آنها که با چشم دل می‌بینند

 خودش می‌گوید امروز تنها بودم و دیگر همکارانم کنارم نبودند، تنهایی رفت و آمد کردن برای آموزگاری که خودش نیز نابیناست، کمی سخت است. هرچند او دیگر بالا و پایین رفتن از پله برقی و زندگی در این شهر را از کودکی تا امروز از بر شده است. به گفته خودش اگر تلاش خانواده‌اش نبود، امروز اینجا نبود، اما برای همین رفت و آمد روزانه در سطح شهر هم اگر با چشم دل ببینی، تنهایی به چالشی تبدیل خواهد شد، که به قول خودش اگر راهنمایی عابرانی که از کنارش عبور می‌کنند نباشد، سخت است. اما همه آنچه انگیزه این معلم نابینا برای تدریس به دیگر دانش‌آموزان دارای معلولیت شده است، ارتقای کیفیت زندگی و مهارت‌های دانش‌آموزانی است که به مدد همین آموزش‌هایی که با کمترین امکانات صورت می‌گیرد، انگیزه پیدا می‌کنند تا زندگی با کیفیت بهتری را بگذرانند.

روز عصای سفید، هر سال 15اکتبر از سال 1964 میلادی جشن گرفته می‌شود، که به عنوان نمادی از استقلال و توانمندی افراد نابیناست. افراد کم توان با توجه به شرایطی که با آن روبه‌رو هستند، اغلب در جامعه نادیده گرفته می‌شوند. این مساله به‌خصوص در گذشته بیشتر از امروز دیده می‌شد. امروز باتوجه به تغییر نگاه به افراد کم توان، همچنان زیرساخت‌های لازم برای ارتقای سطح کیفیت این افراد، با چالش‌هایی رو به روست، به طوری که حتی فضای شهری برای تردد این افراد که شاید کمترین مشکل این افراد باشد، آماده نیست. معابر شهر تهران، آنقدر پر از چاله و ناهموار هستند که برای همه افراد تردد گاهی با مشکل همراه است. این درحالی است که حتی پارکینگ‌هایی که برای افراد دارای معلولیت درنظر گرفته شده است، توسط افراد عادی اشغال می‌شود. ناهمواری معابر در سطح شهر و نبود فضای قابل استفاده برای افراد دارای معلولیت مانند نابینایان، سبب شده است که این افراد برای تردد در سطح شهر با مشکلاتی مواجه باشند و اگر کمک دیگر افراد به آنها نباشد، حتی برای عبور از یک خیابان نیز با مشکلاتی روبه‌رو خواهند بود.

افراد کم توان برای تسهیل در امورات عادی زندگی روزانه خود، تا اندازه‌ای به اطرافیان خود متکی هستند. به طوری که گاه یکی از افراد خانواده مجبور است برای تردد خواهر یا برادر نابینای خود، یک روز کاری خود را وقت بگذارد و به کارهایش رسیدگی کند. این درحالی است که در برخی کشورها برای افراد کم توان شرایط خاصی درنظر گرفته می‌شود و حتی در برخی مشاغل، از آنها استفاده می‌شود. هرچند در ایران، این افراد برای کوچک‌ترین مسائل خود دارای چالش‌هایی متفاوت از دیگران هستند. چالش‌هایی که گاه سبب می‌شود حضور در فضاهای اجتماعی را نادیده بگیرند و به مرور از حضور در جامعه چشم پوشی کنند، که مهم‌ترین دلیل آن مشکلاتی است که برای یک سفر کوچک شهری ایمن با آن روبه‌رو هستند.

یک میلیون نفر دچار اختلال بینایی

همچنین دستکم گرفتن مهارت‌های یک فرد نابینا، لطمه‌ای جبران ناپذیر به روح و روان این فرد وارد می‌کند، که سبب خواهد شد در آینده، انگیزه‌ای برای تلاش بیشتر نداشته باشد.

