«آرمان ملی» خروج برجام از دستور کار شورای حکام را تحلیل می‌کند
ایران و آژانس در چارچوب پادمانی
آرمان ملی- گروه سیاسی: روابط میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در حال حاضر در شرایطی بسیار پیچیده قرار دارد. از یک سو، ایران بعد از حملات گسترده اسرائیل و آمریکا به تأسیسات هسته‌ای خود در خردادماه، همکاری‌هایش با آژانس را عملا به حالت تعلیق برد؛ آژانس گزارش داده که «تداوم دانش نظارتی» خود بر غنی‌سازی اورانیوم ایران را از دست داده است.
از سوی دیگر، در شهریورماه، ایران با آژانس با ابتکار مصری‌ها به توافقی اولیه دست یافت که بازدید بازرسان از سایت‌های هسته‌ای آسیب دیده را ممکن می‌سازد اما این توافق فاقد جدول زمانی مشخص برای اجرای کامل است و تهران تأکید کرده که هرگونه بازرسی آینده می‌بایست مطابق با قانون مصوب مجلس ایران و تصویب شورای عالی امنیت ملی ایران باشد البته با فعال شدن مکانیسم ماشه هم این توافق رنگ باخت. آژانس اما با نگرانی تأکید کرده است که ایران هنوز اجازه دسترسی به سایت‌های اصلی مانند فوردو، نطنز و اصفهان که هدف حملات بوده‌اند را نداده و وضعیت ذخایر اورانیوم ایران، به‌ویژه اورانیوم ۶۰ درصد، همچنان نامشخص است. در نهایت، این رابطه را می‌توان مجموعه‌ای از تنش، بی‌اعتمادی متقابل و تلاش‌های فنی برای حفظ حداقلی از نظارت دانست در حالی که مسیر ادامه یا گسترش همکاری به‌شدت مبهم و وابسته به عوامل سیاسی و امنیتی داخلی ایران است. در آخرین گزارش‌های منتشر شده در رسانه‌های داخلی و خارجی نشان می‌دهد که شورای حکام انرژی اتمی با پایان دوره قطعنامه ۲۲۳۱، موضوع ایران از دستورکار برجامی در جلسات این شورا خارج شده و طبق دستورکاری که در این مورد منتشر شده نشان می‌دهد که پس از این روابط تهران- آژانس از سوی دبیرخانه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، تنها در چارچوب توافق‌نامه‌های پادمانی پیگیری خواهد شد. در تعریف کوتاه این چارچوب باید بگوییم که پادمان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی یک سیستم بازرسی و تایید استفاده صلحآمیز مواد هسته‌ای به‌عنوان بخشی از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) است که تحت نظارت سازمان آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای قرار دارد. در ادامه روند روابط ایران و آژانس را بررسی خواهیم کرد.
فرجام برجام!
باتوجه به اینکه دولت‌های مسکو و پکن در کنار ایران تلاش دارند تا از فعال‌شدن مکانیسم ماشه جلوگیری کنند ولی گویا برجام از دستور کار خارج شده است. در ادامه اطلاعات منتشر شده در این زمینه باید بگوییم که دبیرخانه آژانس در پیام خود اعلام کرده که جلسه شورای حکام چهارشنبه هفته آینده در واپسین روزهای آبان‌ماه در وین برگزار خواهد شد و مباحث آن شامل موضوعاتی نظیر عضویت کشورها، گزارش همکاری‌های فنی، ایمنی و حمل‌ونقل مواد رادیواکتیو، وضعیت راستی‌آزمایی در کره‌شمالی و سوریه، پرونده پیشرانه هسته‌ای در استرالیا و برزیل، و همچنین اجرای توافق‌نامه‌های پادمانی کشورهای عضو از جمله ایران در این نشست مطرح خواهد شد. در این بین باید بگوییم که در ادامه گزارش شورای حکام اشاره‌ای به قطعنامه ۲۲۳۱ و تعهدات برجامی نشده و نام ایران تنها در بخش توافق‌نامه پادمان آمده است. موضوعی که نشان می‌دهد پیگیری مسائل مربوط به برجام از دستور کار شورای حکام کنار گذاشته شده است. باید به این مورد هم اشاره کنیم که دوره ۱۰ ساله قطعنامه ۲۲۳۱ در ۲۶ مهرماه ۱۴۰۴ به‌پایان رسیده و وظیفه گزارش‌دهی مدیرکل درباره اجرای تعهدات برجامی ایران خاتمه یافته است. به همین دلیل، پرونده ایران در حوزه عدم اشاعه دیگر در دستورکار شورای حکام قرار نخواهد گرفت.
