روسیه به خنجر از پشت زدن عادت کرده است | ایران از مواضع اخیر روسیه نباید به سادگی عبور کند

به گزارش آرمان ملی آنلاین بهشتی‌پور معتقد است: «مساله زمانی جدی‌تر می‌شود که این بیانیه در مسکو و تحت مدیریت روس‌ها امضا شده است. در واقع در نشست مشترک شورای همکاری خلیج فارس و مسکو این بیانیه امضا شده است. من این موضوع را از چشم لاوروف و جریان طرفدار اسرائیل در حاکمیت روسیه می‌بینم. معتقدم اگر ایران در این زمینه کوتاه بیاید، ممکن است این پالس به طرف مقابل ارسال شود که ایران در موضع ضعف قرار دارد و واکنش نشان نمی‌دهد. در این صورت باید شاهد اقدامات بیشتری از این دست در آینده هم باشیم. ایران یک بار برای همیشه باید از موضع قدرت با روسیه برخورد کند تا روس‌ها بفهمند وقتی بحث حاکمیت ملی و تمامیت ارضی مطرح شود ایران و ایرانی کوتاه نخواهند آمد.» در ادامه ماحصل این گفت‌وگو را می‌خوانید. 

مواضع اخیر روسیه نسبت به ایران و همراهی در بیانیه ضد ایرانی درباره جزایر سه‌گانه با کشورهای عربی با واکنش‌های زیادی همراه شده است. چرا روسیه در حالی که متحد استراتژیک ایران به شمار می‌رود چنین رویکردی را در پیش گرفته است؟

روسیه در سال‌های اخیر تلاش کرده که نفوذ و حضورش در خلیج‌فارس را افزایش دهد و حدود سه سال پیش طرح صلحی را برای خلیج فارس ارائه داد که هیچ‌ کشوری از آن استقبال نکرد. دلیل این موضوع نیز این است که روسیه واقعا وزن و جایگاه تأثیرگذاری زیادی در حوزه خلیج‌فارس نداشت که بخواهد این طرح صلح مورد توجه قرار بگیرد. نه ایران از این طرح صلح استقبال کرد و نه طرف‌های شورای همکاری خلیج‌فارس توجه چندانی کردند. اما بعد از اینکه روسیه توسط کشورهای غربی تحریم شد، کشورهای امارات و عربستان‌سعودی یک نوع همکاری نزدیک را با روسیه برقرار کردند.

عربستان برای توازن‌‌بخشی روابطش با آمریکا و گرفتن امتیازهای بیشتر از طرف آمریکایی‌ها سعی کرده با روسیه در بازار نفت همکاری کند. به‌رغم اینکه بایدن شخصاً از عربستان سعودی خواست که تولید نفت را با هدف کاهش قیمت نفت و کاهش نیاز به نفت روسیه افزایش بدهد ولی عربستان سعودی چنین کاری نکرد و بلکه از طریق اوپک‌پلاس با روسیه هماهنگ بود. این همراهی اهمیت فوق‌العاده‌ای برای روسیه داشت و توانست در بازار انرژی تولید را کاهش داده و قیمت‌ها را حفظ و افزایش دهد. از سوی دیگر هم اماراتی‌ها فضای خیلی خوبی برای جذب سرمایه روسی فراهم کردند و الان امارات مرکزی برای دور زدن تحریم‌ها شده است. واقعیت این است که روسیه تصور می‌کند ایران در موضع ضعف قرار دارد و طرف مقابل هم این ضعف را احساس می‌کند و چنین موضعی را اتخاذ می‌کند. اگر آنها ما را در موضع قدرت می‌دیدند، یقیناً شاهد چنین موضع گیری مداخله جویانه‌ای از سوی روسیه نبودیم.

این بیانیه در مسکو صادر شده است و به نظر می‌رسد، هدفش دلجویی از امارات بوده است. از زمانی که تحریم‌های سخت غرب علیه روسیه اعمال شده است، امارات کمک شایان توجهی به روسیه برای دور زدن تحریم‌ها و حتی جمع آوری سرمایه‌های خارج شده از روسیه در پی جنگ اوکراین کرده است. بنابراین، به نظر می‌رسد که این موضع گیری اخیر روسیه، نوعی خوش خدمتی به اماراتی‌ها بوده است. خوشبختانه وزارت امور خارجه سفیر روسیه در تهران را فراخوانده و خواستار اصلاح این موضع‌گیری شده است و باید منتظر بمانیم و ببینیم آیا روسیه این اصلاح را اعمال می‌کند یا نه؟

