توازن مذاکره از شرق تا غرب

لذا هر اندازه که کشورها برای جلوگیری از تنش، درگیری و جنگ تلاش می‌کنند به همان اندازه نیز به گفت‌وگوی مسالمت‌آمیز و مذاکره در جهت رسیدن به توافقی طرفینی در مسیر صلح و سازش تاکید دارند. در این میان جمهوری اسلامی ایران که خود از منادیان صلح و ثبات در منطقه و جهان بوده همواره بر مسیر مذاکره و گفت‌وگو تاکید کرده و بارها در مسائل مختلف پایبندی خود را به این موضوع نشان داده است. در این راستا نیز نیز می‌توان به نوع مواجهه ایران در قبال مسائل مختلف بین‌المللی و رویکرد گفت‌وگو و مذاکره‌محور کشورمان اشاره کرد. مذاکرات سعدآباد در دولت سیدمحمد خاتمی و مذاکرات مسقط در دوره محمود احمدی‌نژاد تا مذاکرات لوزان و وین در دولت روحانی، مذاکرات وین در دولت مرحوم رئیسی و مذاکرات ژنو، رم، استانبول و مسقط در دولت پزشکیان تلاش‌هایی است که تاکنون برای کسب منافع ملی و احقاق حقوق ملت ایران در جهت رسیدن به توافقی برد- برد برای ایران صورت گرفته است. نمونه موفق این تلاش‌ها را نیز می‌توان در انعقاد توافق برجام دید که پس از سال‌ها مذاکره در دولت یازدهم، مذاکرات با کشورهایی 1+5 به نتیجه رسید و ایران با شش کشور قدرتمند جهان توافق برجام را امضا کرد و اگر نبود خروج یکجانبه و نقض عهد آمریکایی‌ها و در پی آن بی‌عملی اروپایی‌ها برجام می‌توانست به عنوان تجربه‌ای موفق در نظام حقوقی بین‌المللی باقی بماند. لذا اینکه برخی جریانات و عده‌ای افراد این توافق را بد و خیانت توصیف کرده و تیم مذاکره‌کننده وقت را متهم می‌کنند نه تنها برداشت درستی از ماجرا ندارند، بلکه به‌دنبال تسویه حساب سیاسی و سیاسی‌کاری هستند. البته نه فقط برجام ایران در سایر پیمان‌ها، معاهدات و سازمان‌ها نیز حضوری فعال داشته و همواره رویکرد گفت‌وگومحور و مذاکراتی خود را حفظ کرده است. حضور در سازمان همکاری‌های شانگهای، گروه بریکس، گروه کشورهای دی 8 و... نشان ار این مهم دارد. با این حال آنچه مسلم است این ایران بوده که همواره به مذاکره پایبند بوده و طرفین غربی به لطایف‌الحیل میز مذاکره را ترک کرده‌اند. نمونه آخرین آن را نیز می‌توان در مذاکرات غیرمستقیم تهران و واشنگتن با میانجی‌گری مسقط دید که پس از 5 دور مذاکره جایی‌که می‌رفت مذاکرات به توافق برسد نخست، رژیم صهیونیستی با هماهنگی آمریکا به ایران حمله کرد و سپس خود آمریکایی‌ها با حمله به ایران میز مذاکره را منفجر کردند تا مشخص شود هر اندازه ایران قائل به مذاکره عادلانه و برابر است آمریکایی‌ها دنبال زیاده‌خواهی و فشار از مسیر مذاکره هستند.

* توازن مذاکراتی

معمول است که گفته می‌شود در یک دولت سیاست خارجی ایران بیشتر به سمت غرب و در دولت دیگر متمایل به شرق بوده است. اما واقعیت امر بر آن است که در همه دولت‌ها تلاش بر توازن رویکرد در سیاست خارجی بین شرق و غرب بوده است. مثلا در دولت یازدهم که مخالفان آن را غربگرا قلمداد می‌کردند، دولت تعاملات بسیاری نیز با چین و روسیه داشت و اساسا قرارداد 25 ساله با چین و قرارداد20 ساله با روسیه در همان دولت منعقد شد. یا در دولت مرحوم رئیسی که گفته می‌شد صرفا نگاه به شرق در پیش گرفته شده بود، مذاکرات تهران با تروئیکای اروپایی برای احیای توافق برجام برقرار بود. در دولت مسعود پزشکیان نیز تلاش شده تا رویه توازن در روابط بین‌المللی مراعات شود. چنان‌که روابط راهبردی با چین و روسیه وجود دارد و به رغم کارشکنی غربی‌ها، دستگاه سیاست خارجی از تلاش برای مذاکره پایاپای و عادلانه با غربی‌ها خودداری نکرده است. اما نکته مهم این است که ایران تلاش کرده در تمام این سال‌ها و در مراحل مختلف، تکیه خاصی به شرق یا غرب نداشته و پیوسته رو به سوی خوداتکایی و استقلال در تصمیم‌گیری داشته باشد.

