تهران نیاز به مدیریت دارد نه تخلیه

در واقع بحران‌های گذشته نه تنها حل نشده و بلکه در حالت حل نشده باقی مانده و بحران‌های جدیدی نیز به آن اضافه شده است. همه این مسائل باعث شده که زیستگاه ایران با خطر و تهدید جدی قرار بگیرد. زیستگاهی که برای نسل‌های آینده نیز است و نسل‌های آینده باید در آن زندگی کنند. «آرمان ملی» برای تحلیل و بررسی این مسائل با مهندس مصطفی هاشمی‌طبا معاون رئیس‌جمهور در دولت اصلاحات و فعال سیاسی گفت‌وگو کرده است. هاشمی‌طبا معتقد است: «مدیران جامعه اعتماد به نفس کافی برای تصمیم‌گیری بزرگ را از دست داده‌اند و خود را کوچک‌تر از آن می‌دانند که تصمیمات بزرگ بگیرند. آقای قالیباف بارها از تریبون‌های مختلف گفته‌اند ما باید تصمیمات مهم و اساسی بگیریم. این در حالی است که ما هنوز هیچ تصمیم بزرگی از سوی ایشان و مجلس و دولت ندیده‌ایم. تنها در پیشت تریبون‌ها صحبت از تصمیم‌گیری مهم می‌شود اما در واقعیت خبری از تصمیم‌گیری بزرگ نیست. یکی از دلایلی که مدیران نمی‌توانند تصمیمات بزرگ بگیرد عدم اعتماد به نفس کافی است. شرایط مدیران جامعه مانند ورزشکارانی است که خود را قبل از مسابقه بازنده می‌دانند و به همین دلیل تلاشی برای پیروزی نمی‌کنند. وضعیت مدیران ما در سال‌های ابتدایی انقلاب و تا دهه70 به این صورت نبود و مدیران با اعتماد به نفس تصمیم‌گیری و اقدام می‌کردند». در ادامه ماحصل این گفت‌وگو را می‌خوانید.

*دلایل بحران زیست محیطی را در ایران چه می‌دانید و به چه میزان نوع راهکارهایی که دولت برای کنترل بحران در پیش گرفته را موثر می‌دانید؟

 کارشناسان و متخصصان از سال‌ها و بلکه دهه‌ها قبل نسبت به وقوع بحران زیست محیطی و به خصوص بحران آب هشدار داده بودند. با این وجود من به خاطر دارم برخی در نماز جمعه مقابله با خشکسالی را کار امپریالیسم می‌دانستند و علیه آن شعار می‌دادند. نکته مهمی که باید به آن توجه کرد این است که بحران‌های زیست محیطی به صورت یک شبه به وجود نمی‌آید و به همین دلیل مقابله و مهار چنین بحران‌هایی نیز یک شبه و به صورت دفعی امکان‌پذیر نیست. امروز که در شرایط بحرانی قرار داریم، همه‌چیز رها شده و مدیران تصمیم‌گیر تنها به مردم هشدار می‌دهند که مصرف خود را کم کنند و یا شیوه مصرف را تغییر دهند. ادامه این روند در نهایت ما را به نقطه صفر می‌رساند. مشکلات مدیریتی ما تنها در حوزه زیست محیطی نبوده و بلکه در زمینه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی هم به همین صورت بوده و ما در برخی زمینه‌ها با رها شدگی مواجه بوده‌ایم. من فکر می‌کنم با این رویکردی که مدیران جامعه در مقابل این بحران‌ها در پیش گرفته‌اند ما در آینده با چالش‌های بیشتری مواجه خواهیم شد.

*چرا مدیریت آب رها شده است؟

من فکر می‌کنم مدیران جامعه اعتماد به نفس کافی برای تصمیم‌گیری بزرگ را از دست داده و خود را کوچک‌تر از آن می‌دانند که تصمیمات بزرگ بگیرند. آقای قالیباف بارها از تریبون‌های مختلف گفته‌اند ما باید تصمیمات مهم و اساسی بگیریم. این در حالی است که ما هنوز هیچ تصمیم بزرگی از سوی ایشان و مجلس و دولت ندیده‌ایم. تنها در پیشت تریبون‌ها صحبت از تصمیم‌گیری مهم می‌شود، اما در واقعیت خبری از تصمیم‌های بزرگ نیست. یکی از دلایلی که مدیران نمی‌توانند تصمیمات بزرگ بگیرد عدم اعتماد به نفس کافی است. شرایط مدیران جامعه مانند ورزشکارانی است که خود را قبل از مسابقه بازنده می‌دانند و به همین دلیل تلاشی برای پیروزی نمی‌کنند. وضعیت مدیران ما در سال‌های ابتدایی انقلاب و تا دهه70 به این صورت نبود و مدیران با اعتماد به نفس تصمیم‌گیری و اقدام می‌کردند. این در حالی است که روال تصمیم‌گیری‌ امروز در کشور منطقی و عقلایی نبوده است. به همین دلیل نیز مدیران جامعه در مسیر تصمیم‌گیری اشتباه افتاده‌اند.