​امارات متحده عربی از هنگام ماجرای اوکراین به پناهگاهی برای فرار سرمایه‌های روسی و مرکزی برای دور زدن تحریم‌ها بدل شد. به همین دلیل، روسیه برای خوش‌خدمتی به امارات و تا حدودی عربستان سعودی دست به یک چنین اقداماتی زده و از حاکمیت این کشور در جزایر ایرانی حمایت کرده است. فراموش نکنید در زمان آغاز تحریم‌های روسیه شخص بایدن از عربستان هم خواست، تولید و عرضه نفت خود را افزایش بدهد تا به اقتصاد آمریکا و اقتصاد جهان تکانه‌های منفی وارد نشود. اما عربستان تن به این خواسته آمریکا و غرب نداد و عملا در اوپک‌پلاس با روسیه هماهنگ شد و نه تنها عرضه نفت را افزایش نداد بلکه با کاهش تولید و عرضه نفت، زمینه افزایش قیمت نفت در آن بازه زمانی را فراهم کرد

 

سخن شما به معنای این است که خوش خدمتی روس‌ها به امارات برای آنها از اتحاد استراتژیکی که با ایران دارند از اهمیت بیشتری برخوردار است؟

در روسیه ما با یک دولت یکدست و یک جریان واحد در مقابل ایران مواجه نیستیم. سه جریان در روسیه وجود دارد. یکی جریان غربگراست، دیگری جریانی که به لابی صهیونیستی نزدیک است و سومی جریان ملی گرای نزدیک به آقای پوتین که سیاست‌های کرملین را طراحی می‌کند. در وزارت خارجه روسیه و خصوصا در شخص آقای لاوروف گرایش‌های ضد ایرانی وجود دارد و این نشانه چندگانگی در دستگاه سیاست خارجی دولت روسیه است. بنابراین، احتمال هم وجود دارد که این موضع‌گیری ناشیانه ریشه در نوعی اختلافات در داخل وزارت خارجه روسیه داشته باشد. 

شخص آقای لاوروف هم در جریان تصویب برجام و هم پس از برجام موضع‌گیری‌های ضد ایرانی زیادی داشته است و به هیچ وجه روی خوشی به توسعه روابط و مناسبات با ایران نشان نداده است. البته فشارهای لابی اسرائیل در داخل دولت روسیه هم می‌تواند در اتخاذ چنین مواضعی نقش داشته باشد. به نظرم این موضع ضدایرانی، خلاف ادعاهای مطرح شده درباره تحکیم روابط پایدار میان تهران و مسکو است. روسیه با این نوع موضع گیری نشان می‌دهد که در تشخیص منافع خودش هم به نوعی دچار تردید شده است. کشوری که همه جوره خودش را درگیر جنگ اوکراین کرده است، هرگز مستحق چنین مواضعی نیست. باید منتظر بمانیم ببینیم که آیا روسیه این موضع را اصلاح می‌کند یا نه

 اگر این موضع تغییر نکند، یقینا جمهوری اسلامی نیز باید در روابط خودش با روسیه تجدیدنظر کند. موضع گیری اردوغان در دیدار با زلنسکی و تأکید بر شایستگی اوکراین برای پیوستن به ناتو پیش از برگزاری نشست سران ناتو در لیتوانی یک نوع خوش خدمتی برای ناتو بود و اردوغان خواست با این کار، عضویت خودش در ناتو را نشان بدهد. البته سوئد هنوز به صورت کامل به ناتو نپیوسته است. در مقابل این خوش خدمتی قرار شده که اف 16ها به ترکیه تحویل داده شود و این هم البته هنوز قطعی نیست. بعد از خرید اس 400 روسی از سوی ترکیه، آمریکا تحویل اف 16 به ترکیه را ممنوع کرد و البته با این تحولات به نظر می‌رسد، این تصمیم لغو شده و ترکیه به اف 16‌های مورد نیازش دسترسی خواهد داشت البته هیچ چیز قطعی نیست. موضع ضدایرانی روسیه را من بیشتر به نوعی دلجویی از امارات و خصوصاً عربستان به دلیل خوش خدمتی‌هایی که در بازار نفت در دوران تحریم به روسیه کرده است می‌دانم و البته نقش چندگانگی موجود در دستگاه سیاست خارجی روسیه را هم نباید از نظر دور بداریم. 

