دفاع هوایی واحد؛ راهکار مقابله با اسرائیل

به‌ طوری‌که اگر نگوییم اسرائیلی‌ها با تکیه بر فناوری‌های آمریکایی در آسمان منطقه جولان می‌دهند، می‌توان ادعا کرد که آنها به ‌واسطه جنگنده‌های اف- ۳۵ به فضای برخی کشورهای منطقه نفوذ کرده‌‌اند، تا جایی که ایجاد چالش جدی برای عملیات هوایی اسرائیل بر فراز عراق، سوریه، اردن بسیار دشوار شده است.

* اهمیت کمک به منطقه

این روزها حسن روحانی که سال‌ها مسئولیت پدافند هوایی کشور را برعهده داشته و علاوه بر اینکه در چند دولت دبیر شورای عالی امنیت ملی بوده، هشت سال هم رئیس‌جمهور کشور بوده، با اشاره به تجربه‌‌هایش در توسعه پدافند هوایی در دوران جنگ تحمیلی نسبت به وضعیت دفاع هوایی منطقه در برابر قدرت هوایی اسرائیل هشدار می‌دهد. روحانی در جمع مدیران دولت خود اعلام کرد: «فضای عراق امروز در اختیار چه کسی است؟ فضای سوریه اکنون در دست کیست؟ زمانی که اسد بر سوریه حاکم بود، آسمان این کشور امن نبود، امروز که تکلیف آن کاملا روشن است. فضای لبنان و اردن اکنون در اختیار کیست؟ یعنی اسرائیل تا نزدیک مرز ایران در فضای آزاد حرکت می‌کند.» روحاتی تاکید می‌کند: «می‌گویند اسرائیل از ایران فاصله دارد؛ بحث فاصله نیست. هواپیماهای اسرائیل در میانه مسیر سوخت‌گیری می‌کنند و با تانکرهای هوایی مشکل بعد حل شده است. یعنی جنگنده در نزدیکی ایران دوباره سوخت می‌گیرد. بحث این است که آسمان برای دشمن امن شده و بازدارندگی گسترده‌ای وجود ندارد. کشورهای همسایه ما، از سوریه و اردن گرفته تا دیگران، آسمانشان عملا در اختیار آمریکا و اسرائیل است و این یعنی اگر بتوانیم به منطقه کمک کنیم، درواقع به خودمان کمک کرده‌ایم.»

* همراهی کشورهای منطقه

ضمن اینکه دیدگاه حسن روحانی درباره در دسترس بودن آسمان منطقه برای اسرائیل بر کسی پوشیده نیست، مشکل بتوان چنین دسترسی را انکار کرد. اما تاکید او در طول ماه‌های اخیر بر این مسئله نشان می‌دهد که کشورهای منطقه از سوریه گرفته تا اردن، عراق، عربستان و دیگر کشورهای عربی باید به ‌رغم برخورداری از تجهیزات دفاع هوایی قدرتمند آمریکایی، دست به اقدامی هماهنگ بزنند. نکته مهم این است که زمینه‌های همگرایی کشورهای منطقه در برابر اسرائیل پدید آمده است. بعد از حمله اسرائیل به قطر به عنوان یکی از کشورهای نزدیک به آمریکا، کشورهای عربی به دیدگاه امنیتی ایران در برابر زیاده‌خواهی‌ رژیم صهیونیستی نزدیک شده‌اند. در شرایطی که کشورهای عربی تصور می‌کردند نزدیکی با آمریکا برای آنها کفایت می‌کند که از جنگ‌طلبی اسرائیل در امان باشند، حمله به قطر به همه کشورهای عربی خلاف این دیدگاه را نشان داد. بعد از ماجرای قطر می‌توان به ایجاد یک سیستم دفاعی یکپارچه و چندلایه با همکاری مشترک کشورهای منطقه فکر کرد. ایران می‌تواند محور شکل‌گیری چنین اقدامی باشد و با همراه کردن کشورهای منطقه، دست به ایجاد ساختاری بزند که بتواند در برابر نفوذ اسرائیل بازدارندگی مطلق ایجاد کند. علاوه بر این، کشورهای عربی باید از لابی خود در آمریکا برای اعمال فشار بر تل‌آویو استفاده کنند تا از تکرار اشتباه‌های راهبردی در منطقه جلوگیری شود.

* امنیت منطقه و نقش ایران

روحانی تأکید می‌کند که «اگر بتوانیم به کشورهای منطقه در برابر سیطره هوایی اسرائیل کمک کنیم، درواقع به خودمان کمک کرده‌ایم.» این گزاره نشان می‌دهد که ایران باید در برخی حوزه‌ها وارد تبادل اطلاعاتی و نظامی با کشورهای منطقه شود. جایی فناوری منتقل کند و جایی دیگر از موقعیت ژئوپلیتیکی خود بهره ببرد. ایران رابطه مناسبی با پاکستان دارد و پاکستان نیز رابطه نظامی خود را با عربستان حفظ کرده و گسترش داده؛ تا جایی که حمله به عربستان می‌تواند به ‌نوعی حمله به پاکستان تلقی شود. از سوی دیگر، پاکستان یکی از معدود کشورهای اسلامی بود که در جنگ ۱۲ روزه در کنار ایران قرار گرفت. در دوره‌ای که روابط ایران و عربستان در حال بهبود بود، برخی کارشناسان طرح‌هایی برای تشکیل ناتوی عربی- اسلامی با هدف تأمین امنیت خلیج‌فارس ارائه دادند؛ طرح‌هایی که با وجود مطرح شدن به‌دلیل تحولات گسترده پس از ۷ اکتبر عملاً به بایگانی سپرده شد. اکنون به نظر می‌رسد زمان آن رسیده که کشورهای منطقه در کنار ایران و توان موشکی آن به سمت یک پیمان دفاع جمعی حرکت کنند تا امنیت آسمان منطقه به‌صورت پایدار تأمین شود. موردی که البته دشوار است و ایالات متحده آمریکا به علت اینکه اسرائیل را تنها عامل امنیتی خود در منطقه می‌داند با آن مخالفت خواهد کرد اما در یاد داشته باشیم دیپلماسی هنر به دست آوردن ناممکن‌هاست و اگر کشورهای منطقه در کنار هم قرار گیرند دسترسی به امنیت هوایی پایدار در منطقه دور از ذهن نیست.