شیطنت‌های آقای دبیرکل! رافائل گروسی در پی چیست؟

وی به طور خاص اخیرا از تصمیم ایران مبنی بر عدم ارائه ویزا به برخی بازرسان آژانس انتقاد کرده و آن را عامل حذف شمار قابل توجهی از بازرسان باتجربه آژانس در پرونده اتمی ایران ارزیابی کرده است. او همچنین از تشدید فضای بی‌اعتمادی در قالب روابط ایران و آژانس نیز سخن گفته و خواستار تغییر رویکرد تهران شده است. این قبیل موضع‌گیری‌های رافائل گروسی در شرایطی ایراد شده‌اند که این کشور در مدت اخیر، روند مثبتی را از منظر همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در پیش گرفته و در واقع، پالس‌های مثبتی را از همکاری با این نهاد بین‌المللی ارسال کرده است. در این میان، یک سوال عمده و محوری مطرح می‌شود: پشت‌پرده موضع‌گیریهای منفی رافائل گروسی علیه ایران در مدت اخیر چیست؟ به بیان ساده‌تر، گروسی از موضع گیری‌های اخیر خود علیه تهران چه اهدافی را دنبال می‌کند؟ به نظر می‌رسد جهت پاسخ به این پرسش، توجه به 4 مولفه ضروری به نظر می‌رسد.

*نیم‌نگاه گروسی به چشم‌انداز پایان تحریم‌های موشکی

بایستی توجه داشت که در اکتبر سال جاری، بر اساس چشم‌اندازهای لحاظ شده در توافق برجام، موعد پایان تحریم‌های موشکی و شمار دیگری از تحریم‌ها علیه کشورمان است. مساله‌ای که تاکنون مقام‌های تروئیکای اروپایی از پذیرش آن خودداری و تاکید کرده‌اند که همچنان به نظام تحریمی علیه ایران پایبند هستند. این در حالی است که این موضع‌گیری آنها در تضاد با تعهداتشان در قالب برجام است. در این چارچوب، اینطور به نظر می‌رسد که بخش قابل ملاحظه‌ای از موضع‌گیری‌های منفی رافائل گروسی علیه ایران، نگاه به چشم‌اندازهای پایان برخی تحریم‌ها علیه ایران در ماه اکتبر داشته و سعی دارد زمینه‌های مساعدی را برای مشروعیت‌بخشی به ایده تداوم نظام تحریمی علیه تهران ایجاد کند.

*تقسیم کار با آمریکا و اروپا

آمریکا در شرایط کنونی با توجه به نزدیک شدن به زمان برگزاری انتخابات ریاست جمهوری این کشور و همچنین تشدید تقابلات آن با چین و روسیه، از تمرکز بر مساله ایران دور شده است. البته که به صورت سنتی، هر زمان که تنور رقابت‌های انتخاباتی در آمریکا گرم می‌شود، مساله ایران نیز تا حد زیادی از عرصه معادلات سیاسی این کشور به حاشیه رانده می‌شود. موضوعی که در بحبوحه جنگ اوکراین و همچنین تمرکز دولت بایدن بر فعالیت‌ها و سیاست‌های چین در شرق آسیا، ابعاد جدی‌تری را نیز به خود می‌گیرد. در عین حال، اروپایی‌ها نیز با چالش‌های اقتصادی عدیده و مساله جنگ اوکراین دست به گریبان هستند و از تمرکز کافی جهت تقابل با ایران با محوریت پرونده اتمی این کشور برخوردار نیستند. از این رو، اینطور به نظر می‌رسد که بخشی از موضع‌گیری‌های رافائل گروسی در مدت اخیر علیه ایران، معطوف به نوعی تقسیم کار پنهان با آمریکا و اروپا بوده است. در واقع، احتمالا رافائل گروسی با توجه به برگزاری نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک، سعی داشته تا موج جدیدی را علیه ایران ایجاد کند تا شاید زمینه‌های مساعدی را در قالب تشدید فشار علیه تهران فراهم سازد و تا حدی ایران را وادار به همکاری‌های بیشتر با آژانس کند. البته که در قالب این سناریو، همان‌طور که پیش‌تر نیز گفته شد، با توجه به سوخت شدن بسیاری از کارت‌های آمریکا و اروپا علیه ایران، اینطور به نظر می‌رسد که گروسی در نقش یک بازیگر نیابتی برای کنشگران مذکور فعالیت می‌کند و در عین حال، سعی در جلب توجهات بین‌المللی به سمت پرونده اتمی ایران در بحبوحه برگزاری نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک داشته است.

*تداوم گفتمان غیرمنطقی اتمی علیه ایران

یکی از نقدهای جدی به رویکرد رافائل گروسی در مورد ایران و پرونده اتمی این کشور، معطوف به این گزاره است که اساسا گروسی در رابطه با مساله مذکور، به گفتمانی غیرمنطقی متوسل شده است. در این چارچوب اینطور به نظر می‌رسد که دبیرکل آژانس، هنوز کلیت این ماجرا که عامل اصلی ایجاد شرایط کنونی در قالب معادله اتمی ایران و عبور این کشور از بسیاری از خط قرمزهای لحاظ شده در برجام، بدعهدی‌های غربی بوده را از نظر ذهنی نپذیرفته است. در این راستا، دبیرکل آژانس از حالت بی‌طرفی خود تا حد زیادی خارج شده و صرفا در موضع گیری‌های خود در رابطه با ایران، به دنبال محدودسازی ایران و امتیازگیری از این کشور است. در سال‌های گذشته، دبیرکل‌های مختلفی در آژانس فعالیت داشته‌اند و درگیرِ پرونده اتمی ایران بوده‌اند با این حال، رافائل گروسی، در اتخاذ مواضع یکجانبه در قالب پرونده هسته‌ای ایران، به نسبت دیگران، پیشروتر بوده است.

*مقدمه چینی برای تشدید تنش‌های هسته‌ای با تهران

در نهایت باید گفت که یکی دیگر از سناریوهایی که احتمالا رافائل گروسی دبیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با در نظر گرفتن آن، اقدام به تشدید موضع‌گیری‌های منفی خود علیه کشورمان در چند وقت اخیر کرده، معطوف به مقدمه‌چینی او جهت افزایش تنش‌های اتمی با تهران است. مساله‌ای که مخصوصا در قالب نشست‌های دوره‌ای شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، معنا و مفهوم خاصی پیدا می‌کند و اوج گیری انتقادات گروسی از ایران، به نوعی سعی در فراهم کردن زمینه‌های لازم برای امتیازگیری‌های آژانس از ایران دارد.