خبر داد که طالبان بالاخره پذیرفت حقابه ایران را رها کند و به گفته سلاجقه این برای اولین بار بود که اتفاق می افتاد.

اما آیا هیرمند، این بزرگ رودی که در شاهنامه فردوسی هم نام آن برده شده دوباره از مسیر کوهستانی جاری شده، به دریاچه هامون می ریزد و زمین خشک سیستان را پرآب می کند؟ و ما دوباره زمزمه خواهیم کرد: دو منزل زمین تا لب هیرمند                بُد آب خوش و بیشه و کشتمند

در صورتی که بارندگی کافی باشد رها می کند

علی سلاجقه روز چهارشنبه در حاشیه جلسه هیات دولت و در جمع خبرنگاران در خصوص حقابه هیرمند گفت که در سفر هیات اقتصادی طالبان به ایران با این هیات نشستی داشتیم و برای اولین بار طالبانی‌ها پذیرفتند که حقابه ایران رهاسازی شود.

در ادامه می خوانید که وعده طالبان برای رهاسازی حقابه هیرمند به شروطی وصل است. شروطی مثل بارندگی کافی! رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، گفت: طالبان موضوع کمبود آب را مطرح کرده و گفتند در صورتی که به لحاظ اقلیمی بارش به اندازه کافی وجود داشته باشد، این اتفاق می‌افتد.

به گفته سلاجقه «در جلسه با طالبان مساله مرطوب‌سازی را با توجه به ضرورت کار و اینکه حدود ۱۸۰ روز مردم در منطقه زابل به لحاظ گرد و غبار مشکل دارند مطرح کرده و از آنها درخواست کردیم فعلا آبی رها و دریاچه مرطوب شود تا منشا گرد و غبار نباشد.»

هیات اقتصادی طالبان هم اعلام کرده که اگر وضعیت منابع آبی سدها اجازه بدهد این کار را انجام می‌دهند: سلاجقه با این توضیح ادامه داد که بحث دیگری که مطرح شد تثبیت کانون‌های برداشت گرد و غبار در کشور افغانستان بود.

به این ترتیب، هیات افغانستانی به ویژه مسئولان محیط زیستشان  قول داده اند که در اولین فرصت به جمهوری اسلامی ایران آمده و در قالب یک نشست جامع این مسائل را بررسی کنند تا بتوانیم منشا گرد و غبار در کشور افغانستان به ویژه در جاهایی که جمهوری اسلامی ایران را تحت تاثیر قرار می‌دهد و نقشه‌ها و گزارش آن آماده شده است، راهکاری ارائه شود.

سیستان چشم به راه

تیرماه همین سال بود که خبرگزاری ایرنا در ادامه خشکی و سختی مردم سیستان نوشت: به دلیل عدم پایبندی کشور همسایه به تخصیص حقابه رودخانه هیرمند با ساخت بند کمال خان، خشکی سیستان و تالاب بین المللی هامون هر روز بیشتر از دیروز نمایان می‌شود؛ «سیستان، منطقه‌ای که روزگاری انبار غله ایران بود و انعکاس رنگ آسمان در زلالی آب‌ دریاچه هامونش زیبایی منحصربفردی به آن بخشیده بود.»

اما مساله آب در سیستان از چالش‌های قدیمی این منطقه است زندگی مردم این خطه چنان وابسته به رودخانه هیرمند است که بدون وجود این روزنه، مهاجرت کمترین پدیده قابل مشاهده است. به همین دلیل است که کارشناسان معتقدند «در این مقطع تاریخی که حیات اجتماعی و اقتصادی بشریت از بحران نبود آب پایدار رنج می‌برد و تالاب بین‌المللی هامون و گستره آبی رنگش در حال تبدیل شدن به خاطره‌ای کم رنگ در ذهن‌هاست ضرورت دارد چاره‌ای اساسی اندیشیده شود تا مردم منطقه سیستان مجبور به تحمل آسیب‌ها نباشند.»

سال‌هاست تنها پهنه خشک هامون، قایق‌های رنگ و رو رفته و خاک گرفته، گرد و خاک و سرفه‌های مداوم ناشی از ریزگردها در آن نمایان است و دیگر خبری از سرزندگی دریاچه بزرگ شرق نیست. باشد که جولان ماهی‌ها، توتن سواری، شنا، صید و صیادی و بازی های بچه ها درون کانال ها و نهرها از ذهن مردم این منطقه پاک نشود...