همبستگی ملی بی سابقه در جامعه ایران

با این وجود تجربه نشان داده که این اختلافات اغلب جنگ رسانه‌ای بوده و ترامپ و نزدیکانش در حال برنامه‌ریزی برای ورود به معرکه بوده‌اند. ترامپ پس از چهارمین جلسه امنیتی گفته بود: «ما با ایران صحبت خواهیم کرد؛ خواهیم دید که در ادامه چه اتفاقی می‌افتد. ایران نمی‌خواهد با اروپا صحبت کند، می‌خواهد با ما صحبت کند.» وی تاکید کرده بود که: «الان نمی‌توانم در مورد ایران تصمیم بگیرم، نمی‌دانم چگونه جنگ را متوقف کنم و راهی برای توقف آن نمی‌بینم. مدیر اطلاعات ملی آمریکا در مورد نبود شواهد مربوط به تلاش‌های هسته‌ای ایران اشتباه می‌کند.» «آرمان ملی» برای تحلیل و بررسی این موضوع و چشم‌انداز پیش روی جنگ ایران و اسرائیل با مرتضی مکی تحلیلگر روابط بین‌الملل گفت‌وگو کرده که در ادامه می‌خوانید.

*در حالی که گمانه‌زنی‌ها درباره احتمال ورود آمریکا مطرح شده بود، آمریکا دست به حمله زد. ارزیابی شما چیست؟

از همان ابتدا نمی‌شد احتمال حضور آمریکا در این جنگ را نادیده گرفت. ترامپ در چند ماه گذشته با تغییر مواضع و دیدگاه‌های متناقضی که مطرح می‌کرد به دنبال سردرگم کردن طرف مقابل در مذاکره بود تا در نهایت بتواند خواسته‌های خود را به ایران تحمیل کند. ترامپ در پنج دور از مذاکرات نتوانست به اهداف خود برسد و به همین دلیل با چراغ سبز آمریکا، رژیم صهیونیستی به ایران حمله کرد. در حالی که شورای حکام علیه ایران بیانیه صادر کرد و کشورهای اروپایی هم به شکل‌های مختلف از این وضعیت حمایت می‌کردند. پس از مدتی که از جنگ گذشت ایران موفق شد ضربات سهمگینی را به اسرائیل وارد کند و در چنین شرایطی احتمال ورود آمریکا به درگیری بیشتر شد. استراتژی آمریکا در خاورمیانه همواره بر حفظ برتری نظامی اسرائیل قرار داشته است. این موضوع صحت دارد که اختلافات عمیقی بین حلقه اطراف ترامپ درباره مشارکت و یا عدم مشارکت آمریکا در جنگ با ایران وجود داشته اما تجاوز اسرائیل به ایران این اختلافات را تا حدودی از بین برد. نکته مهم این است که اختلاف بر سر دخالت آمریکا در جنگ علیه ایران به جامعه آمریکا کشیده شده است.

*با توجه به ورود آمریکا به درگیری، چه پیامدهای اجتماعی و سیاسی در درون جامعه آمریکا می‌توان انتظار داشت؟

نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که اغلب مردم آمریکا با دخالت آمریکا در جنگ علیه ایران مخالف هستند، اما ترامپ نشان داده که برای افکار عمومی جامعه آمریکا اهمیتی قائل نیست. با توجه به تحرکات اخیر، فکر می‌کنم در شرایط کنونی باید با آگاهی دادن به مردم همبستگی ملی را در درون جامعه عمق بخشید و جامعه را باید برای شرایط سخت آماده کرد. رویکرد هیجانی تا حدودی می‌تواند نتیجه بخش باشد اما باید با آگاهی رسانی همبستگی ملی را تقویت کرد. در شرایط کنونی صهیونیست‌ها در کنار تجاوز نظامی که به ایران انجام می‌دهند تلاش می‌کنند با جنگ روانی و رسانه‌ای نیز شرایط را برای ایران سخت‌تر کنند. به همین دلیل باید در این زمینه رویکردی در پیش گرفت که روایت‌هایی که از جنگ ارائه می‌شود بیشتر به سود ایران باشد و نه اسرائیل و آمریکا.

