آغاز تعطیلات در زنگ آلودگی هوا

 اما بر اساس اخبار رسمی و غیررسمی، گویا مازوت‌سوزی امسال هم با وجود گرمای هوا از حدود یک ماه و نیم پیش آغاز شده و در نتیجه با آلودگی شدید هوا و سایه دود و مه سنگین در کلانشهرها به ویژه پایتخت مواجه و باز هم ناچار به تعطیلی مدارس و... شدیم. هرچند برخی از کارشناسان در واکنش به این امر، دلیل اصلی غلظت آلودگی هوا با توجه به شرایط کنونی را، خودروهای بی کیفیت و احتراق ناقص آنها و توزیع سوخت غیراستاندارد می‌دانند و بر این باور هستند شکل‌گیری وضعیت تاسف باز کنونی، حاصل ناکارآمدی و اِهمال مسئولانی است که فقط در اندیشه گذران دوران مسئولیت خود بشکل باری به هرجهت بدون الزام به پاسخگویی به اقداماتی که باید انجام دهند، هستند. به اعتقاد این تحلیلگران، بی بندو باری در این خصوص و پیامدهای ایجاد شده در عرصه اقتصادی – معیشتی، زیست محیطی، اجتماعی و... فقط طی مدت حضور یک یا دو دولت گذشته رخ نداده است، بلکه باید به دنبال دلیل اصلی آن در سطح حاکمیت و نبود اهرم اجرایی لازم برای پاسخگویی به وظایفی که برای آنها تعریف شده باشیم، در غیراینصورت وضعیت و معضلات هر ساله تشدید می‌شود و راهی برای برون رفت از آن نیز در صورت تداوم سیاستهای موجود وجود ندارد. در این باره با هدایت‌ا... خادمی نماینده ادوار مجلس گفت‌وگو کرده‌ایم که ماحصل آن را مشاهده می‌کنید.

•    تشدید آلودگی هوا همواره در ارتباط مستقیمی با ناترازی انرژی و مازوت‌سوزی در آغاز فصل سرد سال دارد، اما به نظر می‌رسید که امسال با توجه به گرم‌تر بودن هوا و کاهش مصرف گاز و... دیرتر شاهد این امر باشیم که البته حاصل کار برعکس بود. ارزیابی شما دراین باره چیست؟

-    البته استفاده از مازوت در فصل سرد سال در برخی از نیروگاه‌ها و کارخانه‌ها و... به دلیل کمبود منابع سوخت هرساله رخ می‌دهد، این افزایش مصرف به دلیل ناترازی گاز طبیعی و کمبود منابع سوخت دیگر است. دولت در تلاش است تا برق مورد نیاز را تأمین کند، اما این تصمیم به افزایش آلودگی هوا و نگرانی‌های زیست‌محیطی منجر شده است. بدیهی است مازوت به عنوان سوختی با کیفیت پایین، باعث انتشار آلاینده‌هایی می‌شود که به سلامت انسان‌ها و محیط‌زیست آسیب می‌زند، اما در عین حال، در حالی که مازوت‌سوزی سهم مؤثری در آلودگی هوا دارد، نباید از نقش مخرب خودروها و سوخت غیراستاندارد و احتراق ناقص وسایل نقلیه غافل شد. خودروها به عنوان یکی از منابع اصلی آلودگی هوا، به شدت بر کیفیت زندگی مردم تأثیر می‌گذارند و باید در کنار مازوت‌سوزی، به این موضوع نیز توجه ویژه‌ای شود. قطعاً در این مسیر نیاز به نظارت و کنترل بر منابع آلودگی هوا، از جمله خودروها و سوخت‌های با کیفیت پایین، بیش از پیش احساس می‌شود و تنها با اتخاذ تصمیمات صحیح و مسئولانه می‌توان به بهبود کیفیت هوا و سلامت جامعه کمک کرد. افزایش مصرف مازوت همواره به‌دلیل ناترازی گاز طبیعی و کمبود منابع سوخت دیگر است که به تبع آن نگرانی‌هایی را در مورد آلودگی هوا به ویژه در شهرهای بزرگ مانند تهران به همراه دارد. مانند انتشار آلودگی‌های شدید و افزایش بروز بیماری‌ها و... که حاصل سوخت ناقص خودروها و مازوت‌سوزی و... است.

