نقد و بررسی سیاست‌ خارجه در بهارستان

می‌توان گفت برگ جدیدی در سیاست‌خارجه ایران باز شد زیرا روند به‌گونه‌ای خواهد بود که می‌توان مسیر روابط را با برخی از کشورهای غربی پیش‌بینی کرد. موضع اصلی جمهوری اسلامی را می‌توانیم در گفته‌های سید عباس عراقچی، وزیرامور خارجه پس از نشست شورای امنیت سازمان ملل متحد تحلیل کرد، او در واکنشی گفت: «موضع ایران درباره اسنپ‌بک روشن است؛ این اقدام غیرقانونی، بی‌اعتبار و فاقد وجاهت است. حملات نظامی شکست خورده‌اند. اسنپ‌بک نیز شکست خواهد خورد. تنها راه‌حل، گفت‌وگوست. برجام این را ثابت کرده است». در همین رابطه نماینده‌های مجلس شورای اسلامی که در ماه‌های اخیر روند سیاست‌خارجه را با ذره‌بین دنبال می‌کنند و برخی از طیف‌های حاضر در بهارستان خود را منتقد سیاست‌های دولت در این حوزه می‌دانند واکنش‌های متفاوتی به این موضوع داشتند عده‌ای به انتقادهای خود علیه اقدامات سیاست‌خارجه دولت ادامه می‌دهند و عده‌ای هم این رویداد را به‌فال نیک گرفته‌اند و معتقدند که جمهوری اسلامی می‌تواند از این وضعیت برای بهبود شرایط اقتصادی-سیاسی استفاده کند. در ماه‌های اخیر نماینده‌های مجلس همواره انتقادهای را به روند مذاکرات عنوان می‌کردند و از ابتدا معتقد بودند که این مذاکرات نمی‌تواند نتیجه‌ای در بر داشته باشد و به‌همین دلیل نباید مسیر دیپلماسی را ادامه دهیم. در همین مورد بعد از شروع روند فعال شدن مکانیسم ماشه نماینده‌ها در شبکه‌های مجازی واکنش‌هایی نشان دادند که به‌برخی از آنها اشاره خواهیم کرد. 

انتقاد از سیاست خارجه

در این بین باید بگوییم روند برخی انتقادها همچنان ادامه خواهد داشت. ابراهیم رضایی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی در این مورد نوشت: «اسنپ‌بک فعال شد، دلواپسان سال‌ها قبل پیش‌بینی کرده بودند منهای تاثیر روانی، تحریم‌های شورای امنیت چیز جدیدی به تحریم‌های حداکثری فعلی اضافه نمی‌کند، بانیان و حامیان برجام مردم را هراسان نکنند». در همین مورد مالک شریعتی، دیگر منتقد دولت و عضو کمیسیون انرژی نوشت: «وقت تدبیر؛ از آقای عراقچی متشکرم. گرچه با تمدید اسنپ‌بک مخالف بود، در چارچوب سیاست‌های نظام تلاش بسیاری کرد. تصمیم غرب برای تقابل صددرصد با ایران، ۲۳ خرداد وسط مذاکره و داخل برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ گرفته شد، نه ۴ مهر. بالاخره ماشه پُرصدا چکانده و تمام شد. بد است؟ حتما، ولی تمدید بدتر بود». در این بین و برای تاکید بیشتر بر دوری از غرب به‌خصوص آمریکا پیشنهادات خاصی هم مطرح شد. در این باره محسن زنگنه، عضو کمیسیون برنامه و بودجه در واکنشی نوشت: «ضمن سپاس از همه اقدامات دستگاه دیپلماسی و شورای امنیت ملی کشور؛ به حول و قوه الهی ۲۸ سپتامبر (۶ مهر) به روز ملی قطع کامل امید از آمریکا و غرب تبدیل و سرآغاز تحول اقتصادی با تکیه بر ظرفیت‌های درونی و تعمیق پیوندهای اقتصادی با کشورهای شرق، همسایه و دوست خواهد شد». حمید رسایی، نماینده تهران در مجلس در شبکه مجازی نوشت: «در لشکر علی بن‌ ابی‌طالب (ع) هم اشعث کندی بود هم مالک اشتر. اشعث تمام تلاشش را کرد تا حکمیت پذیرفته شود و مالک تمام تلاشش را کرد تا حکمیت تحمیل نشود. 10 سال از روزی که برجام را تحمیل کردند گذشت و به تعبیری با اعمال مکانیسم ماشه، عملا دفن شد. وقت آن است که هر کس به نقشی که در این 10 سال داشته نگاه کند. آیا مثل اشعث کندی برای تحمیل برجام و مذاکرات بی‌حاصل با آمریکا تلاش کرده یا مثل مالک هر چه داشت به میدان آورد تا جلوی تحمیل این خسارت محض را بگیرد».

