احتمالات بنزینی

 در همین راستا جامعه در بررسی عملکرد دولت ابتدا نگاهش به عملکرد‌ اقتصادی است و اگر اقدامات اقتصادی دولت بتواند رضایت جامعه را جلب کند طبیعتا جامعه در سایر حوزه‌ها با دید بازتر و بهتری به عملکرد دولت نمره خواهد داد و اگر چنین نباشد کلیت عملکرد دولت نمره چندان مناسبی از سوی جامعه دریافت نمی‌کند. حال اینکه در سایر حوزه‌های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و... موفقیت‌های زیادی حاصل شده باشد؛ اما چون عملکردهای اقتصادی به نوعی پیشانی عملکرد دولت محسوب می‌شود به عنوان نخستین فاکتور قضاوت در نظر گرفته می‌شود. از همین روی دولت نیز درصدد است که با اقدامات مناسب اقتصادی بتواند میزانی از رضایتمندی را در جامعه و میان مردم ایجاد کند. پرداخت یارانه نقدی، کالابرگ و دیگر طرح‌های اقتصادی را باید در همین راستا تعبیر کرد. از سوی دیگر مدیریت قیمت‌ها و جلوگیری از رشد لجام گسیخته آن در حوزه‌های مختلف از مهم‌ترین موضوعاتی است که جامعه به آن توجه دارد و دولت باید نسبت به آن اهتمام ویژه بورزد. از مدیریت قیمت کالاهای اساسی گرفته تا مدیریت بازارهای سرمایه مثل سکه و ارز تا قیمت حامل‌های انرژی و مهم‌ترین آن قیمت بنزین که اخیرا اخبار پیرامون آن این مساله را به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های جامعه تبدیل کرده است. آنچه مسلم است طی سال‌ها و حتی دهه‌های اخیر قیمت حامل‌های انرژی و درصدر آن قیمت بنزین از مسائلی بوده که دولت‌ها با احتیاط در مورد آن برخورد کرده‌اند و تلاششان بر این بوده که تصمیمات بنزینی به نحوی اتخاذ شود که با کمترین التهاب ممکن همراه باشد. از همین‌رو است همه ساله در زمان ارائه بودجه سالیانه از سوی دولت به مجلس در مساله قیمت بنزین ان‌قلت‌های فراوانی به‌وجود می‌آید و شاهد اظهارنظرهای مختلف در این حوزه هستیم. تجربه ثابت کرده که افزایش قیمت بدون بررسی قبلی، برنامه‌ریزی و کار کارشناسی می‌تواند صدماتی با خود به‌همراه داشته باشد و التهابات و تشنجاتی را در جامعه ایجاد کند. موید این گفته را می‌توان در دو مقطع زمانی در 2 دولت دید که افزایش قیمت باعث التهابات و تنش‌های اجتماعی شد تا جایی‌که کشور تا چند مدت ملتهب بود. مقطع نخست سال 86 در دولت نهم محمود احمدی‌نژاد که افزایش قیمت بنزین باعث نارضایتی‌های عمومی شد و شاهد آتش‌زدن برخی پمپ بنزین‌ها در سطح شهرها بودیم. مقطع دوم 12 سال بعد در آبان 98 در دولت دوازدهم حسن روحانی بود که تصمیم جنجالی سران قوا مبنی بر افزایش قیمت بنزین باعث شد تا جامعه ملتهب و به آشوب کشیده شود و کشور در تلاطم و بحران قرار گیرد. از همین‌رو است که دیگر دولت‌ها بدون بررسی‌های لازم و همچنین در نظرگرفتن شرایط جامعه به سمت سوی افزایش قیمت بنزین حرکت نمی‌کنند. هر چند که کارشناسان امر نیز معتقدند قیمت بنزین امروز از قیمت آب کمتر است و در جای واقعی خود قرار ندارد؛ اما به هر روی بررسی جوانب مختلف موضوع باعث می‌شود که با احتیاط در این موضوع عمل شود.

