سیلابس یا سرفصل دروس چیست؟

با این حال، در نظام آموزش عالی ایران، سرفصل دروس به سند مکتوبی گفته می‌شود که معمولاً توسط گروه‌های آموزشی دانشگاه‌ها تهیه و تدوین شده و به تصویب شورای عالی برنامه‌ریزی وزرات علوم، تحقیقات و فناوری، وزارت بهداشت (در مورد رشته‌های علوم پزشکی) و یا وزارت فرهنگ و آموزش عالی می‌رسد و تمام اطلاعات ضروری مربوط به یک رشته و دوره تحصیلی خاص را شامل می‌شود. هر چند ممکن است فرم سرفصل دروس دانشگاه‌ها و رشته‌های تحصیلی مختلف اندکی متفاوت باشد، اما به‌طورکلی تمام سرفصل‌ها بخش‌های مشابهی را به ترتیب زیر شامل می‌شوند:

1. برنامه آموزشی (Educational Program) دوره و رشته تحصیلی مربوطه

در این بخش از سرفصل دروس، ابتدا توضیحات کلی در مورد دوره و رشته تحصیلی مورد نظر، ماهیت و چگونگی شکل‌گیری آن در نظام آموزش عالی کشور ارائه می‌شود. سپس به تعریف و توصیف اهداف، طول دوره، شکل نظام آموزشی بکار رفته، تعداد کل واحدهای درسی که دانشجویان باید در طی دوره اخذ نمایند، نقش و توانایی‌های آتی فارغ‌التحصیلان، شیوه پذیرش دانشجویان، رشته‌های تحصیلی مشابه در داخل و خارج از کشور،  ضرورت و اهمیت شکل‌گیری دوره پرداخته می‌شود.

2. برنامه درسی(Curriculum)

در بخش دوم که با عنوان برنامه درسی شناخته می‌شود، فهرست دروس عمومی، پایه، اصلی، تخصصی، و اختیاری رشته تحصیلی مربوطه در جداولی ارائه می‌شود. این جداول کُد دروس، تعداد واحدهای هر درس، نظری یا عملی بودن آن‌ها، ساعات درنظرگرفته شده برای هر واحد، دروس پیش‌نیاز یا هم‌نیاز هر درس را مشخص می‌کنند. علاوه‌براین، در صورت نیاز، توضیحات مختصری در مورد نحوه اخذ دروس فهرست شده ارائه می‌شود.

3. سرفصل دروس یا سیلابس(Syllabus)

این بخش، همان‌طور که از نام آن پیداست، اصلی‌ترین و مبسوط‌ترین بخش از سندی است که در مجموع با عنوان سرفصل دروس یک رشته دانشگاهی شناخته می‌شود. در این بخش هر درس به‌صورت مبسوط توصیف می‌شود. علاوه بر ارائه مجدد نام هر درس (فارسی-انگلیسی)، کُد درس، نوع درس، تعداد واحدهای آن و نام دروس پیش‌نیاز و هم‌نیاز، مؤلفه‌های زیر نیز برای هر درس به‌صورت دقیق توضیح داده می‌شوند:

- شرح درس:

این بخش نسبتاً مختصر، که توضیحات کلی در مورد محتوای درس ارائه می‌دهد، می‌تواند مقدمه‌‌ای برای آشنا کردن خواننده با کلیات موضوع درس و بیان اهمیت و کاربرد آن باشد.

- اهداف درس:

تعیین اهداف آموزشی هر درس یکی از مهم‌ترین مولفه‌ها در هر سرفصل دروس دانشگاهی است. این بخش توضیح می‌دهد که هدف از مطالعۀ هر درس چیست و چه انتظاراتی از دانشجو‌یان و اساتید می‌رود. اهداف درس معمولاً با استفاده از جملات ساده و صریح بیان‌ می‌شوند و به این ترتیب خواننده به راحتی می‌تواند بفهمد که هدف از ارائه و آموزش درس مورد نظر چیست. به‌طور کلی، ارزشیابی نهایی درس نیز بر اساس همین اهداف آموزشی انجام می‌شود.

