جدال آمریکا و چین بر سر نفت ایران

در جریان تنش‌های اخیر و بروز جنگ میان ایران و رژیم اسرائیل، آمارها و تحلیل‌های میدانی حاکی از افزایش واردات نفت چین از ایران بوده است. این روند را می‌توان در چارچوب ملاحظات راهبردی پکن و تمایل این کشور به حفظ جریان انرژی بررسی کرد. از سویی، ایران با ارائه تخفیف‌های رقابتی و شرایط پرداخت تسهیل‌شده، جایگاه خود را در بازار نفت آسیا تقویت کرده و از سوی دیگر، چین نیز با بهره‌گیری از فرصت کاهش قیمت، سعی در افزایش ذخایر استراتژیک خود داشته است. حالا وزیر خزانه‌داری آمریکا چین را تهدید کرده که اگر از ایران نفت خریداری کند با تحریم‌های بیشتری روبه‌رو خواهد بود و در ادامه پکن هم اعلام کرده که آنها یک کشور مستقل هستند که کسی نمی‌تواند برای آنها مسیر را مشخص کند. این نشان می‌دهد نه‌تنها خرید نفت ایران برای چینی‌ها صرفه اقتصادی دارد بلکه همان‌طوری که در ادامه این گزارش اشاره خواهیم کرد از نظر استراتژیک و دیپلماسی هم برای آنها اهمیت زیادی دارد. در این مورد بیشتر می‌خوانید.

تهدید تحریم‌های بیشتر

اسکات بسنت، وزیر خزانه‌داری آمریکا روز سه‌شنبه اعلام کرد به مقامات چینی هشدار داده است که خرید نفت تحریمی روسیه به‌خاطر لایحه کنگره، به اعمال تعرفه‌های بیشتر بر چین منجر خواهد شد. با این حال، بسنت خود نیز اذعان کرد که پکن از حاکمیت خود در زمینه انرژی دفاع خواهد کرد. بسنت همچنین اعلام کرد تصویب قانونی در کنگره که به ترامپ اجازه می‌دهد تا ۵۰۰ درصد تعرفه بر کشورهایی که نفت تحریمی روسیه را خریداری می‌کنند، هم‌پیمانان آمریکا را تشویق خواهد کرد تا گام‌های مشابهی برای محروم کردن روسیه از درآمدهایش در زمینه فروش انرژی بردارند. با این حال وزیر خزانه‌داری آمریکا در این مورد ادامه داد: «مقامات چینی در پاسخ گفته‌اند چین یک حاکمیت مستقل با نیازهایی در بخش انرژی است و خرید نفت مطابق سیاست‌های داخلی این کشور انجام می‌شود. چین حاکمیت خود را خیلی جدی می‌گیرد. ما نمی‌خواهیم حاکمیت آن‌ها را محدود کنیم؛ بنابر این آن‌ها تمایل دارند که تعرفه ۱۰۰ درصدی بپردازند.»

واکنش چین

در همین مورد زونگ پی‌وو، سفیر چین در تهران در واکنش به فشارهای آمریکا به پکن برای بر عدم خرید نفت از ایران و روسیه و اعمال افزایش تعرفه به پکن گفت: «چین با تحریم‌های یک جانبه‌گرایی آمریکا مخالف است و تجارت عادی میان چین و ایران تحت تاثیر منفی این اقدامات قرار نمی‌گیرد.» سفیر چین در تهران درباره اعمال فشار آمریکا علیه پکن در صورت خرید نفت از ایران و روسیه به ایسنا گفت: «به‌طور ساده پاسخ دهم که تجارت بین چین و ایران یک تجارت عادی است؛ یعنی این تجارت عادی نباید تحت تحریم یک جانبه طرف سوم باشد. به همین دلیل با هژمونی و یک‌جانبه‌گرایی به خصوص تحریم‌های یک‌جانبه‌گرایی آمریکا مخالفت می‌کنیم. تجارت عادی چین و ایران تحت تاثیر منفی این عامل قرار نمی‌گیرد.»

اهمیت نفت ایران

جمهوری خلق چین به‌عنوان بزرگ‌ترین واردکننده نفت خام جهان، همواره به‌دنبال تنوع‌بخشی به منابع تامین انرژی خود است. در این چارچوب، نفت ایران به دلایل گوناگون، از جایگاهی راهبردی و حیاتی در سبد انرژی چین برخوردار است. موقعیت جغرافیایی ایران و دسترسی آسان به خلیج فارس، امکان انتقال سریع و کم‌هزینه نفت به شرق آسیا را فراهم می‌سازد. این موقعیت باعث می‌شود ایران نسبت به سایر تولیدکنندگان، شریک انرژی قابل اعتمادتری برای چین تلقی شود. همچنین نفت ایران به دلیل کیفیت خاص خود (به‌ویژه نفت سنگین و متوسط) برای پالایشگاه‌های خاص در چین مناسب است. به این موضوع هم اشاره کنیم که ایران همواره برای جذب بازار، شرایط فروش منعطف‌تری از جمله تخفیف‌های قیمتی، تهاتر کالا، و شرایط اعتباری خاص را در مقایسه با دیگر فروشندگان نفت ارائه داده است. همان‌طوری که اشاره کردیم همکاری‌های نفتی ایران و چین بخشی از راهبرد کلان دو کشور برای مقابله با هژمونی اقتصادی آمریکا و توسعه همکاری‌های جنوب- جنوب در قالب توافق‌نامه ۲۵ ساله است. این همکاری‌ها نه‌تنها ابعاد اقتصادی، بلکه پیامدهای سیاسی و ژئوپلیتیک مهمی برای هر دو کشور دارد. در مجموع، نفت ایران برای چین تنها یک کالای انرژی نیست، بلکه ابزار مهمی در سیاست خارجی، امنیت انرژی و توسعه همکاری‌های بلندمدت اقتصادی محسوب می‌شود.

جنگ تجاری علیه پکن؟

بعد از همه تهدیدها و اعمال فشارهای اقتصادی بر پکن آمارهای منتشر شده اخیر بر استحکام اقتصاد چین تاکید کردند، زیرا در نیمه اول سال ۲۰۲۵، تولید ناخالص داخلی این کشور بر مبنای سالانه، بیش از 5درصد رشد چشمگیر ثبت کرد و با وجود موانع جهانی، از انتظارات بازار فراتر رفت. این عدد چیزی بیش از رشد موقت را نشان می‌دهد و نشان‌دهنده‌ انعطاف‌پذیری ساختاری و سازگاری اقتصادی است که همچنان به تکامل و ارتقا ادامه می‌دهد. تقاضای داخلی، اساس رشد کنونی شده و در این دوره، نزدیک 67 درصد به افزایش تولید ناخالص داخلی کمک کرده است. با تقویت این برنامه، فروش خرده‌فروشی کالاهای مصرفی چین در ۶ ماه گذشته، پنج درصد نسبت به سال گذشته رشد کرد که ۰.۴ درصد سریع‌تر از رشد ثبت شده در سه‌ ماهه‌ اول است.