*تکذیب افزایش قیمت

«بالاخره تکلیف قیمت بنزین چه می‌شود؟» این پرسش امروز جامعه‌ای است که با انواع و اقسام مشکلات اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کند و نمی‌داند با افزایش احتمالی قیمت بنزین خرج و مخارج خود را چگونه مدیریت کند. طی چند وقت اخیر اما واکنش‌های بسیاری را در این خصوص شاهد و ناظر بوده‌ایم. چنانکه روزهای اخیر برخی نمایندگان در صحن علنی مجلس ادعا کردند دولت تصمیم گرفته قیمت بنزین را افزایش دهد. ادعایی که ابتدا با واکنش وزیر نفت مواجه شد. محسن پاک‌نژاد درباره احتمال تغییر در سهمیه بنزین یا کارت‌های سوخت گفت: فعلا برنامه‌ای برای تغییر در میزان سهمیه‌ها و قیمت سهیمه سوخت در کارت‌های شخصی وجود ندارد. در مورد سایر بخش‌ها نیز موضوعات در دست بررسی است». پس از وی سیدمهدی طباطبایی معاون ارتباطات و اطلاع‌رسانی دفتر رئیس‌جمهوری نیز این ادعا را تکذیب کرد و در ایکس نوشت: «دروغ نگویید. هیچ برنامه‌ای برای افزایش چندصددرصدی قیمت ‎بنزین در دستور کار دولت نبوده، حتی در طرح‌های پیشنهادی هم تأکید بر حفظ قیمت‌ فعلی بنزین با سهمیه‌های موجود بوده است. ضمن آنکه توجه ویژه ‎رئیس‌جمهور پرهیز از هرگونه تصمیم‌گیری بدون مهیا ساختن زمینه‌های اقتصادی و اجتماعی است». در همین راستا علی احمدنیا رئیس امور اطلاع‌رسانی دولت در ایکس نوشت: «مردم دو سهمیه بنزینی از دولت به‌صورت ماهانه دریافت می‌کنند؛ یک سهیمه ۶۰ لیتری به قیمت ۱۵۰۰ تومان و یک سهیمه ۱۰۰ لیتری به قیمت ۳۰۰۰ تومان که هر دو این سهمیه‌ها پابرجاست و هر ادعایی در مورد گران‌کردن آنها توسط دولت یک دروغ است. مردم را با سخنان نسنجیده نگران نکنیم». پس از وی اما سخنگوی هیات رئیسه مجلس نیز در این خصوص اظهارکرد: «به هر حال دولت دستوراتی را بیان کرده البته برای افزایش سهمیه تعریف شده، دولت بنایی بر تغییر قیمت ندارد یعنی در حال حاضر نرخ بنزین با دو قیمت ۱۵۰۰ تومانی و ۳۰۰۰ تومان وجود دارد و دولت برنامه‌ای برای این ندارد اما معتقدیم باید با تدبیر بهتر و بیشتر در این حوزه حرکت کرد.» عباس گودرزی گفت: معتقدم که باید بنزین را به فرد بدهیم البته با درنظرگرفتن شروطی؛ در این شرایط هم برای خرید بنزین از فرد نباید چرتکه بیندازیم. چطور حاضریم بنزین را به قیمت آزاد از خارج وارد کنیم و پولش را هم نقد پرداخت کنیم اما حاضر نیستیم کسی‌که سهمیه‌اش را مصرف نکرد، دولت آن را فوری خریداری کرده و پولش را به مردم بدهد. با اعتمادسازی‌ مردم همراهی بیشتری خواهند کرد.

* بنزین و چند احتمال

با توجه به گزارش‌های منتشر شده، دولت در حال بررسی چندین گزینه برای خروج از الگوی معیوب انجماد و شوک در قیمت‌گذاری بنزین است. روند تاریخی نشان می‌دهد که سیاست قیمت‌گذاری بنزین در ایران در یک چرخه معیوب گرفتار شده است. قیمت برای سال‌ها به‌صورت دستوری ثابت نگه داشته می‌شود. با وجود تورم، قیمت واقعی بنزین به شدت کاهش یافته و یارانه پنهان آن به ارقام نجومی می‌رسد. این مصرف را به شدت افزایش می‌دهد. هنگامی‌که کسری بودجه و مصرف از حد تحمل فراتر می‌رود، دولت ناچار می‌شود یک شوک قیمتی ناگهانی اعمال کند. این شوک‌ها، که آخرین آن در آبان ۱۳۹۸ رخ داد، همواره با نارضایتی اجتماعی و بی‌ثباتی اقتصادی همراه بوده است. در شرایطی که ارکان مختلف دولت افزایش قیمت بنزین را تکذیب کرده و می‌کنند اما تجربه نشان داده که سرنوشت نهایی قیمت بنزین، با ارائه لایحه بودجه سال ۱۴۰۵به مجلس مشخص خواهد شد و تحلیلگران نیز بر همین باورند. آنچه مسلم است به نظر می‌رسد افزایش قیمت بنزین در آینده نزدیک اجتناب‌ناپذیر است. با این حال، نحوه اجرای آن است که تعیین‌کننده تأثیر نهایی آن بر اقتصاد و معیشت مردم خواهد بود. در همین راستا فاطمه مهاجرانی سخنگوی دولت در حاشیه جلسه هیأت دولت درخصوص احتمال سه نرخی شدن قیمت بنزین، اظهار داشت: «نرخ سهمیه اول و دوم تغییری نخواهد کرد، به عبارتی نرخ بنزین سهمیه‌ای ۶۰ و ۱۰۰ لیتری تغییری نمی‌کند و هر تصمیمی برای افزایش قیمت بنزین مربوط به سهمیه مناطق آزاد، خودروهای لوکس و سهمیه‌های دولتی است، دولت وظیفه دارد تصمیمی بگیرد که جلوی قاچاق سوخت گرفته شود و از هدررفت سرمایه ملی جلوگیری کند. درست نیست بنزین که قیمت آن برای دولت بیش از 30 هزارتومان تمام می‌شود به‌صورت رایگان قاچاق شود».