•    دلیل اصلی این بحران و اینکه هر سال وضعیتی نامطلوب‌تر از سال گذشته می‌شود چیست و آیا نمی‌توان اقدامی برای بهبود آن به غیر از تعطیلی مدارس و ادارات و... انجام داد؟

-     بحران فراگیر ناترازی انرژی در ایران به یک معضل جدی تبدیل شده است که ریشه‌های آن به سال‌ها پیش برمی‌گردد. این مشکل نه تنها به دولت فعلی بلکه به تمامی دولت‌های گذشته نیز مربوط می‌شود که نتوانسته‌اند راه‌حل‌های مؤثری برای مدیریت منابع انرژی ارائه دهند. در واقع، عدم برنامه‌ریزی و اقدام مناسب در این زمینه باعث شده که کشور به تدریج با کمبود شدید انرژی مواجه شود و فقدان اقدام مؤثر و عواقب آن مسئولین در طول سال‌ها به جای تمرکز بر حل بحران ناترازی، بیشتر درپی گذراندن دوره‌های خود بوده‌اند و ناترازی به سرطانی تبدیل شده که به تمامی بخش‌های اقتصادی و اجتماعی کشور سرایت کرده و پیامدهای آن به وضوح با مسائلی چون تعطیلی مدارس و ادارت و تهدید سلامت مردم و... قابل مشاهده است. از این رو قطعاً نیاز به راهکارهای فوری برای مقابله با این بحران و اقداماتی فوری و مؤثر وجود دارد. باید به جای اتکا به سوخت‌های فسیلی با کیفیت پایین مانند مازوت، به سمت توسعه منابع انرژی تجدیدپذیر و بهینه‌سازی مصرف انرژی حرکت کنیم، رویکردی که ما از سال‌ها پیش با حضور وزیر وقت آقای چیتچیان در دولت بر آن تاکید داشتیم، همچنین، برنامه‌ریزی برای ذخیره‌سازی آب داشته باشیم و همچنین اقدامات مناسب برای هدررفت آب در چرخه توزیع و... جلوگیری شود. این وضعیت نه تنها به سلامت جامعه آسیب می‌زند، بلکه می‌تواند به نارضایتی عمومی و بی‌اعتمادی به مسئولین نیز منجر شود، البته قطعاً برای بهبود وضعیت، نیاز به یک رویکرد جامع و همکاری بین بخش‌های مختلف حاکمیت و جامعه وجود دارد.

•    به نظر شما اقدامات فوری با اولویت در مواجهه با این معضل که هر ساله به شکلی پررنگ‌تر در قالب تشدید آلاینده‌ها و آلودگی هوا خود را به ویژه در کلانشهرها نشان می‌دهد تا جایی که حتی مانع از دید مناسب و... می‌شود چیست؟

-     عوامل چندگانه و تأثیرات آلودگی هوا در ایران به ویژه در فصل‌های سرد سال، به یک بحران جدی تبدیل شده است، البته این مشکل فقط به دلیل استفاده از مازوت در نیروگاه‌ها نیست، بلکه عوامل متعددی در این زمینه نقش دارند. یکی از اصلی‌ترین عوامل، احتراق ناقص خودروها و سوخت نامناسب آنهاست. این موضوع باعث می‌شود که میزان آلاینده‌های خروجی از خودروها به شدت افزایش یابد و در نتیجه کیفیت هوا به طور قابل توجهی کاهش یابد. مشکلات سیستم حمل و نقل عمومی علاوه بر احتراق ناقص خودروها، سیستم حمل و نقل عمومی نیز در وضعیت مناسبی قرار ندارد. بسیاری از خودروهای عمومی نیز به دلیل سوخت نامناسب و عدم نگهداری صحیح، دچار احتراق ناقص هستند. این موضوع نه تنها به آلودگی هوا دامن می‌زند، بلکه باعث افزایش ترافیک و تردد خودروها در شهرهای بزرگ مانند تهران می‌شود. تأثیرات اجتماعی و اقتصادی این وضعیت می‌تواند به تعطیلی مدارس و ادارات منجر شود و به نارضایتی عمومی دامن بزند. در واقع، آلودگی هوا نه تنها بر سلامت جسمی افراد تأثیر می‌گذارد، بلکه می‌تواند بر روحیه و کیفیت زندگی آنها نیز تأثیر منفی بگذارد. نیاز به راهکارهای جامع برای مقابله با این بحران، نیاز به یک رویکرد جامع و چندجانبه داریم. بهبود کیفیت سوخت، ارتقاء سیستم حمل و نقل عمومی و همچنین افزایش آگاهی عمومی در مورد استفاده بهینه از خودروها می‌تواند به کاهش آلودگی هوا کمک کند. همچنین، دولت باید به دنبال سرمایه‌گذاری در فناوری‌های پاک و تجدیدپذیر باشد تا از بروز بحران‌های مشابه در آینده جلوگیری کند. در نهایت، همکاری بین دولت، جامعه و بخش خصوصی برای ایجاد تغییرات لازم در این زمینه ضروری است. در حقیقت چالش‌ها و راهکارها آلودگی هوا در کلان‌شهرهایی مانند تهران به یکی از معضلات جدی تبدیل شده است که ریشه‌های آن به عوامل متعددی برمی‌گردد. یکی از این عوامل هم استفاده گسترده از سوخت مازوت در نیروگاه‌ها و کارخانه‌هاست. اما واقعیت این است که خودروها به عنوان یکی از منابع اصلی تولید آلاینده‌ها، نقش بسیار بیشتری در آلودگی هوا ایفا می‌کنند.