فرصت‌های جدید

واکنش‌ها اما همه ناامیدکننده نبود. روح‌ا... نجابت، عضو هیات رئیسه کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی هم در این مورد به تلاش‌های دیپلماسی اشاره کرد و معتقد است که از این فرصت برای قوی شدن خودمان باید استفاده کنیم. او در این مورد نوشت: «ما برای توقف مکانیسم ماشه سخاوتمندانه عمل کردیم؛ از توافق قاهره تا ارائه پیشنهادات متنوع. از ابتدا روشن بود که آنها از چنین ابزاری، صرف‌نظر نخواهند کرد اما ۱۰ سال زمان لازم بود تا خوش‌باوران به آمریکا و اروپا نتیجه اعتمادشان را تجربه کنند. اکنون چاره‌ای جز قوی شدن نداریم». بهروز محبی نجم‌آبادی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه هم این رویداد را فرصتی برای گسترس روابط با شرق عنوان کرد و نوشت: «مکانیسم ماشه فعال شد. در این تهدید فرصتی است که تاکنون سابقه نداشته است. همیشه رفتار غربی‌ها مبتنی بر زیاده‌خواهی و رفتارهای ناشایست و قلدرمآبانه بوده است. ملت ایران کمر دشمنان خود را خواهد شکست. پیمان‌های گسترده با چین و روسیه و هند و آمریکای لاتین باید از فردا کلید بخورد».

سازوکاری با کمترین اثر

در این بین برخی دیگر از طیف‌های سیاسی هستند که همچنان معتقدند این سازوکار نمی‌تواند تاثیری داشته باشد. حاکم ممکان، سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس در ارزیابی از شرایط بازار ارز، طلا و کالاهای اساسی با فعال‌شدن مکانیسم ماشه، در این مورد به ایسنا‌ گفت: «پس از خروج آمریکا از برجام در دوره اول ریاست‌جمهوری ترامپ، تمام تحریم‌های آمریکا برگشت لذا اکنون با فعال‌شدن مکانیسم ماشه، تحریم‌های آن‌چنانی به ایران اضافه نمی‌شود چون پیش از این، اروپا از ترس آمریکا کاری انجام نمی‌داد. در زمانی‌که آمریکا برجام را پاره کرد، اروپا نتوانست ‌یکسری از مبادلات مالی را انجام دهد چون آمریکا صراحتا اعلام کرده بود که تمام طرف‌های مبادله‌کننده با ایران، تحریم خواهند شد؛ لذا ایران با وجود فشارها، مسیر دورزدن تحریم‌ها را دنبال کرد؛ اکنون نیز با فعال‌شدن مکانیسم ماشه اتفاق خاصی رخ نخواهد داد. فعال‌شدن مکانیسم ماشه تاثیر آن‌چنانی بر اقتصاد نخواهد داشت. اتفاقات این روزها در بازار بیشتر یک جو هیجانی و روانی است؛ کما اینکه ما از قبل با تحریم‌ها مواجه بوده و دورزدن تحریم‌ها را دنبال می‌کردیم».