آمریکا به دنبال نظام ارباب و رعیتی در خاورمیانه

شاید در آن مقطع زمانی برخی حرف‌های او را در راستای‌های توهم قدرت معنا کردند، اما به مرور زمان مشخص شد که وی به دنبال عملی کردن طرح موسوم به «خاورمیانه بزرگ» است. طرح خاورمیانه جدید به دو مفهوم اشاره دارد: طرح یینون و طرح خاورمیانه بزرگ. طرح یینون، یک طرح استراتژیک اسرائیلی است که تجزیه کشورهای منطقه به کشورهای کوچک‌تر را پیشنهاد می‌کند. طرح خاورمیانه بزرگ، یک اصطلاح سیاسی است که توسط دولت بوش برای اشاره به یک منطقه وسیع‌تر از خاورمیانه به کار برده می‌شود و اغلب به عنوان خاورمیانه جدید یا طرح خاورمیانه بزرگ شناخته می‌شود. «آرمان ملی» برای تحلیل و بررسی این مسأله با دکتر حشمت‌ا... فلاحت‌پیشه رئیس پیشین کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی و تحلیلگر روابط بین‌الملل گفت‌وگو کرده که در ادامه می‌خوانید.

*مهم‌ترین اهداف اسرائیل از حمله به سوریه و به‌خصوص مقر ریاست جمهوری این کشور چیست؟

حملات اسرائیل به سوریه در راستای اهداف بلندمدت اسرائیل صورت می‌گیرد. این حملات نیز بیش از آنکه پیام پیروزی برای اسرائیل باشد پیام وحشتی است که یهودیان در جهان و به خصوص در اسرائیل دریافت می‌کنند. تحولات اخیر نشان می‌دهد که در چارچوب مولفه‌های امنیتی اسرائیل هیچ تصویری از همزیستی مسالمت‌آمیز در منطقه وجود ندارد. اسرائیل در زمان حکومت بشار اسد صدها بار به سوریه حمله کرد اما در شرایط کنونی که حکومت اسد سقوط کرده، حملات سنگین‌تری را انجام می‌دهد. در حال حاضر حکومت‌های ایران و سوریه با هم مخالف هستند و در یک جبهه قرار نمی‌گیرند. این در حالی است که هر دو کشور برای اسرائیل به عنوان دشمن شناخته می‌شوند. شرایط به شکلی است که اسرائیل در طول یک ماه با ایران و سوریه وارد جنگ شده است. این موضوع نشان می‌دهد که آن دسته از کارشناسانی که در سال 1917 میلادی پس از «بیانیه بالفور» نگران این موضوع بودند که ایجاد یک کشور یهودی‌نشین در قلب خاورمیانه کار صحیحی نیست و این کشور هیچ گاه رنگ ثبات و آرامش را به خود نخواهد دید درست بوده است. امروز پس از 100 سال واقعیت‌ها به ما می‌گوید که موجودیتی به نام اسرائیل در خاورمیانه قابلیت بقا ندارد. اسرائیل به بهانه حمایت از دروزی‌ها تلاش می‌کند سه استان مرزی سوریه را تحت سیطره خود در بیاورد. اسرائیل به خوبی می‌داند که بسیاری از اختلافاتی که امروز در منطقه وجود دارد مقطعی است و اختلافات حل نشده منطقه اختلافاتی است که تحت عنوان اختلافات ایدئولوژی‌های دینی در منطقه شکل گرفته است. در رأس این ایدئولوژی‌ها حریدی‌ها در اسرائیل است که معتقد به جنگ‌های آخرالزمانی هستند. در نگاه حریدی‌ها تشیع، تسنن و حتی اقلیت‌های مسیحی در منطقه به عنوان دشمنان اسرائیل به شمار می‌روند. به همین دلیل بود که اسرائیل در همان روز که به سوریه حمله کرد به یک کلیسا در غزه هم حمله کرد. من معتقدم جنگ اسرائیل علیه سوریه یکی از واقعی‌ترین تحولات در جهان امروز بود.

*چرا واقعی‌ترین تحول در جهان امروز بود؟

این جنگ یک واقعیت بی‌پرده از چالش ایدئولوژیک در وضعیت امروز منطقه را نشان داد. احمد الشرع در رأی حکومتی قرار گرفته که دارای نظامیان 72 ملت است. به همین دلیل بود که پس از به دست گرفتن قدرت در سوریه، از همه گروه‌های نظامی اعم از آنها که در اروپا تا آسیای مرکزی حضور داشتند درخواست کرد که در ارتش این کشور ادغام شوند. این افراد آموزش‌های ایدئولوژیک دیده‌اند و شاید در کوتاه‌مدت برای اسرائیل تهدیدی به شمار نروند اما این افراد کسانی هستند که دشمنی با یهودیان را از دل سوره بقره در قرآن کریم با خود تکرار می‌کنند. حملات اسرائیل به سوریه به صورت مشخص نشان داد که دشمن واقعی آنها کیست. به نظر می‌رسد هر چه چالش‌های ایدئولوژیک در این زمینه تشدید شود این احتمال وجود دارد که سوریه برای اسرائیل به یک تهدید تبدیل شود. سوریه‌ای که در دوران حافظ اسد و بشار اسد حتی یک گلوله به سمت اسرائیل شلیک نکرده بود امروز در شرایطی قرار گرفته که بازیگران آن با کنار رفتن تاکتیک‌های سیاسی ممکن است به یک تهدید برای اسرائیل تبدیل شوند. این تهدید نیز برای اسرائیل محسوس و ملموس است.

