«آرمان ملی» در گفت‌وگویی مطرح می‌کند
اروپا دنبال آغاز دوباره دیپلماسی
آرمان ملی- سیاوش پورعلی: روابط ایران و اروپا طی سال‌های اخیر مسیری پرتنش و پیچیده را پشت سر گذاشته است. مسیری که نه از یک حادثه منفرد، بلکه از انباشت لایه‌های متعدد بی‌اعتمادی، اختلاف در سیاست‌های امنیتی-نظامی، تحولات ژئوپلیتیکی و فشارهای بازیگرانی مانند آمریکا و اسرائیل شکل گرفته است.
از نگاه تحلیلگران، نقطه اوج این روند به بعد از آغاز جنگ اوکراین و روسیه در سال ۲۰۲۲ بازمی‌گردد؛ جایی که شکاف میان رویکردهای ایران و اروپا در نظم جدید بین‌المللی برجسته‌تر شد. اروپا که در این دوره بیش از هر زمان دیگر به آمریکا نزدیک شده بود، سیاست‌های سخت‌گیرانه‌تری را در قبال تهران در پیش گرفت و این تغییر رویکرد در حوزه‌های دیپلماتیک، امنیتی و حتی رسانه‌ای قابل مشاهده بود. رویدادهای داخلی ایران، از جمله اعتراضات مرتبط با مرگ مهسا امینی، نیز به تشدید این فضا کمک کرد. واکنش تروئیکای اروپایی و صدور بیانیه‌ها و تحریم‌های متعددی که از سوی آنها پیگیری شد، از دید تهران اقدامی مداخله‌جویانه تلقی شده و فضای دیپلماتیک را بیش از پیش محدود کرد. این دوره با تقویت گفتمان‌های انتقادی دو طرف همراه شد؛ گفتمان‌هایی که عملاً امکان بازسازی پل‌های دیپلماتیک را کاهش دادند و به شکل‌گیری یک چرخه منفی در روابط انجامیدند در نهایت هم که اروپایی‌ها که حالا با کاخ سفید هم چالش‌های زیادی دارند تصمیم به فعال‌سازی مکانیزم ماشه گرفتند.
به‌‌رغم افزایش تنش‌ها، تلاش‌هایی از سوی هر دو طرف برای جلوگیری از فروپاشی کامل کانال‌های ارتباطی انجام شده است. گفت‌وگوهای محدود دیپلماتیک، میانجی‌گری برخی کشورها و مباحث پراکنده ایران و اروپا بخشی از همین تلاش‌هاست. فعال شدن مجدد بحث «مکانیزم ماشه» که می‌تواند پیامدهای حقوقی و سیاسی گسترده‌ای برای جمهوری اسلامی داشته باشد ضرورت بازگشت به دیپلماسی و یافتن سازوکاری پایدار برای مدیریت اختلافات را بیش از پیش آشکار می‌سازد. در چنین شرایطی، بررسی روندهای گذشته و شناخت عوامل تشدید تنش، شرط نخست برای ترسیم چشم‌اندازی واقع‌بینانه از روابط ایران و اروپا است. در ادامه باتوجه به گفته‌های نماینده آلمان در سازمان ملل که گفته راه دیپلماسی با ایران پایان نیافته است آخرین روابط 2طرف را بررسی خواهیم کرد. همچنین با یکی از تحلیلگران روابط ایران-اروپا مصاحبه کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
روزنه‌های دیپلماسی