اهداف هر درس معمولاً به اهداف کلی و جزئی (رفتاری) تقسیم می‌شوند. اهداف کلی به انتظارات کلی از یادگیری درس اشاره دارند. اما اهداف جزئی دقیقاً مشخص‌ می‌کنند که بعد از اتمام یادگیری درس، از دانشجویان انتظار می‌رود چه چیزهایی را یاد بگیرند و قادر به انجام چه فعالیت‌هایی باشند. برای مثال، هدف کلی درس «نظریه‌های روان‌درمانی» در رشته روانشناسی آشنایی با نظریه‌های مختلف روان‌درمانی است. درحالی‌که براساس اهداف جزئی تعیین شده، از دانشجویان انتظار‌ می‌رود نظریات مختلف روان‌درمانی را با هم مقایسه کرده و نقاط قوت و ضعف آن‌ها را در قالب مقاله‌ای ارائه دهند.

- فهرست مباحث:

در این بخش از توضیحات مربوط به هر درس، فهرستی از کل موضوعات و مباحث تدریس شده در هر درس ارائه می‌شود. به بیان دیگر، این بخش نشانگر محتوای آموزشی هر درس است و آنچه را که دانشجو در طول درس می‌آموزد به صورت نسبتاً مختصر و فهرست‌وار بیان می‌کند.

- نحوه ارزشیابی:

در این بخش، نحوه ارزشیابی و نمره‌دهی درس مورد نظر مشخص می‌شود و بدین ترتیب دانشجویان و اساتید به‌راحتی می‌توانند بدانند که چه فعالیت‌هایی چه میزان از نمره نهایی درس را به خود اختصاص‌ می‌دهند. به عبارت دیگر، این بخش مشخص می‌کند که برای موفقیت در یک درس لازم است چه فعالیت‌هایی انجام شود و هر کدام از آن‌ها چند درصد از نمره نهایی را تشکیل می‌دهند.

- منابع:

به عنوان آخرین بخش از توضیحات مربوط به هر درس، در بخش منابع فهرستی از کتب و منابع آموزشی به‌کار رفته برای تدریس درس مورد نظر ارائه می‌شود. علاوه بر منابع اصلی، گاهی منابع اضافی برای مطالعه بیشتر نیز در این بخش گنجانده می‌شوند.

درنهایت، به‌طور خلاصه می‌توان گفت که سرفصل دروس معرف یک رشته تحصیلی در یک مقطع خاص است. سندی است که اطلاعات مورد نیاز برای شناخت یک رشته و دوره تحصیلی را شرح داده و دانشجویان و اساتید را با الزامات، انتظارات و مسئولیت‌های مربوطه آشنا می‌سازد.

سرفصل دروس در نظام آموزش عالی سایر کشورها

آنچه در نظام آموزش عالی ایران به عنوان سرفصل دروس شناخته می‌شود، در سایر کشورهای انگلیسی زبان شرح دروس (Course Description) نامیده می‌شود. اگر شما هم جزو افرادی هستید که قصد ادامه تحصیل در دانشگاه‌های خارج ازکشور را دارند بی‌تردید با این اصطلاح به عنوان یکی از مدارک مورد نیاز برای اپلای مواجه شده‌اید. شرح دروس یا کورس دیسکریپشن همان سرفصل‌ دروس به‌کار رفته در دانشگاه‌های ایرانی است، و اگر هنگام اپلای چنین مدرکی از شما خواسته شود بدانید که باید سرفصل‌ دروس رشته و دوره تحصیلی خود را تهیه کرده و بعد از ترجمه رسمی، آن را در اختیار دانشگاه مورد نظر قرار دهید.

بدیهی است دانشگاه‌های خارجی به این دلیل دانشجویان متقاضی را ملزم به ارسال نسخۀ ترجمه شده سرفصل‌ دروس رشته تحصیلی خود می‌کنند که از این طریق اطلاعات کامل در مورد وضعیت تحصیلی دانشجوی مورد نظر کسب کرده و متوجه می‌شوند که وی چه دروسی را با چه مشخصات و محتوایی پشت سر گذاشته است. به بیان دیگر، با رجوع به محتوای سرفصل‌ دروس، آن‌ها می‌توانند با توجه به دروسی که دانشجو در طی دوره تحصیلی خود اخذ کرده به میزان دانش و مهارت‌های وی پی ببرند.

