گام بلند ایران برای بازگشت به برجام / پالس تهران درکاهش سرعت غنی‌سازی در برابر بازگشت به سند سپتامبر

دلار‌های ایران در حال واریز به‌حسابی متعلق به بانک مرکزی ایران در یک کشور عربی است و بعد از این مرحله احتمالا تهران و واشنگتن نسبت به تبادل زندانیان اقدام خواهندکرد. در دسترس قرارگرفتن دلار‌های ایران و تبادل زندانیان یک بخش از پازل است که احتمالا در طول ماه‌ها مذاکره نیابتی بین ایران و آمریکا بر روی آن توافق شده است. به نظر قطعات دیگری از این پازل هم در آینده رونمایی خواهد شد چرا که رسانه‌ها چند روزی است خبر از کاهش سرعت غنی‌سازی با خلوص ٦٠ درصد در ایران می‌دهد. خبرگزاری «آسوشیتدپرس» با بیان اینکه گزارش محرمانه آژانس اتمی درباره ایران را مشاهده کرده، نوشت که در این گزارش آمده که رشد ذخایر اورانیوم غنی‌شده تا خلوص ۶۰ درصد ایران رشد بسیار کُندی داشته است. این خبرگزاری در ادامه آورده آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گزارشی محرمانه به اعضای این سازمان مدعی شد که جمهوری اسلامی ایران غنی‌سازی اورانیوم با سطح خلوص ۶۰ درصد را آهسته کرده است. این خبرگزاری با بیان اینکه ایران غنی‌سازی را کُند کرده اما نوشت که آژانس اتمی مشکلات دیگری را در تلاش‌ها برای نظارت بر برنامه هسته‌ای ایران گزارش داده است.

*باید در انتظار گزارش آژانس بود

تایید این خبر از سوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌تواند نشانه آشکاری باشد که مذاکرات نیابتی و غیر رسمی ایران و آمریکا گام‌ به‌گام در حال جلو رفتن است و احتمالا هر دو کشور در توافقی نا‌نوشته در حال ارسال پالس‌هایی به هم به‌منظورکاهش تنش هستند تا به مذاکرات اصلی بازگردند. آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای در نشست فصلی خود که چند روز دیگر آغاز می‌شود احتمالا در این ارتباط گزارشی را اعلام خواهد کرد. اگر در گزارش حتی به کاهش سرعت غنی‌سازی تاکید شود و یا اینکه دبیرکل آژانس اعلام کندکه تهران در آینده نزدیک اکسید اورانیوم ٦٠ درصد را آغاز خواهد کرد، آنگاه می‌توان انتظار داشت طرفین یک پازل برای آغاز مذاکرات اصلی نزدیک شوند. این‌روز‌ها البته خبر‌هایی در مورد سند سپتامبر شنیده می‌شود، سندی که بازگشت به آن می‌توان بازگشت به برجام باشد