مواضع اخیر روسیه و احضار سفیر روسیه در تهران چه تأثیری می‌تواند در آینده روابط ایران و روسیه بگذارد؟

وزارت خارجه ایران سفیر روسیه را به خاطر موضع‌گیری اخیر این کشور در خصوص جزایر سه‌گانه و تمامیت ارضی کشورمان به وزارت خارجه فراخواند، اما از این رفتار روس‌ها به سادگی نباید عبور کرد. امیدوارم روسیه هم رویکرد منفی خود را تصحیح کند، چراکه موضوع تمامیت ارضی برای مردم ایران بسیار مهم است. البته برخی تحلیلگران مدت‌هاست درباره از پشت خنجر زدن روس‌ها هشدار می‌دهند. پس از تحریم‌های گسترده آمریکا و اروپا علیه روسیه، برخی کشورها مانند ترکیه عربستان، امارات و... سعی کردند از دیپلماسی «دو سوزنه دوختن» را در پیش بگیرند. یعنی از یک طرف مناسبات خود را با غرب حفظ کرده و گسترش دادند و از سوی دیگر، روابط‌شان با روسیه را تقویت کردند.

در این میان امارات متحده عربی به پناهگاهی برای فرار سرمایه‌های روسی و مرکزی برای دور زدن تحریم‌ها بدل شد. به همین دلیل، روسیه برای خوش‌خدمتی به امارات و تا حدودی عربستان سعودی دست به یک چنین اقداماتی زده و از حاکمیت این کشور در جزایر ایرانی حمایت کرده است. فراموش نکنید در زمان آغاز تحریم‌های روسیه شخص بایدن از عربستان هم خواست، تولید و عرضه نفت خود را افزایش بدهد تا به اقتصاد آمریکا و اقتصاد جهان تکانه‌های منفی وارد نشود، اما عربستان تن به این خواسته آمریکا و غرب نداد و عملا در اوپک‌پلاس با روسیه هماهنگ شد و نه تنها عرضه نفت را افزایش نداد بلکه با کاهش تولید و عرضه نفت، زمینه افزایش قیمت نفت در آن بازه زمانی را فراهم کرد. به نظرم روسیه تصور کرده که منافع کوتاه‌مدتش اقتضا می‌کند که با طرف اماراتی و عربستان کار کند و این سیاست را برای تداوم نفوذ خود در خلیج فارس ادامه بدهد. در روی دیگر سکه ایرانی قرار دارد که به خاطر روسیه در ماجرای پهپادها، با اروپاییان درگیر و هزینه‌های سنگینی را متحمل شد. 

چرا منافع ایران برای روسیه به عنوان یک متحد در اولویت‌های بعدی قرار دارد؟

 معتقدم علت نادیده گرفتن منافع ایران در این رخداد و بسیاری از پرونده‌های دیگر آن است که روسیه از دوستی ایران خاطر جمع است و نگران نیست که طرف ایرانی، موازنه‌ای علیه روس‌ها شکل بدهد. مساله بعدی در تحلیل رفتار روس‌ها آن است که ما با یک روسیه واحد در روابط با ایران روبه‌رو نیستیم. طی 30 سال اخیر یعنی از زمان روسیه جدید با سه جریان در قبال ایران در روسیه روبه‌رو بوده‌ایم؛ نخست، جریانی که لابی اسراییل را پیگیری می‌کند و روابط نزدیکی با اسراییل در درون حاکمیت روسیه دارد. دوم، جریان غربگرا که روابط نزدیکی با اروپا و آمریکا دارد. این جریان طی دو سال اخیر ضربات شدیدی خورده است. سومین جریان هم جریان ملی‌گرایان روسی است که شخص پوتین در کرملین آن را رهبری می‌کند..

به عبارت روشن‌تر با روسیه‌ای یکپارچه در مواجهه با ایران روبه‌رو نیستیم و حداقل سه جریان در این زمینه وجود دارد. اگر مثلا یک مقام روسی به شورای همکاری خلیج فارس در امارات سفر کرده بود و پای یک بیانیه تشریفاتی را امضا می‌کرد، موضوع کمی فرق می‌کرد، اما مساله زمانی جدی‌تر می‌شود که این بیانیه در مسکو و تحت مدیریت روس‌ها امضا شده است. در واقع در نشست مشترک شورای همکاری خلیج فارس و مسکو این بیانیه امضا شده است. من این موضوع را از چشم لاوروف و جریان طرفدار اسرائیل در حاکمیت روسیه می‌بینم. معتقدم اگر ایران در این زمینه کوتاه بیاید، ممکن است این پالس به طرف مقابل ارسال شود که ایران در موضع ضعف قرار دارد و واکنش نشان نمی‌دهد. در این صورت باید شاهد اقدامات بیشتری از این دست در آینده هم باشیم. ایران یک بار برای همیشه باید از موضع قدرت با روسیه برخورد کند تا روس‌ها بفهمند وقتی بحث حاکمیت ملی و تمامیت ارضی مطرح شود ایران و ایرانی کوتاه نخواهند آمد.