بازدارندگی هسته‌ای با مذاکرات جامع
بحث درباره آینده مذاکرات ایران و آمریکا همچنان یکی از موضوعات اصلی سیاست خارجی کشور است. در این میان، دو نگاه متفاوت وجود دارد: نخست، کسانی که بر بازدارندگی هسته‌ای به عنوان راهبرد اصلی تأکید می‌کنند و دوم، گروهی که همچنان از مذاکرات جامع سخن می‌گویند.
اما به باور من، هیچ‌کدام از این دو مسیر به‌تنهایی پاسخگوی شرایط کنونی نیست و نیاز به بازاندیشی جدی در استراتژی دیپلماسی کشور وجود دارد. امروز شرایط تغییر کرده است. مذاکرات جامع در معنای رایج آن، بیشتر به نوعی تسلیم و پذیرش بی‌قید و شرط خواسته‌های طرف مقابل تعبیر می‌شود. آمریکا در وضعیت فعلی چیزی جز تسلیم محض ایران نمی‌خواهد. همین واقعیت نشان می‌دهد که زمان آن نوع مذاکرات گذشته است. از سوی دیگر، رویکرد مبتنی بر بازدارندگی هسته‌ای نیز بیش از آنکه به تثبیت موقعیت ایران بینجامد، بهانه‌ای به دست اسرائیل می‌دهد تا فشارهای خود را بر جامعه جهانی برای مقابله با ایران افزایش دهد. بنابراین، اتکا به یکی از این دو رویکرد به‌تنهایی نمی‌تواند راهگشا باشد. در چنین فضایی، باید از دیپلماسی جامع سخن گفت؛ دیپلماسی‌ای که اگرچه از مفهوم مذاکرات جامع الهام می‌گیرد، اما معنای آن را تغییر داده و به سمت یک چارچوب تازه می‌برد. دیپلماسی جامع یعنی استفاده از همه ظرفیت‌های سیاسی، اقتصادی و امنیتی کشور برای مدیریت بحران و باز کردن مسیر گفت‌وگو، بدون آنکه در موضع ضعف قرار بگیریم. این شیوه نه بر تسلیم استوار است و نه بر تهدید، بلکه بر تعامل فعال و هوشمندانه بنا شده است. آمریکا در شرایط کنونی حتی فرماندهان ارشد خود را برای آماده‌باش فراخوانده است. این اقدام نشان می‌دهد که واشینگتن در پی یافتن بهانه‌ای برای تشدید فشارها و بحران‌آفرینی است. در برابر چنین وضعیتی، پاسخ مناسب ایران نباید صرفاً تقابل یا انفعال باشد، بلکه باید در چارچوب یک دیپلماسی هوشمندانه تعریف شود؛ دیپلماسی‌ای که امکان همراه کردن کشورهای مختلف را فراهم آورد تا هزینه‌های فشار آمریکا افزایش یابد و راه برای حل و فصل مسائل باز شود. مذاکره همچنان یک ابزار کلیدی است، اما نه هر مذاکره‌ای. مذاکره‌ای که در چارچوب دیپلماسی جامع طراحی شود، می‌تواند با تکیه بر همه ظرفیت‌های کشور و با مشارکت بازیگران بین‌المللی، به جلوگیری از بحران و حتی گشودن افق‌های تازه برای ایران منجر شود. نقطه کانونی این رویکرد آن است که ایران باید فعالانه دیگر کشورها را مجاب کند که وارد میدان شوند و نقش خود را در حل مسائل ایفا نمایند. تنها در چنین شرایطی می‌توان امیدوار بود که فشارهای یک‌جانبه آمریکا شکسته شود و منافع ملی ایران تأمین گردد. در نتیجه، راهبرد آینده ایران نه باید صرفاً بر بازدارندگی هسته‌ای متکی باشد و نه بر مذاکرات جامعی که معنای تسلیم را تداعی می‌کند. آنچه می‌تواند کشور را از بحران کنونی عبور دهد، دیپلماسی جامعی است که بر قدرت ملی، عقلانیت سیاسی و بهره‌گیری از همه ظرفیت‌های داخلی و خارجی استوار باشد.
سیدجلال ساداتیان
سفیر سابق ایران در لندن
ارسال نظر