*سند سپتامبر چیست

چندروزی است بعد از مصاحبه وزیرخارجه ایران، رسانه‌ها از بازگشت طرفین برجام به «سند سپتامبر» خبر می‌دهند. سندی که از قرار معلوم و طبق گفته سخنگوی وزارت خارجه، سند جدیدی هم نیست. کنعانی در ارتباط با این سند گفته است: سند سپتامبر، سند جدیدی به شمار نمی‌رود و همان روند مذاکرات ایران و ۴+ ۱است. آخرین پیش‌نویس مذاکرات برجامی در چارچوب برجام در سپتامبر ۲۰۲۲ میلادی و یا همان شهریور ماه ۱۴۰۱ آماده جمع‌بندی و بازگشت تمام طرف‌ها به برجام بود. حسین امیرعبداللهیان وزیرخارجه ایران اخیرا در ارتباط با سند اعلام کرده: مذاکراتی که در حال انجام آن هستیم، با طرف‌های مقابل توافق داریم که همان سند (سند سپتامبر) و در رابطه با همان بحث خواهیم کرد. در ماه‌های متوالی گفت‌وگو‌هایی انجام شد و نتیجه گفت‌وگو‌ها ما را به توافقی نزدیک می‌کرد. واقعا در چند قدمی توافق بودیم. شاید اگر اغتشاشات پاییز سال گذشته با مداخلات خارجی وضع را به شکلی که مشاهده شد برای مدتی رقم نزده بود، در برجام، گام‌های نهایی را برداشته بودیم. البته آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها هم دچار خطای در تحلیل شدند و فکرکردند واقعا در ایران کودتا شده و انقلاب جدیدی رخ داده است اما آمریکایی‌ها زودتر از سه کشور اروپایی فهمیدند که خبری نیست و این اتفاقات و تحریکات و بسیج رسانه‌ای که علیه ایران شکل گرفت نتیجه‌ای نخواهد داشت، لذا زودتر تلاش کردند برگردند. گفت‌وگو‌های ما به مقدار زیادی با طرف‌های مقابل برجامی انجام شده و روی کاغذ آمده است و سندی معروف به «سند سپتامبر» بین ما و طرف‌های مقابل آماده است. امیرعبداللهیان در انتها تاکید کرد : من فکر می‌کنم توافق دور از دسترس نیست.

*گام به گام تا بازگشت به کدام برجام

به نظر تبادل زندانیان، آزادی پول‌های بلوکه شده تهران، افزایش میزان صادرات نفت ایران، کاهش سرعت غنی‌سازی ٦٠ درصد در ایران (درصورت تایید خبر آن)، بسته شدن دو پرونده ایران در آژانس، تلاش برای بسته شدن سایر پرونده‌های ایران در این نهاد نظارت‌گر بین‌المللی بر اقدامات هسته‌ای کشور‌های جهان و موارد دیگر از‌جمله عدم مخالفت با عضویت ایران در سازمان‌های بین‌المللی نشان می‌دهد گام‌های بلند، محکم و جدی‌ای برای بازگشت به برجام در حال برداشته شدن است اما سوال این است که کدام برجام؟ ایران به طور یقین بازگشت به برجام ٢٠١۵ را می‌خواهد و غربی‌ها به رهبری ایالات متحده آمریکا بازگشت به برجامی دیگر را در نظر دارند. چرا که آنها معتقدند که بر اساس متن برجام بخش‌هایی از توافق وین دیگر موضوعیت ندارد. چرا که اولا محدودیت‌های موشکی ایران، دوما محدودیت‌های خرید تسلیحات نظامی و برخی محدودیت‌های هسته‌ای ایران برداشته شده و تهران عملا می‌تواند به صورت قانونی دست به اقداماتی بزند که برای غربی‌ها قابل پذیرش نیست. از این‌رو به نظر می‌آید طرفین در اصل بازگشت به توافق وین و شاید هم کیفیت آن توافق داشته باشند اما اینکه در چه نقطه‌ای برای ادامه مسیر با هم به توافق برسند، مشخص نیست این نقطه کجاست. برخی از تحلیلگران اعلام کرده‌اند که احتمال اینکه توافقی با تکیه و ‌و بر پایه برجام در دستور کار ایران باشد، دور ‌از ‌ذهن نیست. ایستادگی تهران بر مواضع خود تلاش غربی‌ها برای بازگشت به برجام با گره زدن آن به مذاکره برای مسائل منطقه‌ای و موشکی را ناکام گذاشته است و این یک دستاورد بسیار بزرگ برای ایران است. حال باید دید ایران و غرب برای مستحکم شدن پایه‌های برجام چه خواهند کرد؟ آیا برجام پلاسی در جریان است و یا اینکه برجام ٢٠١۵ اجرایی خواهد شد؟ آنچه مشخص است این است که تهران بر مواضع خود ایستاده و اندکی عقب ننشسته است. حال باید دید در ماه‌های آینده و تا بهمن ماه اقدامی صورت خواهد گرفت که بتوان آن را  پالس تهران درکاهش سرعت غنی‌سازی در برابر بازگشت به سند سپتامبر اعلام کرد یا اینکه خبرهای جدیدتری هم در راه است؟