اسرائیل به خوبی می‌داند که بسیاری از اختلافاتی که امروز در منطقه وجود دارد مقطعی است و اختلافات حل نشده منطقه اختلافاتی است که تحت عنوان اختلافات ایدئولوژی‌های دینی در منطقه شکل گرفته است

*آیا واکنش اسرائیل نسبت به این تهدید در همین اندازه خواهد بود و یا در آینده شکل دیگری به خود خواهد گرفت و تشدید خواهد شد؟

هدف اسرائیل این است که حکومت‌های همسایه این رژیم یا بپذیرند که ساختارهایی بیشتر از ساختار انتظامی و یا به عبارتی شهربانی نداشته باشند و یا اینکه با حملات مداوم اسرائیل مواجه خواهند شد. در واقع اسرائیل به دنبال این است که ارتش کشورهای همسایه را به حدی تضعیف کند که در بلندمدت تهدیدی علیه این رژیم نباشند. این در حالی است که اگر این کشورها ارتش‌های خود را کنار بگذارند در عمل با چالش‌های دیگری مواجه خواهند شد. تنها مسأله‌ای که در حمله اسرائیل به سوریه و به ایران وجود دارد همان نکته‌ای است که من در ابتدای جنگ 12 روزه عنوان کردم. در آن مقطع زمانی من عنوان کردم اگر اسرائیل و آمریکا در جنگ با ایران موفق شوند حتمأ یک نظام ارباب و رعیتی را به محوریت اسرائیل در خاورمیانه شکل خواهد داد. به همین دلیل است که نتانیاهو در همه مسائل منطقه دخالت و اظهار نظر می‌کند و این کار را با پشتوانه ترامپ انجام می‌دهد. با این وجود به نظر می‌رسد ترامپ هر چه بیشتر تحولات رخ بدهد نسبت به رفتارهای نتانیاهو نگران‌تر خواهد شد. ترامپ می‌داند که رابطه اسرائیل با آمریکا رابطه‌ای پرهزینه برای آمریکا خواهد بود و از این زاویه ترامپ حاضر نیست روابط پرسود خود با دیگر کشورهای منطقه را فدای چنین رابطه پرهزینه‌ای کند و در این راستا مشاهده می‌شود که ترامپ از ورود آمریکا به جنگ‌های مدیریت نشده اسرائیل خودداری می‌کند.

*ایران در پازل ترامپ و نتانیاهو در چه وضعیتی قرار دارد و با توجه به اقدامات اخیر اسرائیل آیا احتمال وارد شدن این رژیم با ایران در آینده وجود ندارد؟

من معتقدم آقای پزشکیان باید تحولات منطقه را به عنوان یک فتنه ارزیابی کند. فتنه با تحولات واقعی متفاوت است. گاهی تحولات در مسیر واقعی خود قرار دارد که در این وضعیت تشخیص دوست از دشمن مشخص است. به روشنی می‌توان دید که آنچه امروز در خاورمیانه جریان دارد، یک فتنه است که پس از 7 اکتبر 2024 آغاز شد و نتانیاهو به سرعت در رأس آن قرار گرفت. امروز اسرائیل در حال تحمیل شرایطی است که این رژیم به عنوان تنها قدرت خاورمیانه شناخته شود. من معتقدم اگر اسرائیل احساس تهدید کند حملاتی را که به سوریه داشت، در عراق و برخی کشورهای منطقه هم تکرار خواهد کرد. با این حال تحولات اخیر در سوریه باعث نزدیکی کشورهایی مانند ایران و ترکیه خواهد شد. تحولات اخیر به خوبی نشان داد که ترکیه نمی‌تواند این تحولات را در راستای ملاحظات ناتو دنبال کند. در واقع نه تنها دخالت ترک‌ها در تغییر رژیم سوریه به نتیجه مطلوب نرسید و بلکه برای اولین بار پس از جنگ جهانی دوم ترکیه را با یک تهدید ملموس مواجه کرده است. در آینده ترک‌ها در استان‌های کردنشین سوریه تا استان‌های هم‌مرز با اسرائیل را مشکلات جدی مواجه خواهند شد. من معتقدم اگر اسرائیل در سر کنترل خود بر سوریه کشور ترکیه را به عنوان مانع ببیند قطعأ در آینده شاهد تنش بین اسرائیل و ترکیه خواهیم بود. تحولات سوریه نشان داد که اسرائیل آینده امنی را برای خود نمی‌بیند و به همین دلیل همگان را به عنوان دشمن قلمداد می‌کند.