*رویکردهای دولت چهاردهم برای مدیریت بحران‌های زیست محیطی و به خصوص آب به چه صورت بوده است؟

من فکر می‌کنم همکاران آقای پزشکیان به ایشان اطلاعات و توصیه‌های غلط می‌دهند. به عنوان مثال رئیس‌جمهور درباره بحران آب تهران گفتند باید تهران را تخلیه کرد. این در حالی است تهران نیاز به مدیریت دارد و با تخلیه کردن آن مشکلی حل نمی‌شود. شرایط کشور نیز به شکلی نیست که بتوان پایتخت کشور را به جایی دیگر انتقال داد و کسانی که چنین ادعایی دارند یا واقعیت‌ها را نمی‌دانند و یا می‌دانند و تلاش می‌کنند افکار عمومی را گمراه کنند. باید تهران را از مشکل رها کرد، نه اینکه آن را به حال خود رها کرد. شهردار تهران در جلسات هیات دولت حضور پیدا می‌کند، اما به حرف کسی گوش نمی‌کند و خودش تصمیم می‌گیرد و خودش اجرا می‌کند. به هر حال برخی تصمیم‌گیری‌ها باید در کشور انجام شود که خیلی از آنها روشن و واضح است. کسی که مدعی است باید تهران را تخلیه کرد باید به این پرسش پاسخ بدهد که اگر قرار باشد تهران تخلیه شود مردم قرار است کجا بروند؟ به هر حال مردم تهران هرجا بروند نیاز به آب دارند و باید مشخص کرد آب مورد نیاز آنها چگونه تأمین خواهد شد. این در حالی است که در شرایط کنونی اغلب مناطق کشور با بحران آب مواجه هستند و تنها تهران با این چالش مواجه نیست. با توجه به شرایط کشور نیازمند تصمیماتی هستیم که حداقل آب مصرف شود. در رادیو گفته می‌شد اگر می‌خواهید با شیلنگ ماشین خود را بشورید نازل نصب کنید. من خیلی تعجب کردم که رادیو به جای اینکه به مردم بگوید آب منزل برای شستن ماشین نیست به آنها راهکار هم ارائه می‌دهد. نوع مدیریت بحران آب نیز مانند بودجه است که انقباضی بسته می‌شود اما به صورت انبساطی عمل می‌شود.

امروز که در شرایط بحرانی قرار داریم، همه‌چیز رها شده و مدیران تصمیم‌گیر تنها به مردم هشدار می‌دهند که مصرف خود را کم کنند و یا شیوه مصرف را تغییر دهند. ادامه این روند در نهایت ما را به نقطه صفر می‌رساند

*آیا پس از انقلاب مسائل زیست محیطی فدای مسائل سیاسی نشد؟

من این را وادادگی می‌دانم و برخی اوقات نیز نادانی بوده است. برخی مدیران محیط زیست در واقع دلسوز بودند اما برخی از آنها نه شناخت درستی در محیط زیست و بحران‌های آن داشتند و نه از قدرت تصمیم‌گیری کافی برخوردار بودند. مدیران محیط زیست ایران باید دغدغه زیستگاه ایران را داشته باشد. در سال‌های گذشته برخی مدیران شناخت کافی نیست به فرصت‌ها و چالش‌های محیط زیست نداشتند. در چنین شرایطی چگونه یک مدیر می‌تواند تصمیمات مهم بگیرد که پیامدهای مثبت به همراه داشته باشد؟ واقعیت این است که عمق فاجعه زیست محیطی در کشور روز به‌روز شدت بیشتری پیدا خواهد کرد و در شرایطی که مدیران اقدام موثری در این زمینه انجام نمی‌دهد نمی‌توان زیاد نسبت به آینده خوشبین بود و من فکر می‌کنم در آینده با چالش‌های بیشتری مواجه خواهیم بود. امروز اغلب تالاب‌ها و رودخانه‌های کشور خشک شده است. خشک شدن تالاب‌ها باعث آلودگی شدن زمین‌های اطراف به نمک یا گرد و خاک خواهد شد. دریاچه ارومیه نیاز به حقآبه دارد. در چنین شرایطی رئیس‌جمهور می‌گوید این دریاچه نیاز به بررسی علمی دارد. مشکل دریاچه ارومیه به حقآبه حل می‌شود و نیاز به بررسی علمی ندارد. در واقع مسأله و راه‌حل آن مشخص است و دولت باید در این زمینه اقدم کند. با این وجود اتفاقی که رخ می‌دهد این است که مسأله را پیچیده و در تربیون‌ها درباره آن اظهار نظر می‌کنند.

*چگونه می‌توان از این شرایط خارج شد؟

در شرایط کنونی ما در زمینه‌های مختلف در شیب منفی قرار گرفته‌ایم و این موضوع تنها مختص به مسائل زیست محیطی نیست. در زمینه‌های دیگر نیز ما با شیب منفی مواجه شده‌ایم. ما امروز در محاصره بحران‌های مختلف قرار داریم. بحران نیز به شرایطی گفته می‌شود که روال معمولی نمی‌تواند جوابگوی آن باشد و نیاز به اقدامات فوق‌العاده دارد. به عنوان مثال هنگامی که کرونا وارد کشور شد ما با یک وضعیت فوق‌العاده مواجه شدیم که نیازمند اقدامات فوری و فوق‌العاده بود. در شرایط کنونی نیز ما در چنین وضعیتی قرار گرفته‌ایم. این در حالی است که تصمیم‌گیران جامعه به شکلی عمل می‌کنند که انگار در شرایط عادی قرار داریم. به همین دلیل نیز بحران‌ها در حال تشدید شدن هستند. آنچه باعث شده مدیرتی ما در زمینه‌های مختلف ضعیف شود هرج و مرج در تصمیم‌گیری‌ها و سوء مدیریت بوده است. واقعیت غیر قابل انکار این است که به اندازه‌ای که سیاست‌های اشتباه داخلی به ما ضربه زده است تحریم‌ها و فشار‌های بین‌المللی ضربه نزده است. اگر قرار است آقای پزشکیان اقدام موثری در این زمینه انجام بدهد باید جلوی ریخت و پاش‌ها و هدر رفتن سرمایه‌های کشور را بگیرد. از سوی دیگر سیاست‌های اشتباه گذشته را تصحیح کند. تنها در چنین شرایطی است که می‌توان نسبت به بهبود وضعیت او حل مشکلات کشور خوشبین بود.