•    با توجه به شرایط کنونی کدام اقدام در اولویت مواجهه با بحران کنونی آلودگی هوا و... قرار دارد؟

-    در این مسیر ابتدا باید به سمت تولید و توزیع سوخت‌های با کیفیت بالا حرکت کنیم تا احتراق ناقص کاهش یابد، به‌علاوه سرمایه‌گذاری در سیستم حمل و نقل عمومی می‌تواند به کاهش تردد خودروها و در نتیجه کاهش آلودگی هوا کمک کند. در این راستا باید، نوسازی نیروگاه‌ها و استفاده از فناوری‌های جدید می‌تواند به بهبود کیفیت تولید انرژی و کاهش آلاینده‌ها کمک کند. در حقیقت نتیجه‌گیری آلودگی هوا یک معضل پیچیده است که نیاز به همکاری و اقدام هماهنگ از سوی دولت، صنایع و جامعه دارد. با اتخاذ راهکارهای مناسب و سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین، می‌توانیم به سمت بهبود کیفیت هوا و زندگی شهری حرکت کنم تا علاوه بر اینکه به سلامت جامعه کمک کنیم، بتوان به توسعه پایدار کشور نیز منجر شود. اما در عین حال نباید فراموش کنیم که درتحلیل وضعیت آلودگی هوا و ناترازی انرژی وضعیت کنونی آلودگی هوا و ناترازی انرژی در کشور، نتیجه سال‌ها مدیریت ناکارآمد و عدم توجه به نیازهای واقعی جامعه است. در این راستا، مسئولیت این بحران به طور مستقیم به نیروهای مدیریتی و تصمیم‌گیرنده‌ای برمی‌گردد که در طول دهه‌های اخیر، به جای اتخاذ تصمیمات مؤثر و پایدار، به سیاست‌های کوتاه‌مدت و سطحی بسنده کرده‌اند. ناکارآمدی مدیریتی مدیریت ناکارآمد در این حوزه، به ویژه در زمینه انرژی، باعث شده که زیرساخت‌ها و فناوری‌های موجود نتوانند پاسخگوی نیازهای روزافزون جامعه باشند. این عدم کارایی نه تنها به آلودگی هوا دامن زده، بلکه به ناترازی انرژی نیز منجر شده است. در واقع، وقتی که مسئولان به جای توجه به آینده و نیازهای بلندمدت، تنها به فکر دوره‌های کوتاه‌مدت خود هستند، نتیجه‌ای جز بحران‌های زیست‌محیطی و اقتصادی به بار نخواهد آمد. مسئولیت جمعی حاکمیت در مواجهه با این وضعیت تنها به یک فرد یا نهاد خاص محدود نمی‌شود، بلکه این یک مسئله ساختاری است که نیاز به توجه و اقدام از سوی کل حاکمیت دارد. دولت، مجلس و سایر نهادهای تصمیم‌گیرنده باید به صورت هماهنگ و با برنامه‌ریزی دقیق، اقداماتی را برای بهبود وضعیت موجود انجام دهند. نظارت و ارزیابی مستمر بر عملکرد مسئولان و پروژه‌ها می‌تواند به جلوگیری از بروز مشکلات مشابه در آینده کمک کند. نیاز به تغییر رویکرد برای حل این بحران، نیاز به تغییر رویکرد در مدیریت انرژی و آلودگی هوا داریم. این تغییر باید شامل؛ برنامه‌ریزی بلندمدت باشد که با تدوین برنامه‌های جامع و پایدار برای مدیریت منابع انرژی و کاهش آلودگی هوا صورت گیرد، همچنین ایجاد سازوکارهای نظارتی قوی برای ارزیابی عملکرد مسئولان و پروژه‌ها و تشویق همکاری بین نهادهای مختلف دولتی و خصوصی برای ایجاد راهکارهای نوین و مؤثر به همراه افزایش آگاهی عمومی در مورد تأثیرات آلودگی هوا و ناترازی انرژی و تشویق به رفتارهای پایدار می‌تواند حرکتی مثبت و تدریجی در مواجهه با این مشکل باشد. قطعاً برای مقابله با بحران‌های زیست‌محیطی و ناترازی انرژی، نیاز به یک رویکرد جامع و هماهنگ داریم که شامل تغییرات ساختاری و فرهنگی در مدیریت کشور باشد. این تغییرات می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی شهروندان و حفظ محیط زیست کمک کند و در نهایت به توسعه پایدار کشور منجر شود.

