«آرمان ملی» از سفر عراقچی به آذربایجان گزارش میدهد
باکو و تهران در مسیر توسعه روابط
آرمان ملی- سیاوش پورعلی: روابط ایران با اروپا و آمریکا، سالها است که در مسیری پر از تنش، انتظار و بنبست حرکت میکند. در دورههای مختلف، نشانههایی از تمایل به مذاکره مشاهده میشد اما این روند پس از حمله مشترک اسراییل و آمریکا بهسرعت زیر سایه بیاعتمادیهای عمیق و اختلافات ساختاری قرار گرفت.
امروز نیز به نظر میرسد روند کلی همچنان در مسیر انسداد پیش میرود؛ بهگونهای که هر طرف بر مواضع خود پافشاری میکند، ولی همزمان از امکان گفتوگو در آینده نیز سخن گفته میشود. این وضعیت دوگانه تصویر کلی مناسبات ایران و غرب را شکل داده است. واشنگتن در سالهای اخیر تلاش کرده فهرستی از خواستههایش را مطرح کند که فراتر از پرونده هستهای است. یکی از این خواستهها، محدودسازی توان موشکی ایران است؛ توانی که جمهوری اسلامی آن را بخشی اساسی از قدرت بازدارندگی و امنیت ملی خود میداند. از نگاه کاخ سفید، برنامه موشکی ایران عاملی نگرانکننده برای متحدان منطقهای آمریکا و نظم امنیتی مورد نظر آن است. اما از منظر تهران، این خواسته در واقع تلاشی برای تضعیف توان دفاعی کشور و انتقال فشار از حوزه هستهای به حوزههای دیگر تلقی میشود.
مورد دیگری که باید به آن اشاره کنیم نقش منطقهای ایران است. آمریکا و برخی کشورهای اروپایی معتقدند نفوذ ایران در خاورمیانه باید کاهش یابد و تهران باید رفتارهای منطقهای خود را اصلاح کند. این در حالی است که جمهوری اسلامی ایران حضور و روابط منطقهای خود را ابزاری مشروع برای تامین امنیت، مقابله با تهدیدهای امنیتی-نظامی از سوی فرامنطقهها میداند. بنابراین، تهران درخواست برای محدودسازی این روابط را نشانهای از عدم درک واقعیات منطقه و نبود اراده جدی برای توافقی پایدار تلقی میکند.
در مجموع، روابط ایران و غرب همچنان در وضعیت بنبست قرار دارد. هرچند نشانههایی از تمایل به مذاکره دیده میشود، اما اختلافات فیمابین همچنان مانع گشایشهای جدی است. چنین شرایطی نشان میدهد که بدون تغییر در رویکردهای کلان، بنبست کنونی ادامه خواهد یافت. در ادامه این گزارش ابتدا گفتوگوی عباس عراقچی، وزیرخارجه را با رسانه ژاپنی بررسی خواهیم کرد و همچنین به برخی از جزییات سفر روز گذشتهاش به جمهوری آذربایجان میپردازیم. در این مورد بیشتر میخوانید.
مذاکره یا دیکته؟
وزیر خارجه در پاسخ به سوال خبرنگار خبرگزاری کیودو ژاپن، که آیا امکان از سرگیری مذاکرات با آمریکا وجود دارد، گفت: «این به آمریکا بستگی دارد. اگر رویکرد خود را تغییر دهند و آماده یک مذاکره منصفانه و متوازن، یعنی مذاکرات متقابل سودمند باشند، ما هم آمادهایم. واقعیت این است که تجربه خوبی از مذاکره با آمریکا نداریم، کافی است نگاهی به آنچه در توافق هستهای ۲۰۱۵ اتفاق افتاد بیندازید، زمانی که آمریکا بدون هیچ علتی از توافق خارج شد. نگاهی هم به مذاکرات امسال، سال ۲۰۲۵ بیندازید، زمانی که ما در حال مذاکره بودیم و اسرائیلیها با حمایت آمریکا به ما حمله کردند و آمریکا نیز در حمله به آنها پیوست و نگاه کنید به مذاکرات چند ماه پیش در نیویورک درباره مسئله اسنپ بک. به این نتیجه رسیدیم که آمریکاییها آماده مذاکره متقابل سودمند بر اساس برابری و احترام متقابل نیستند. به محض اینکه به این نتیجه برسیم که آنها آماده چنین مذاکرهای هستند، میتوانیم مذاکرات را از سر بگیریم. نکته این است که مذاکره با دیکته کردن متفاوت است. فعلا قانع نشدهایم که آنها آماده مذاکره جدی و واقعی هستند؛ آنها میخواهند دیکته کنند و من کسی نیستم که به دیکته دیگران گوش کنم».