* برجام و تحریم‌ها

پنجشنبه بود که وزیر امور خارجه کشورمان در دانشگاه بوعلی همدان حاضر شد و اظهار داشت: مسیر ما پایبندی در تحقق اهداف ملی با اتکا به توانمندی‌های خودمان است و هرچقدر خود را در زمینه دفاعی اقتصادی علمی و سایر حوزه‌ها تقویت کنیم در عرصه‌های بین‌المللی سربلندتر هستیم. سیدعباس عراقچی درخصوص ارتباط با شرق و غرب، گفت: نگرانی از ضربه نخوردن از شرق و غرب دغدغه درستی است که در این راستا شعار ما «نه شرقی و نه غربی» بوده است، این به معنای رابطه نداشتن با شرق و غرب نیست بلکه به معنای عدم اتکا به آنان است. وی با بیان اینکه ما به شرق اتکا نمی‌کنیم بلکه به مردم و خدا اتکا و اعتماد می‌کنیم، افزود: البته در ارتباط با شرق ما منافع کشورمان را دنبال می‌کنیم و در مورد غرب هم هر چند رفتار آنها خلاف آن را ثابت کرده، اما ما فرصت را از دست نمی‌دهیم. رئیس دستگاه دیپلماسی بیان داشت: ایران در مذاکرات زمان ریاست جمهوری روحانی و سپس شهید رئیسی در این جهت اقدام کرد چرا که اگر منافع ما در مذاکره با غرب تامین شود، یک لحظه هم دریغ نمی‌کنیم. در این راستا با برخی از کشور‌ها از جمله چین و روسیه مشارکت راهبردی داریم و در همان چهارچوب به همکاری می‌پردازیم. عراقچی اظهارکرد: مذاکره از ابزار‌های اساسی برای رسیدن به منافع ملی و حفظ امنیت ملی و رسیدن به خواسته‌های هر کشور است. برای رسیدن به خواسته‌ها و مطالبات از دیگران ۲ راه وجود دارد، یک جنگ و دیگری مذاکره، مذاکره همیشه راه کم خطرتر و کم هزینه‌تر است. وزیر امور خارجه ادامه داد: نفس مذاکره محل تردید نیست، چگونگی و هدف مذاکره مورد سوال است، مذاکره با آمریکا را در جا‌های مختلف امتحان کرده و تاکنون هیچوقت نتیجه مثبت نگرفته‌ایم. وی تصریح کرد: در مورد برجام که اشاره شد واقعیت این است که برجام را با حسن‌نیت مذاکره و توافق کردیم و با وجود همه اختلاف‌نظر‌ها نهایتا توسط شورای‌عالی امنیت ملی و مجلس تصویب شد و ما به آن متعهد بودیم، اما آمریکا از آن خارج شد و تحریم‌ها را بازگرداند. در زمان دولت شهید رئیسی برای احیای برجام مذاکره شد و سپس مذاکره دیگری برای تبادل زندانیان آمریکایی در قبال آزادسازی پول‌های بلوکه شده در کره‌جنوبی صورت گرفت، اما آمریکا به تعهد خود عمل نکرد، در دوره اخیر پنج دوره مذاکره کردیم، دور ششم هم تنظیم شده بود که حین مذاکره جنگ راه افتاد. عراقچی گفت: هیچگاه پرچم مذاکره و دیپلماسی را زمین نگذاشتیم و می‌گوییم آمریکا اگر آمادگی دارد از موضع برابر و برای رسیدن به منافع متقابل وارد یک مذاکره شرافتمندانه شود ما نیز آماده‌ایم ولی این تجربه و روحیه را در آمریکایی‌ها نمی‌بینیم. وی عنوان کرد: در قضیه اسنپ‌بک نیز پیشنهاد‌هایی مطرح شد برای جلوگیری از اعمال آن، اما طرف آمریکایی زیاده‌خواه بود، به آنها گفتیم مذاکره با دیکته فرق دارد، ما آماده دستور شنیدن نیستیم. عراقچی افزود: باید از مخالفان پرسید اگر برجام بد بود، اسنپ‌بک شرایط را به قبل از آن بازگرداند، حالا چرا شاکی هستند که به این وضعیت بازگشتند؟ برجام ۱۰ سال کشور را از آن قطعنامه‌ها دور کرده بود.