تلاش تهران و آنکارا برای توسعه روابط

ضمن اینکه ایران و ترکیه بر سر طرح‌های امنیتی و حتی اقتصادی در منطقه با یکدیگر رقابت دارند. هر دو کشور مسلمان و اثرگذار منطقه نظراتی در ارتباط با فلسطین دارند. اخیر ترکیه با اسرائیل دچار چالش‌های امنیتی شده است از قرار معلوم سران حماس بعد از قطر ترکیه را محلی برای فعالیت‌های خود یافته‌اند و این مورد باعث نگاه خاص اسرائیل به ترکیه به رغم اینکه آنکارا و تل‌آویو با یکدیگر روابط دیپلماتیک دارند، شده است. همچنین ترک‌ها نیم‌نگاهی امنیتی به سوریه دارند. این مورد هم باعث شده است اسرائیل نسبت به فعالیت ترک‌ها در سوریه تردیدهای امنیتی داشته باشد. بعد از وقایع سوریه و حذف اسد از ساختار قدرت در این کشور و حاکم شدن گروه نزدیک به اردوغان در ترکیه اختلافاتی بین ایران و ترکیه به وجود آمده است که به نظر با تحولات اخیر در روابط دو کشور قابل ترمیم است.

* فیدان در ایران

 حضور هاکان فیدان مهره امنیتی، اطلاعاتی ترک در وزارت خارجه این کشور در کنار اردوغان و هماهنگی‌های احتمالی آنها با غربی‌ها باعث شد، گروه‌های بازمانده از تحرکات داعش در سوریه که در ادلب با پشتیبانی لجستیکی و سیاسی ترکیه در طول چند سال تمرین حکمرانی کرده بودند، با توسل به خلأ قدرتی که در پشتیبانی از اسد به وجود آمد، بشار اسد را کنار زده و قدرت را در دست گرفتند و رسما ترکیه برنده منازعه چند ساله سوریه شد. این مورد اگر چه برای ایران سخت بود، اما دلیلی نشد که روابط دیپلماتیک تهران و آنکارا جز در مقطعی کوتاه به سردی بگراید. اکنون بعد از اینکه حاکمان کنونی سوریه درجهان غرب و عرب مورد پذیرش نسبی قرار گرفته‌اند ترکیه قصد دارد با فرستان فیدان به ایران مجددا بر توسعه روابط دیپلماتیک خود با تهران مهر تایید بزند. در این ارتباط رسانه ترکیه‌ای به نقل از منابع دیپلماتیک گزارش داد که وزیر امور خارجه ترکیه با هدف گفت‌وگوهای بلندپایه با ایران درباره همکاری دوجانبه و ثبات منطقه‌ای عازم تهران می‌شود. شبکه تی‌آرتی ترکیه در این باره گزارش داد: آنکارا می‌گوید این سفر بر تقویت همکاری‌های نهادی، ارتقای تجارت و پرداختن به بی‌ثباتی منطقه‌ای از غزه تا قفقاز متمرکز خواهد بود. به گفته منابع دیپلماتیک، فیدان قرار است با سیدعباس عراقچی وزیر امور خارجه و دیگر مقامات ارشد ایران دیدار کند.

* مساله هسته‌ای

فیدان همچنین درباره تسریع توسعه زیرساخت‌های تجارت مرزی و دستیابی به هدف مشترک دو کشور برای گسترش تجارت دوجانبه به ۳۰ میلیارد دلار گفت‌وگو خواهد کرد. ثبات منطقه‌ای با تاکید آنکارا بر اهمیت گفت‌وگو با تهران درباره غزه فلسطین، سوریه، اقدامات رژیم صهیونیستی در منطقه و یک راهکار صلح‌آمیز برای برنامه هسته‌ای ایران جایگاه ویژه‌ای در دستورکار این نشست خواهد داشت. اینکه ترکیه در ارتباط با مساله هسته‌ای ایران که با گره کوری روبه‌رو شده، چه برنامه‌ای دارد باید مورد بررسی قرار گیرد. ترکیه عضو ناتوست و روابط خوبی با آمریکا دارد لذا بعید نیست ایالات متحده آمریکا بخواهد از طریق ترکیه و فیدان که چهره‌ای امنیتی و دیپلمات است پیامی را به ایران و مقامات تهران مخابره کند هر چند مساله میانجیگری ترک‌ها بین تهران و واشنگتن بعید به نظر می‌رسد اما در عالم سیاست هر چیزی ممکن است و غیر ممکنی وجود ندارد. همچنین این احتمال وجود دارد که ترک‌ها بخواهند تا ایران هم روابط خود را با سوریه از سر بگیرد، چراکه آنها بودند که کوشیدند بعد از حاکم شدن جولانی در سوریه روابط آمریکا و برخی دیگر کشورهای دنیا به سوریه بهبود یابد.

* سفر مهم

 اینکه اینگونه تصور شود که سفر فیدان با سوابق روشن امنیتی به ایران، سفری در قالب توسعه روابط اقتصادی و سیاسی دو کشور خواهد بود، کمی دور از واقعیت است. تردید نیست که مسائل امنیتی سوریه، مساله اسرائیل و مساله هسته‌ای بین ایران و آمریکا در سفر هاکان فیدان وزیر امور خارج ترکیه به ایران مورد بررسی قرار خواهد گرفت اما چند نکته احتمالا به صورت ویژه در این دیدار مورد بحث است؛ نکته اول برخی تحرکات نظامی در عراق و منطقه کردستان است. این منطقه از منظر دو کشور همواره جایگاه گروه‌های تروریستی بوده که اقداماتی را در دستور کار قرار می‌دهند و روشن است که دو کشور نظرات مشابهی در ارتباط با این گروه‌ها دارند. نکته دوم بعضا رسانه‌ها در فعالیت برخی تجار و بازرگانان و حتی فعالیت‌های اطلاعاتی اسرائیل در مناطق مرزی کردستان عراق با ایران خبرهایی را منتشر می‌کنند. نکته سوم و از همه مهم‌تر ماجرا تنش‌های احتمالی بین ایران و اسرائیل است که بعضا در طول چند روز گذشته برخی رسانه‌ها به آن اشاره کردند. این موارد نشان می‌دهد سفر فیدان به ایران را نمی‌توان یک سفر عادی دانست و این سفر از اهمیت بسیار برخوردار است.