همین چندروز پیش بود که سید جواد حسینی، رئیس سازمان بهزیستی با بیان اینکه در ایران نزدیک یک میلیون نفر دچار اختلال بینایی هستند، گفت که از این تعداد، نزدیک 150هزار نفر نابینای مطلق هستند. این افراد برای کسب مهارت‌های لازم نیازمند هزینه و تجهیزاتی هستند که متاسفانه در ایران دسترسی به آنها برای همه فراهم نیست و گاه حتی برای کوچک‌ترین مهارتی باید هزینه‌های بسیاری صرف کنند. آن هم در حالی که اصلا مشخص نیست، پس از کسب آن مهارت‌ها، اصلا فضایی برای اشتغال آنها فراهم بشود یا نه.

نخستین تلاش‌ها در زمینه آموزش نابینایان در ایران

نخستین تلاش‌ها در زمینه آموزش نابینایان در ایران به سال ۱۲۹۹ شمسی مربوط می‌شود. در این سال کار تعلیم و تربیت دانش‌آموزان نابینا با جذب ۵ دانش‌آموز نابینا در مدرسه‌ای در تبریز آغاز شد و توسط شخصی به نام «پاستور ارنست کریستوفل» توسعه یافت.

آموزشگاه نابینایان تبریز که تنها مرکز آموزش نابینایان در ایران محسوب می‌شد تا سال ۱۳۱۹ مشغول ارائه خدمات آموزش و تربیت حرفه‌ای به نابینایان بود و تعداد دانش‌آموزان نابینای تحت پوشش آن به ۴۵ نفر می‌رسید. در سال ۱۳۲۵ نیز خانمی انگلیسی به نام «گون گستر» آموزشگاهی برای دختران نابینا به نام نور آیین در شهر اصفهان تاسیس کرد.

کاربرد عصا به عنوان وسیله‌ کمکی در آمد و شد نابینایان، از قرن‌ها پیش متداول بوده است؛ ولی استفاده از عصای سفید به شکل امروزی و به عنوان نمادی برای شناخت نابینایان، به بعد از جنگ جهانی اول برمی‌گردد. در سال ۱۹۲۱م. عکاسی از شهر بریستول انگلستان به نام جیمز بیگز – که در اثر سانحه‌ای بینایی خود را از دست داده‌ بود- برای در امان ماندن از گزند وسائل نقلیه در خیابان‌های اطراف محل زندگی‌اش ابتکار استفاده از عصای سفید را از آنِ خود کرد تا به راحتی برای همگان قابل دید باشد.

آموزش آمادگی در برابر مخاطرات برای نابینایان

حالا سخنگوی جمعیت هلال‌احمر هم از آمادگی برای آموزش افراد نابینا و کم‌بینا خبر داده است.

مجتبی خالدی، سخنگوی جمعیت هلال‌احمر، با اشاره به لزوم ارتقای سطح آگاهی عمومی در زمینه مقابله با حوادث و سوانح به ایسنا گفته است: کشور ما یکی از کشورهای حادثه‌خیز جهان است و با توجه به پهناوری و تنوع اقلیمی، آشنایی همه اقشار جامعه با مخاطرات امری ضروری محسوب می‌شود.

سخنگوی جمعیت هلال‌احمر ادامه داد: ما آمادگی داریم که افراد نابینا و کم‌بینا را به‌عنوان مربی در این حوزه آموزش دهیم تا بتوانند در تدریس این کتاب‌ها مشارکت کنند. امکانات آموزشی و مراجع تخصصی لازم در این زمینه فراهم است و خیرینی که مایل به چاپ و توزیع این کتاب‌ها برای این گروه‌ها باشند نیز می‌توانند همکاری کنند.

خالدی با تأکید بر اینکه نابینایی یا کم‌بینایی به‌هیچ‌وجه محدودیت محسوب نمی‌شود، اظهار کرد: امروز امکانات آموزشی و ارتباطی برای این عزیزان فراهم است. از آنها دعوت می‌کنیم تا در دوره‌های آموزشی شرکت کنند، چراکه هدف ما این است که سطح سواد کمک‌های اولیه را در جامعه ارتقا دهیم.