ایران و اروپا در مسیر بازگشت به دیپلماسی

فعال شدن سازوکار «اسنپ‌بک» از سوی اتحادیه اروپا که به بازگرداندن تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران اشاره دارد، در حالی صورت گرفته که فضای منطقه خاورمیانه تحت تأثیر جنگ ۱۲ روزه میان اسرائیل و ایران قرار دارد و همین باعث انتقادهای فراوان به اروپایی‌ها شد. در این میان، واکنش منفعلانه و حتی حمایتی قدرت‌های غربی نسبت به این درگیری‌ها، به‌ویژه از کشورهای اروپایی با انتقاد شدید تهران مواجه شد. تهران این رویکرد را نشانه‌ای از استانداردهای دوگانه و فقدان تعهد واقعی غرب به اصول انسانی و حقوق بین‌الملل عنوان کرده است. با این حال، در پسِ این تنش‌های آشکار، نشانه‌هایی از تداوم مسیرهای دیپلماتیک میان ایران و طرف‌های اروپایی دیده می‌شود. اتحادیه اروپا، به‌رغم اختلافات بنیادین بر سر موضوعات هسته‌ای و مسائل منطقه‌ای، همچنان بر ضرورت گفت‌وگو و تعامل با تهران تأکید دارد. برخی تحلیلگران معتقدند که شرایط ژئوپلیتیکی جدید، از جمله بحران انرژی، جنگ اوکراین و نگرانی از گسترش درگیری‌ها در خاورمیانه، موجب شده که اروپا به جای رویارویی مستقیم، به دنبال احیای کانال‌های ارتباطی با ایران باشد. در همین راستا، گزارش‌ها و مواضع اخیر از هر دو سو حاکی از تمایل محتاطانه برای کاهش تنش و بازسازی اعتماد متقابل است. این روند اگرچه شکننده و پیچیده به نظر می‌رسد، اما می‌تواند نشانه‌ای از واقع‌گرایی جدید در روابط ایران و اروپا باشد؛ واقع‌گرایی‌ای که بر مبنای منافع مشترک، ضرورت ثبات منطقه‌ای و اجتناب از تشدید بحران‌ها شکل گرفته است. در ادامه به این نشانه‌ها خواهیم پرداخت.

مذاکره با ایران

علی‌رغم تاکید چندباره ایران بر مسالمت‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای کشور، سخنگوی اتحادیه اروپا در اظهاراتی ضد ایرانی موضعی مخالف با در اختیار داشتن سلاح هسته‌ای اتخاذ کرد. در همین مورد انور العنونی، سخنگوی امور خارجی و سیاست امنیتی اتحادیه اروپا تاکید کرد که کایا کالاس مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، در تماس مداوم با همه طرف‌های مرتبط با پرونده هسته‌ای ایران و از جمله خود ایران است.

او همچنین با ادامه ادبیات غربی‌ها در قبال ایران ادامه داد: «موضع اتحادیه اروپا واضح است ایران نباید دارای سلاح هسته‌ای باشد یا آن را توسعه دهد. ایران باید به تعهدات قانونی خود در زمینه تضمین‌های هسته‌ای بر اساس پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای عمل کرده و به طور کامل و بدون تأخیر با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همکاری کند. اتحادیه اروپا معتقد است راه‌حل تنها از طریق مذاکره و دیپلماسی امکان‌پذیر است و اتحادیه اروپا به مشارکت خود در این زمینه ادامه خواهد داد و با همه طرف‌ها، از جمله ایران، برای یافتن راه‌حلی بر اصل مذاکره‌ که با قطعنامه‌های شورای امنیت بین‌المللی هماهنگ باشد، همکاری خواهد کرد».

چراغ سبز به اروپا

یکشنبه گذشته وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران از اظهارات اخیر مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و وزیر خارجه عمان استقبال کرد. عباس عراقچی با اشاره به مواضع جدید مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مطلبی در شبکه اجتماعی نوشت: «در ۴۸ ساعت گذشته، دروغ شنیعی که بمباران غیرقانونی ایران توسط رژیم اسرائیل و ایالات متحده را با «تهدید هسته‌ای قریب‌الوقوع» توجیه می‌کرد، به‌طور کامل افشا شد. مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی صراحتاً اعلام کرده است که ایران «در حال توسعه سلاح هسته‌ای نیست و هرگز نبوده است. جناب آقای البوسعیدی، همتای عمانی من و میانجی مورد اعتماد هر دو طرف ایران و آمریکا، نیز تأکید کرد که هیچ‌گاه هیچ تهدید هسته‌ای از سوی ایران وجود نداشته است. تهران نبود که دیپلماسی را از بین برد، بلکه کسانی که میز مذاکره را منفجر کردند، آن را نابود کردند، رژیم اسرائیل به دیپلماسی حمله کرد، زیرا ترس واقعی‌اش این بود که پروژه دشمن‌تراشی از ایران شکست بخورد. رئیس‌جمهور آمریکا با وعده پایان دادن به فریبکاری‌های نتانیاهو علیه اوباما و بایدن وارد کاخ ریاست جمهوری شد. هنوز برای اصلاح مسیر دیر نشده است»

بهبود روابط با اتریش و آلمان

بازگشایی سفارتخانه‌ها در ایران و اروپا یکی دیگر از نشانه‌هایی است که در مقدمه به آن اشاره کردیم. در این مورد اسماعیل، بقایی روز دوشنبه در نشست خبری خود به بهبود روابط دیپلماتیک با اروپا اشاره داشت و همچنین در پاسخ به سوالی در ارتباط با آخرین وضعیت فعالیت سفارت اتریش در ایران گفت: «تا آنجا که اطلاع داریم سفیر اتریش در تهران در این سفارتخانه مستقر شده است و به ما گفته شده است که تمهیدات لازم برای فعال کردن بخش‌های مختلف این سفارت از جمله بخش‌های روادید و کنسولی انجام شده است. در گفت‌وگوهایی که با طرف آلمانی داشتیم، مجوزهای لازم را کسب کردیم که کنسولگری ما در «بن» مجددا فعال شود و گفت‌وگوها در مورد فعال کردن مجدد دیگر کنسولگری‌ها با طرف آلمانی ادامه دارد».