جلال ساداتیان، تحلیلگر مسائل بین‌الملل در مورد روابط ایران و اروپا با توجه به حواشی سال‌های اخیر به‌خصوص در مورد اختلاف‌های هسته‌ای، به خبرنگار «آرمان ملی» می‌گوید: «در ابتدا باید به این مورد اشاره کنم که اروپایی‌ها اکنون روابط خوبی با آمریکا ندارند و در مواردی مانند آینده ناتو، جنگ اوکراین و تا حدودی وضعیت آینده فلسطین با واشنگتن و شخص دونالد ترامپ چالش‌های جدید دارند و همین مورد می‌رساند که تهران در این شرایط می‌تواند روند بهتری با اروپا در پیش داشته باشد. به‌هرجهت دیپلماسی برای باز کردن راه‌هایی است که همه می‌گویند به بن‌بست رسیده است. در مورد مسائل هسته‌ای باید به این مورد اشاره کنیم که تروئیکای اروپا غنی‌سازی صلح‌آمیز مشکلی ندارند. غنی‌سازی 67/3 درصدی موضوعی است که تهران از ابتدا بر آن تاکید داشت که برای استفاده صلح‌آمیز به این درصد غنی‌سازی نیاز دارد. حتی قبل از برجام، هنگامی که ایران با تروییکای اروپایی در تهران به توافق رسید که به توافق سعدآباد معروف شد، ایران برهمین موضوع فعالیت صلح‌آمیز تاکید شد. بعد از اینکه فشار آمریکایی‌ها افزایش پیدا کرد به پیشنهاد اروپایی‌ها آمریکا هم به جمع آنها اضافه شد و مجموعه 1+5 را تشکیل دادند. حتی هنگامی که ترامپ از برجام خارج شد اروپایی‌ها اشاره‌ای به عدم فعالیت‌های صلح‌آمیز تهران نداشتند».
او در همین مورد و با اشاره به جزئیات اختلاف‌های ایران و اروپا ادامه می‌دهد: «باتوجه به شکافی که بین ایران و اروپا بر سر زمستان سرد و جنگ اوکراین به‌وجود آمد بود ولی تهران توانست چهار دوره مذاکرات با آنها داشته باشد که به‌خوبی در جریان بود و همچنان مخالفتی با فعالیت صلح‌آمیز ایران نبود. با توجه به همه این موراد چالشی اکنون هم اگر رفع تحریم انجام شود، ایران حاضر است تا به روند عادی دیپلماتیک خود باز گردد حتی در توافق‌نامه قاهره که بین ایران و آژانس به‌امضا رسید هم می‌توانیم به روزنه‌های دیپلماسی اشاره کنیم. باید به این مورد هم اشاره کنم که تنها اسراییل به‌دنبال این است که بساط هسته‌ای ایران را جمع کند و روابط دیپلماتیک جمهوری اسلامی را کاهش دهد ولی تهران باید از فضاهای دیپلماتیک ایجاد شده برای بهبود مناسبات بین‌المللی خود استفاده کند».
پیشنهاد آلمان
هرچند اروپایی‌ها مکانیسم ماشه را فعال کردند ولی در همان روزها هم در ادبیات خود به‌دنبال بهبود روابط با ایران از راه دیپلماتیک بودند. در این مورد روز گذشته ریکیلف بویتن، نماینده آلمان در سازمان ملل، درباره فعال‌سازی مکانیزم ماشه از سوی کشورهای اروپایی علیه ایران و ادامه مذاکرات با ایران گفت: «ما برای سال‌ها با ایرانی‌ها در تماس بودیم. ما در طول این سال‌ها اقدامات کافی از سوی ایران را شاهد نبودیم و ایران تمام تعهدات خود را نقض کرد. برای همین بعد از هشدارهای مکرر مکانیزم ماشه را فعال کردیم. اما این پایان دیپلماسی نیست. برای همین ما آماده گفت‌وگو با ایران هستیم. ما از مذاکرات استقبال می‌کنیم. ایرانی‌ها باید موضع خود را تغییر دهند. این امری است که اختلافی درباره آن وجود ندارد. کشورهای عضو سازمان ملل باید اقدامات لازم را برای ممانعت از گسترش سلاح هسته‌ای انجام دهند و توضیحاتی درباره برنامه هسته‌ای و مواد هسته‌ای که دارند، بدهند».
ارسال نظر