*گفته می‌شود اسرائیل پس از هماهنگی کامل با آمریکا وارد جنگ با ایران شد تا تاب‌آوری ایران را کاهش دهد و زمینه را برای ورود آمریکا به درگیری فراهم کند. بهترین واکنش ایران چه می‌تواند باشد؟

در شرایط کنونی سناریوهای متعددی درباره تداوم جنگ در کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت وجود دارد. اگر ما به سیاست‌های کلان آمریکا در منطقه خاورمیانه توجه کنیم به این نتیجه می‌رسیم که آمریکا در مرحله نخست به دنبال این بود که با آسیب‌هایی که اسرائیل به ایران وارد می‌کند زمینه‌های ناآرامی‌های اجتماعی و شورش را در ایران به وجود بیاورد، اما پس از حدود10 روز شرایط کاملا برعکس انتظار آنها شده و شاهد همبستگی عمیق و بی‌سابقه ملی بین عموم مردم ایران هستیم که قابل مقایسه با همبستگی ملی در جنگ ایران و عراق است. صهیونیست‌ها با به شهادت رساندن فرماندهان نظامی و حمله به زیرساخت‌های نظامی، هسته‌ای و اقتصادی به دنبال این بودند که مردم ایران نیز علیه حکومت اقدام کنند که در عمل چنین اتفاقی رخ نداد. از سوی دیگر حملات سهمگین ایران به اسرائیل تا حدود زیادی نتانیاهو را در تنگنای سیاسی قرار داده است. به همین دلیل وی تلاش می‌کند به هر شکلی که شده ترامپ را کاملا درگیر کند. نکته مهمی که در این زمینه وجود دارد این است که تناقض‌گویی ترامپ یک استراتژی است و برخلاف اینکه برخی گمان می‌کنند از سر ندانم‌کاری بوده، کاملا حساب شده و با برنامه‌ریزی صورت می‌گرفته است. هدف اصلی ترامپ از این تناقض‌گویی‌ها این بوده که طرف مقابل را در شرایط تعلیق و بی‌تصمیمی نگه دارد تا در زمان مناسب ضربه را وارد کند. در حالی که تصور می‌شد که حمله آمریکا تبعات سنگین داشته باشد، دیدیم که چنین نشد و حتی ایران اعلام کرد که ضربه‌ای به سایت فردو وارد نشده است.

*قبل از تحرک اخیر آمریکا تلاش‌های دیپلماتیک برای پایان جنگ افزایش پیدا کرده بود. با توجه به اتفاقات اخیر چقدر احتمال دارد این درگیری با دیپلماسی به پایان برسد؟

به هر حال هر جنگی در نهایت با دیپلماسی به پایان می‌رسد. در واقع هر جنگی که رخ می‌دهد یا تسلیم مطلق وجود دارد و یا شکست مطلق. آلمان‌ها پس از پایان جنگ جهانی دوم دچار شکست مطلق شدند در حالی که ژاپنی‌ها پس از حملات اتمی آمریکا به هیروشیما و ناکازاکی تسلیم مطلق شدند و آمریکایی‌ها برای آنها قانون اساسی نوشتند. از سوی دیگر برخی جنگ‌ها نیز با مذاکره به پایان رسیده که نمونه بارز آنها جنگ کره و جنگ ویتنام بوده است. تصور اینکه درگیری فعلی حالت دیگری داشته باشد، دور از واقع است و احتمالا این درگیری هم با همان روش‌ها به پایان می‌رسد. در حالی که نیروهای مسلح ما با توان مثال‌زدنی در حال وارد کردن ضربه به اسرائیل هستند، دستگاه دیپلماسی ما نیز تحرکات زیادی برای پایان دادن به این جنگ آغاز کرده و باید از حداکثر فرصت‌ها برای مدیریت اوضاع استفاده کرد. به نظرمی رسد اگر این درگیری به پایان برسد در نهایت با آمریکایی‌ها مواجه هستیم. کشورهای اروپایی در نشست ژنو عنوان کردند که باید در نشست‌های آینده نماینده آمریکا هم حضور داشته باشد و معنای این حرف این است که آنها نمی‌توانند به تنهایی تصمیم بگیرند.