دولت‌های مختلف در طول سال‌ها به جای تمرکز بر حل بحران ناترازی، بیشتر در پی گذراندن دوره‌های خود بوده‌اند و ناترازی به سرطانی تبدیل شده که به تمامی بخش‌های اقتصادی و اجتماعی کشور سرایت کرده است

•    از نظر شما تغییرات اقلیمی چقدر در ناترازی‌ انرژی در ابعاد و قالب‌های مختلف موثر است و در این خصوص آیا می‌توان اقدامی موثر انجام داد؟

-    بله، کاهش منابع آبی و ناترازی زیست‌محیطی مانند خشک شدن برکه‌ها و تالاب‌ها، تأثیر عمیقی بر الگوهای بارش و وضعیت محیط زیست دارد. در سال‌های گذشته، این منابع آبی نه تنها به عنوان ذخایر آب عمل می‌کردند، بلکه نقش مهمی در ایجاد تعادل اکولوژیکی و تأمین رطوبت هوا داشتند. با کاهش این منابع، ما شاهد تغییرات قابل توجهی در الگوهای بارش و کیفیت آب و هوا هستیم. نقش برکه‌ها و مرداب‌ها برکه‌ها و مرداب‌ها به عنوان اکوسیستم‌های طبیعی، توانایی جذب و ذخیره آب باران را دارند. این منابع آبی به تنظیم دما و رطوبت کمک کرده و در نتیجه باعث افزایش بارش‌های طبیعی می‌شوند. وقتی که این منابع از بین می‌روند، نه تنها ظرفیت جذب آب کاهش می‌یابد، بلکه تبخیر و خشک شدن زمین‌ها نیز افزایش می‌یابد که به نوبه خود بر الگوهای بارش تأثیر منفی می‌گذارد. ناترازی در دیگر بخش‌ها این ناترازی آبی به عنوان یک زنجیره در دیگر بخش‌ها نیز مشاهده می‌شود. کاهش بارش‌ها به کاهش تولیدات کشاورزی، افزایش خطر خشکسالی و کاهش کیفیت زندگی در مناطق مختلف منجر می‌شود. به علاوه، این وضعیت می‌تواند به افزایش مهاجرت‌ها و فشار بر منابع شهری منجر شود، زیرا مردم دنبال مناطق با منابع آبی بهتر هستند. نیاز به مدیریت منابع آبی برای مقابله با این چالش‌ها و نیاز به یک رویکرد جامع در مدیریت منابع آبی داریم. این رویکرد باید شامل؛ حفاظت از منابع آبی با ایجاد برنامه‌های حفاظتی برای برکه‌ها و مرداب‌ها به منظور حفظ اکوسیستم‌های طبیعی و سرمایه‌گذاری در پروژه‌های ذخیره‌سازی آب و بهبود شبکه‌های آبیاری و افزایش آگاهی عمومی در مورد اهمیت منابع آبی و تأثیرات کاهش آنها بر محیط زیست و... همراه باشد. بدیهی است با اتخاذ راهکارهای مؤثر و پایدار، می‌توانیم به حفظ منابع آبی و بهبود وضعیت زیست‌محیطی کشور کمک کنیم. این اقدامات نه تنها به افزایش بارش‌ها و بهبود کیفیت زندگی کمک می‌کند، بلکه به توسعه پایدار کشور نیز منجر خواهد شد.