تلاش‌های دیپلماتیک
همانطوری که مطالعه کردید تلاش‌های سه کشور شرقی گویا نتیجه‌ای در بر نداشت با توجه به این شرایط سفرای 3 کشور ایران، روسیه و چین در وین طی یک هفته گذشته دو جلسه دیپلماتیک در خصوص مسأله هسته‌ای ایران برگزار و مواضع خود را در آستانه برگزاری نشست شورای حکام هماهنگ کردند. آنها با رافائل گروسی؛ مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز دیدار و در خصوص دستورکار نشست آتی شورا تبادل‌نظر کردند. در این مورد میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در وین نیز پیش‌تر با پیش‌‌بینی روابط جدید تهران و آژانس گفته بود: «آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از این پس فعالیت‌های هسته‌ای ایران را تنها در چارچوب توافق جامع پادمان‌ها بررسی خواهد کرد. ما شاهد شرایط جدیدی پیرامون برنامه هسته‌ای ایران هستیم». کاظم غریب‌آبادی، معاون حقوقی و بین‌الملل وزارت امور خارجه در بخش دیگری از سخنانش به تأثیر این تحول بر همکاری ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اشاره کرد و توضیح داد: «تا پیش از این، مدیرکل آژانس هر سه ماه یک‌بار گزارشی درباره اجرای برجام و تعهدات ایران ارائه می‌کرد، اما با پایان یافتن قطعنامه ۲۲۳۱، این روند نیز متوقف خواهد شد و مدیرکل آژانس دیگر الزامی برای ارائه چنین گزارش‌هایی به شورای حکام نخواهد داشت».
روابط ایران و آژانس
کسی منکر این نیست که عوامل آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای با دست‌فرمان غربی‌ها به‌ویژه آمریکا حرکت می‌کند و تشویق حمله به ایران با گزارش دروغ گروسی خود نمایان‌گر اهداف آژانس است. در این مورد باید اضافه کنیم که همکاری‌های ایران و آژانس پس از حملات غیرقانونی آمریکا و رژیم صهیونیستی و همچنین به‌موجب مصوبه مجلس شورا، محدود شده است. البته شهریورماه یک تفاهم فنی میان ایران و آژانس برای مدیریت همکاری‌ها در قاهره به دست آمد، اما اقدام اروپا برای فعال‌سازی سازوکار پس‌گشت موجب شد تا اجرای این توافق به حالت تعلیق درآید. جمهوری اسلامی ایران تأکید دارد که مبنای همکاری با آژانس، قانون مصوب مجلس و الزامات پادمانی است. سخنگوی وزارت امور خارجه تصریح کرده که ایران عضو NPT باقی مانده و تعامل با آژانس صرفا در چهارچوب حقوقی پادمان و با هدایت شورای عالی امنیت ملی پیش خواهد رفت. رافائل گروسی، مدیرکل سازمان انرژی اتمی در گزارش محرمانه‌ای که برای اعضای شورای حکام قرائت شد از جمهوری اسلامی خواسته تا با گسترش همکاری‌های فی‌مابین اجازه بازرسی و ارزیابی ذخایر اورانیوم غنی‌شده را فراهم کند. این درخواست در ادامه اختلافات ایران و آژانس پیشنهاد شده است که پس از حملات هوایی آمریکا و رژیم اسراییل به تاسیسات هسته‌ای صلحآمیز ایران واقع در «نطنز»، «فردو» و «اصفهان» در جنگ ۱۲ روزه تشدید شد. او در این گزارش مدعی است که عدم دسترسی به این مواد هسته‌ای برای پنج ماه، روند بررسی را برای مدت زمان قابل‌توجهی به تاخیر انداخته و تداوم دانش و اشراف آژانس در مورد موجودی‌های قبلی مواد هسته‌ای ایران را از بین برده است. در این گزارش که روزگذشته منتشر شد آمده که اواخر اکتبر ۲۰۲۵، ایران، روسیه و چین در نامه‌ای مشترک به گروسی، به طور رسمی پایان ماموریت آژانس تحت برجام را اعلام کردند. با این حال آقای دبیرکل در هفته‌های گذشته تلاش داشته تا موضوع ایران را در فضای شلوغ خبری بین‌المللی زنده نگه دارد. او همچنین در گفت‌وگویی رسانه‌ای در مقر سازمان ملل تاکید کرد که تهران نه در حال توسعه سلاح هسته‌ای بوده و نه اکنون در میانه چنین برنامه‌ای قرار دارد. گروسی در این مصاحبه همچنین به فایننشال‌تایمز گفت: «ایران باید به طور جدی همکاری خود با بازرسان سازمان ملل را بهبود بخشد تا از افزایش تنش‌ها با غرب جلوگیری شود».
ارسال نظر