عدماطمینان به غربیها
او در پاسخ به این سوال که تعلیق بازرسیهای آژانس باعث ایجاد تردید در جامعه بینالمللی درباره نیات هستهای ایران شده است. ایران چگونه قصد دارد این نگرانیها را رفع و اعتماد به برنامه هستهای خود را بازگرداند؟ ادامه داد: «از سؤال شما تعجب میکنم. این ایالات متحده، اروپاییها و دیگران هستند که باید به ما اطمینان دهند که میتوانیم از حق خود برای استفاده صلحآمیز از فناوری هستهای بدون بمباران و حمله بهرهمند شویم. ما هستیم که مورد حمله قرار گرفتهایم و هیچ کار اشتباهی نکردهایم. تأسیسات ما تحت نظارت آژانس بود و هیچ انحرافی به سوی سلاح هستهای وجود نداشته است. بنابراین این بار وظیفه ایجاد اعتماد بر عهده آنها است، نه برعکس. ما از حقوق خود استفاده میکردیم، تأسیسات تحت نظارت آژانس بود و بدون هیچ دلیل و توجیهی بمباران شدیم. هیچ گزارشی مبنی بر منحرف شدن برنامه هستهای ایران به سمت اهداف غیرصلحآمیز وجود ندارد و مدیرکل آژانس هم چند هفته پیش تأیید کرد که هیچ گزارشی مبنی بر چنین قصدی وجود ندارد. بنابراین اگر آنها میخواهند ما به دیپلماسی و همکاری با آژانس بازگردیم، این آنها هستند که باید اعتماد ما را جلب کنند. ایالات متحده باید تضمین دهد که در حین مذاکره و همکاری با آژانس، دوباره به ما حمله نخواهد کرد».
حضور در باکو
دولت چهاردهم تلاش دارد روابط ایران و همسایهها را بهبود دهد و در ادامه بهنظر روابط تهران و باکو که حاشیههای موجود فضا را غبارآلود کرده بود در میسر نزدیکی قرار دارد. روز گذشته نشست هیاتهای ایران و جمهوری آذربایجان به ریاست وزرای خارجه دو کشور در باکو برگزار شد. در این دیدار طرفین ضمن بررسی وضعیت روابط دو جانبه، در مورد راههای گسترش مناسبات در زمینههای مختلف از جمله اقتصادی-تجاری، حمل و نقل و انرژی تبادل نظر کردند. عراقچی در این دیدار با اشاره به اهمیت صلح و ثبات در منطقه قفقاز جنوبی، تاکید کرد: «تهران همواره برای ایجاد امنیت و ثبات پایدار در این منطقه تلاش کرده و هر دو کشور ارمنستان و آذربایجان را ترغیب به نهایی کردن تفاهم صلح نموده است». امنیت مرزهای مشترک، مقابله با جرائم سازمان یافته فراملی از جمله قاچاق مواد، حمل و نقل و ترانزیت، انرژی و پیگیری اجرای توافقات صورت گرفته فیمابین دو رئیسجمهور در جریان سفر پزشکیان به باکو از جمله سایر مباحث مطرح شده در این دیدار عنوان شده است. در مجموع میتوان گفت حضور عالیترین دیپلمات ایران در باکو بیانگر این پیام غیر مستقیم باشد که تهران آماده همکاری و حل اختلافات است و در شرایط سخت تحمل فشارها از سوی غرب، سیاست تعامل را دنبال میکند.
ارسال نظر