آینده مناسبات مسکو و دمشق

در جریان این سفر موضوعات بسیار مهمی از جمله استرداد بشار اسد رئیس‌جمهوری سابق سوریه برای محاکمه، تعیین تکلیف دو پایگاه مهم روسیه در استان‌های طرطوس و لاذقیه سوریه، طلب 30 میلیارد دلاری روسیه از دمشق و دورنمای مناسبات دمشق- مسکو مورد بحث قرار گرفت. درخصوص موضوع تحویل بشار اسد به دولت خودخوانده دمشق، طبیعتا روسیه بنا به اعتبارات انسانی و به این دلیل که رئیس‌جمهور سابق سوریه به عنوان پناهنده در مسکو بسر می‌برد، وی را تحویل دولت جدید سوریه نخواهد داد. پس از سقوط تراژیک و ناگهانی دولت سوریه در آذرماه سال گذشته، بشار اسد رئیس‌جمهوری سابق سوریه به همراه همسر و فرزندان خود به روسیه پناهنده شد و از آن زمان تاکنون، سوریه وارد یک بحران نفسگیر داخلی و تنش‌های قومی شده است. دولت خودخوانده سوریه مدعی است که بشار اسد در طول دوران حاکمیت خود مبلغ 20 میلیارد دلار به بانک‌های روسیه منتقل کرده که این اموال باید به دمشق باز گردانده شود، اما مسکو مدعی است که این مبلغ بخشی از طلب روسیه از دولت‌های سابق سوریه بابت فروش تسلیحات نظامی است، زیرا روسیه در طول 5 دهه گذشته بیش از 30 میلیارد دلار اسلحه و تجهیزات نظامی در اختیار دولت‌های سابق سوریه قرار داده است. موضوع دیگری که در مدار بحث پوتین و الشرع قرار داشت، تعیین تکلیف دو پایگاه مهم الحمیم در لاذقیه و طرطوس در ساحل دریای مدیترانه بود که به لحاظ استراتژیک برای مسکو مهم تلقی می‌شود. به موجب قراردادی که در سال 2017 بین روسیه و سوریه امضا شد، این دو پایگاه هوایی و لجستیک برای مدت 49 سال در اختیار ارتش روسیه قرار گرفت که طی آن بیش از 7 هزار و 500 نیروی نظامی روسی در طول سال‌های اخیر در این دو پایگاه مستقر شده بودند. دولت خودخوانده سوریه مدعی است که حضور نیروهای روسیه در دو پایگاه لاذقیه و طرطوس برای جلو‌گیری از سرنگونی دولت بشار اسد بوده که این نیروها در سرکوب شورشیان مخالف دولت سابق سوریه در طول سال‌های اخیر نقش داشته‌اند. احمد الشرع رئیس‌جمهور خودخوانده سوریه، تحت فشار آمریکا و غرب تلاش دارد تا این دو پایگاه مهم نظامی را که برای مسکو اهمیت راهبردی دارد، برای همیشه تعطیل کند. کارشناسان نظامی معتقدند به دلیل وجود تجهیزات نظامی سنگین و سامانه‌های پدافندی، تخلیه کامل این دو پایگاه حداقل به دو سال زمان نیاز دارد و برای مسکو انتقال تجهیزات از این پایگاه‌ها به روسیه هزینه سنگینی به همراه خواهد داشت. این امر آینده مناسبات سیاسی و امنیتی مسکو و دمشق را در هاله‌ای از ابهام فرو برده است. زیرا معنا یا نتیجه برچیدن این دو پایگاه پایان حضور نظامی روسیه در شرق دریای مدیترانه خواهد بود. نکته این است که سفر احمد الشرع به مسکو دستاورد خاصی برای دولت جدید سوریه به همراه نداشت، زیرا توافق روشنی در خصوص موضوعات مورد اختلاف روسیه و سوریه صورت نگرفت.

حسن هانی‌زاده

تحلیلگر مسائل بین‌الملل