به همین دلیل، ترجمه سرفصل دروس باید به‌صورت رسمی، دقیق و بی‌کم و کاست توسط دارالترجمه‌های معتبر انجام شود. بی دقتی در ترجمه سرفصل دروس می‌تواند به عدم موفقیت دانشجو در فرایند اپلای و اتلاف وقت و هزینه منجر شود. زیرا در صورت ترجمه اشتباه یا ناقص سرفصل دروس (مخصوصاً عناوین دروس و محتوای آموزشی آن ها)، ممکن است دانشگاه مورد نظر دانشجوی متقاضی را به لحاظ علمی واجد پذیرش تشخیص ندهد.

البته توجه به این نکته ضروری است که در اغلب موارد لازم نیست کل یک سرفصل دروس ترجمه شود و صرفاً ترجمه بخش‌های ضروری خواسته شده از جانب دانشگاه مورد تقاضا و صفحات مربوط به دروسی که دانشجو در طی تحصیل خود اخذ کرده و گذرانده کافی است.

دارالترجمه تات با بهره‌مندی از مترجمین مجرب و زبده این امکان را برای شما فراهم می‌کند که با خیال راحت و در اسرع وقت ترجمه رسمی سرفصل دروس رشته تحصیلی خود را بی کم و کاست تهیه کرده و در اختیار دانشگاه مورد تقاضا قرار دهید.

سرفصل دروس را از کجا می‌توان تهیه کرد؟

برای دریافت سرفصل دروس رشته تحصیلی خود، شما می‌توانید به سایت دانشگاهی که در آن تحصیل کرده‌اید مراجعه کرده و از قسمت سرفصل‌ها، سرفصل مربوط به رشته تحصیلی، گرایش و سال ورود خود را دریافت نمایید. اگر در یکی از دانشگاه‌های‌ تحت نظر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تحصیل کرده‌اید، همچنین می‌توانید به سایت دفتر برنامه‌ریزی وزارت علوم رجوع کرده و از بخش مربوطه، سرفصل دروس مورد نظر خود را تهیه کنید.

درصورتی که شما در یکی از رشته‌های علوم پزشکی تحصیل کرده باشید، سرفصل دروس رشته تحصیلی خود را باید از سایت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی دریافت نمایید. دانشجویان دانشگاه آزاد نیز باید از سایت دانشگاه آزاد اسلامی، سازمان مرکزی، اقدام به دریافت سرفصل دروس خود کنند.

به‌طور کلی فرقی ندارد که شما در دانشگاه‌های سراسری، دانشگاه‌های آزاد یا سایر دانشگاه‌ها و موسسات مورد تایید وزارت علوم تحصیل کرده باشید، در هر حال آیین‌نامه آموزشی تمام دانشگاه‌های کشور طبق سرفصل دروسی است که وزارت علوم، تحقیقات و فناوری منتشر می‌نماید. نکته مهمی که هنگام دریافت سرفصل دروس باید بدان توجه داشته باشید این است که هر سرفصل دروسی نام رشته تحصیلی، مقطع تحصیلی و تاریخ تصویب را شامل می‌شود. علاوه بر دو مورد اول، شما باید به تاریخ تصویب سرفصل دروس نیز توجه ویژه‌ای داشته باشد. بدیهی است سرفصلی را باید تهیه و ترجمه رسمی نمایید که در سال ورود شما به دانشگاه به عنوان سرفصل قابل استناد بوده و تحصیل شما بر آن اساس انجام شده است. در صورتی که تاریخ تصویب سرفصل دروس بعد از تاریخ ورود شما به دانشگاه باشد، آن سرفصل برای شما معتبر نبوده و نمی‌توانید به آن استناد کنید.

در ادامه برخی اصطلاحات رایج به‌کاررفته در اغلب سرفصل‌های دروس و معادل انگلیسی آن‌ها ارائه شده: