دولت مادورو بدون حمایت سرمایه اجتماعی سرنگون خواهد شد

 نیکولاس مادورو، رئیس‌جمهور ونزوئلا در مقام جانشینی هوگو چاوز انتخاباتی را در کشورش برگزار کرد که با چالش‌های وسیعی همراه بود و مخالفان دولت آن را دستاویز حمله قرار دادند و مشروعیت دولت را به چالش کشیدند. تضعیف مشروعیت دموکراتیک دولت مادورو اکنون بهانه‌ای در اختیار دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا قرار داده است تا با متهم کردن آن به «نارکوتروریسم» در جهت سرنگونی‌اش اقدام کند. ترامپ دولت مادورو را به تولید سازمان‌یافته مواد مخدر و قاچاق آن به خاک آمریکا متهم می‌کند و تحت عنوان «دفاع از امنیت ملی آمریکا» ونزوئلا را تحت شدیدترین فشارهای همه‌جانبه و در آستانه اقدام نظامی قرار داده است. دولت بولیواری مادورو در میان مردم ونزوئلا بدون حامی نیست و حضور مادورو در سطح اجتماعات مردمی آن را نشان می‌دهد. مادورو به اتکا به همین حمایت مردمی است که در برابر ترامپ و زیاده‌خواهی آمریکا ایستاده است. اگرچه نمی‌توان انکار کرد که وضعیت بغرنج اقتصادی ونزوئلا و بی‌ارزش شدن شدید پول این کشور لایه‌هایی از مردم را خشمگین کرده است تا جایی که برخی مخالفان دولت بدون پروا آمریکا را به سرنگونی دولت خود فرامی‌خوانند. در واقع صف‌آرایی موافقان و مخالفان دولت مادورو در داخل ونزوئلا، این پرسش را پیش می‌کشد که در کشوری با وجود چنین شکاف و اختلافی در میان مردم، آیا به فرض سرنگون شدن دولت بر اثر یک حمله نظامی محدود، نوعی ثبات سیاسی تازه ظاهر می‌شود و یا آنکه ونزوئلا را غرق در بی‌ثباتی و جنگ داخلی خواهد کرد؟ «آرمان ملی» برای تحلیل و بررسی آخرین تحولات بحران ونزوئلا با دکتر حشمت‌ا... فلاحت‌پیشه استاد دانشگاه و تحلیلگر روابط بین‌الملل گفت‌وگو کرده که در ادامه می‌خوانید.

*هدف ترامپ از تغییر قدرت در ونزوئلا چیست؟ قرار است پس از مادورو معادلات بین آمریکا و ونزوئلا چه تغییری کند؟

 دلیل اصلی اینکه بحران ونزوئلا به یک بحران جهانی تبدیل شده این است که جهان به دنبال مشخص شدن نتیجه دو آزمون بزرگ است. آزمون اول درباره سرنوشت سرمایه اجتماعی در حمایت از حکومت‌هاست و آزمون دوم درباره چتر حمایتی شرق در دنیای امروز است. امروز ونزوئلا کشوری است که در معرض اقدام نظامی آمریکا قرار دارد. در واقع اقدام نظامی محدودی که پیرامون این کشور وجود داشت در حال تبدیل شدن به اقدام نظامی براندازانه است. در درجه اول اگر یک نظام سیاسی از سرمایه اجتماعی برخوردار باشد محل اقدام نظامی قرار نمی‌گیرد و آمریکا می‌داند که اقدام نظامی علیه یک نظام سیاسی که از پشتوانه مردمی برخوردار است در آمریکای لاتین هزینه‌های گزافی خواهد داشت. آمریکای لاتین نیز همواره به دلیل سیاست‌های آمریکا به سمت گرایش‌های چپ و مارکسیستی تمایل پیدا کرده است. در این زمینه دو واقعیت وجود دارد. نخست اینکه آمریکا برخلاف شعارهایی که می‌دهد به دنبال آزادی و جلوگیری از قاچاق مواد مخدر نیست و بلکه دنبال این است که یک نظام سیاسی در ونزوئلا مستقر شود که در بلندمدت به جای رابطه استراتژیک با شرق با غرب و آمریکا ارتباط داشته باشد تا بتواند انحصار و استخراج نفت و انرژی ونزوئلا را به دست بگیرد.

*سرمایه اجتماعی حکومت مادورو به اندازه‌ای هست که بتواند به واسطه آن در مقابل اقدام نظامی ترامپ مقاومت کند؟

مادورو در طول سال‌هایی که قدرت را در ونزوئلا در اختیار داشته نتوانسته از سرمایه‌ها و ذخائر خدادادی این کشور برای رفاه مردم استفاده کند و به همین دلیل امروز مشاهده می‌کنیم که به‌رغم خوی تجاوزکارانه ترامپ نسبت به این کشور در درون ونزوئلا بخش‌هایی از مردم خواهان تغییر قدرت در این کشور و سرنگونی دولت مادورو هستند. واقعیت این است که اگر مادورو نتواند سرمایه اجتماعی کشور خود را در مقابل آمریکا بسیج کند حتما با شکست مواجه خواهد شد. وضعیت ونزوئلا نوعی آزمون برای آن دست از سیاستمداران جهان است که یک حاکمیت الیگارشی شکل می‌دهند و تنها منافع خود و طبقه حاکم را دنبال می‌کنند و هیچ توجهی به رفاه و معیشت مردم ندارند. تنها در زمان بحران است که مردم خواهی و نیاز به حمایت مردم در بین این سیاستمداران وجود دارد. به همین دلیل نیز باید عنوان کرد که این اتفاق یک آزمون جدی است که جهان به دنبال نتیجه آن است. من معقتدم اگر مادورو سقوط کند هشدار بزرگی به همه زمامدارانی است که در حکومت‌داری تنها به منافع خود فکر می‌کنند و منافع مردم را دنبال نمی‌کنند.