•    یکی از ناترازی‌های شدید در کشور، مربوط به ناترازی بنزین و چالش‌های موجود در این زمینه است، دراین باره ارزیابی شما چیست؟

-    ناترازی بنزین و چالش‌های آن یکی از مسائل جدی و پیچیده‌ای است که ریشه‌های آن به عوامل مختلفی برمی‌گردد که نتوانسته‌ایم با وجود افزایش قیمت بنزین، به طور مؤثر قاچاق بنزین را کنترل کند و در عوض، مشکلات بیشتری را به وجود آورده است. در حال حاضر، بسیاری از خودروها به دلیل مصرف بالای سوخت و تولید ناقص، به ضرر اقتصادی تبدیل شده‌اند و این وضعیت نیاز به توجه و اقدام فوری دارد. قاچاق بنزین و ناکارآمدی مدیریتی قاچاق بنزین یکی از معضلاتی است که به دلیل قیمت پایین سوخت در کشور و عدم نظارت کافی، به شدت گسترش یافته است. افزایش قیمت بنزین به تنهایی نمی‌تواند این مشکل را حل کند، زیرا باید به عوامل زیرساختی و مدیریتی نیز توجه شود. مدیران ناکارآمد و عدم برنامه‌ریزی صحیح در این زمینه، باعث شده که کشور نتواند از ظرفیت‌های خود به درستی استفاده کند. سیستم حمل و نقل عمومی یکی دیگر از عوامل مؤثر در ناترازی بنزین، سیستم حمل و نقل عمومی ناقص و ناکارآمد است. عدم توسعه و بهبود این سیستم باعث شده که مردم به استفاده از خودروهای شخصی روی آورند که این خود به افزایش مصرف بنزین و آلودگی هوا منجر می‌شود. اگر سیستم حمل و نقل عمومی بهبود یابد و به نیازهای شهروندان پاسخ دهد، می‌توان به کاهش مصرف بنزین و ناترازی آن کمک کرد. ایران به عنوان یکی از کشورهای غنی از منابع نفتی، ظرفیت بالایی برای تولید بنزین دارد. با استفاده از فناوری‌های نوین و بهینه‌سازی فرآیندهای تولید، کشور می‌تواند به خودکفایی در تولید بنزین دست یابد و حتی به صادرات آن نیز فکر کند، اما این امر نیازمند مدیریت کارآمد و برنامه‌ریزی دقیق است. در حال حاضر با توجه به وضعیت خودروسازی کشور و فقدان برنامه‌ریزی مناسب در این خصوص، می‌توان گفت چشم‌انداز روشنی دیده نمی‌شود. به جای اینکه سرمایه‌گذاری در این حوزه به بهبود کیفیت خودروها و کاهش وابستگی به واردات سوخت منجر شود، شاهد افزایش مشکلاتی هستیم که نه تنها به نفع مردم نیست، بلکه به آلودگی هوا و افزایش تصادفات نیز دامن می‌زند. سرمایه‌گذاری ناکارآمد سرمایه‌گذاری‌های صورت گرفته در صنعت خودروسازی به جای اینکه به تولید خودروهای باکیفیت و کارآمد منجر شود، بیشتر به تولید خودروهای ناکارآمد و با کیفیت پایین انجامیده است. این خودروها نه تنها مصرف سوخت بالایی دارند، بلکه به دلیل کیفیت پایین، خطرات زیادی را برای رانندگان و مسافران ایجاد می‌کنند. در واقع، مردم به نوعی یارانه پرداخت می‌کنند تا دولت بتواند از این صنعت حمایت کند، در حالی که این حمایت به نفع جامعه نیست. آلودگی و آسیب به سرمایه‌های مردمی یکی از عواقب این وضعیت، افزایش آلودگی هواست که به سلامت عمومی آسیب می‌زند.