آمریکا دنبال این است که یک نظام سیاسی در ونزوئلا مستقر شود که در بلندمدت به جای رابطه استراتژیک با شرق، با غرب و آمریکا ارتباط داشته باشد تا بتواند انحصار و استخراج نفت و انرژی ونزوئلا را به دست بگیرد

*شما از آزمون حمایتی شرق هم صحبت می‌کنید. چرا نوع کنشگری شرق در چنین شرایطی اهمیت دارد؟

 این یک آزمون دیگری است که جهان با آن مواجه است. آمریکا پس از شکست بلوک شرق تلاش کرد در قالب مناسبات اقتصادی و سبک زندگی خود مردم جهان را به سمت آمریکا جذب کند. در چنین شرایطی بلوک شرق همان سیاست گذشته را دنبال کرد و به صورت مشخص به بهره‌وری از متحدان خود ادامه داد. اتفاقی که در ونزوئلا رخ داده نیز به همین صورت است. این کشور همواره روی حمایت گسترده چین و روسیه حساب کرده است. این در حالی است که تا این لحظه که آمریکا در آستانه اقدام نظامی علیه ونزوئلا است هنوز هیچ حمایت عملی از سوی چین و روسیه صورت نگرفته و مقامات این دو کشور تنها به اظهارنظر سیاسی درباره این مسأله بسنده کرده‌اند. البته در این زمینه این سوال نیز مطرح است که با آغاز اقدام نظامی آمریکا علیه دولت مادورو آیا باز هم حمایت‌ها در حد همین اظهارنظرهای سیاسی باقی خواهد ماند و یا اینکه این دو کشور رویکرد دیگری در پیش خواهند گرفت. اگر این اتفاق وضعیت به همین صورت پیش برود پیش چشمان روسیه و چین دولت ونزوئلا سقوط خواهد کرد و به دامن آمریکا خواهد افتاد. این وضعیت مانند اتفاقی است که برای بشار اسد در سوریه رخ داد. آنچه در سوریه رخ داد این این بود که به‌رغم حضور نیروهای روسی در این کشور، این روزها اخبار جدیدی از تبانی روس‌ها با نیروهای جولانی منتشر شده که نشان می‌دهد روس‌ها آنچه در ظاهر نشان می‌دهند نیستند و برای منافع خود دست به هر کاری می‌زنند. در جریان جنگ 12 روزه نیز در حالی که ایران شرایط جنگی قرار گرفته بود و احتمال جنگ همزمان با آمریکا و اسرائیل وجود داشت، روسیه و چین در عمل و چنان که انتظار می‌رفت از ایران حمایت نکرده و تنها به اظهارنظرهای سیاسی بسنده کردند.

*چرا روسیه و چین در این چنین شرایطی با بی‌عملی مواجه شده‌اند؟

روسیه که در گذشته تجربه بحران موشکی را در کوبا در این منطقه دارد امروز با این سوال مواجه شده که آیا برای از دست ندادن یکی از متحدان خود در این منطقه حاضر هست از مادورو حمایت کند یا خیر؟ من معتقدم اگر دولت مادورو سقوط کند به معنای سقوط چین و روسیه در اذهان بسیاری از سیاستمداران چپ جهان است و نشان می‌دهد که آنها روی اسب بازنده شرط‌بندی کرده‌اند. آنچه ما تاکنون مشاهده می‌کنیم این است که روس‌ها و چینی‌ها هیچ اقدام عملی درباره حمایت از دولت مادورو در مقابل ترامپ انجام نداده‌اند. نوع نگاهی که به ویژه روسیه به چنین تحولاتی دارد نگاهی به عنوان کارت بازی است و چنین کشورهایی را بیشتر به عنوان کارت بازی در نظر می‌گیرند که بتوانند با آن در راستای منافع ملی خود حرکت کنند. همه این مسائل نشان می‌دهد که آنچه در زمان بحران به داد حکومت‌های می‌رسد مردم کشورها هستند. اگر حکمرانان به شکلی عمل کرده باشند که زندگی مردم همراه با رضایت باشد دخالت‌های خارجی نمی‌تواند حکومت‌ها را به سمت زوال و فروپاشی بکشاند. با این وجود اگر این سرمایه اجتماعی به دلیل حکومت الیگارشی و ناکارآمد از بین برود با کوچک‌ترین حمله خارجی حکومت‌ها در معرض سقوط قرار می‌گیرند.