ضربان کند دیپلماسی

 صحبت‌های رئیس‌جمهور پزشکیان در مجمع عمومی هشتادم که از سر عزت  و اقتدار مطرج شد و در آن به عدم تصمیم ایران برای دستیابی به سلاح هسته‌ای و همچنین تعامل و مذاکره تاکید داشت نشان داد که ایران همزمانی که جنایات رژیم صهیونیستی با حمایت آمریکا را برای جهانیان آشکار می‌سازد؛ اما همچنان پنجره دیپلماسی و مذاکره را نبسته است و اگر اروپایی‌ها بدون زیاده‌خواهی با مواضعی منطقی پای میز مذاکره بیایند ایران نیز از این فرایند استقبال خواهد کرد. نگاهی به دیدارها و گفت‌وگوهای سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان با همتایان خود از سایر کشورها به‌ویژه وزرای خارجه 3 کشور اروپایی و همچنین کایا کالاس مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا بیانگر این نکته است که ایران در نیویورک به‌دنبال حصول نتیجه است و اگر غربی‌ها دنبال گفت‌وگو های سازنده‌ای باشند نیویورک می‌تواند به محلی برای توافق تبدیل شود  این در حالی است که طی روزهای گذشته کایا کالاس و امانوئل مکرون رئیس‌جمهور فرانسه نیز در این خصوص ابراز امیدواری کرده‌اند که با ایران به نتیجه مشترکی در جهت یک توافق  و از سرگیری مذاکرات برسند و در این خصوص پالس‌های مثبتی هم فرستاده‌اند. در همین راستا نیز شامگاه پنجشنبه گروسی مدیرکل آژانس با «ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهور روسیه، درباره تحولات پیرامون برنامه هسته‌ای ایران گفت‌وگو کردند. با این حال برخی رسانه‌های غربی از شکست گفت‌وگوها میان ایران با تروئیکا حکایت می‌کنند و معتقدند که اسنپ‌بک به جریان خواهد افتاد. واقعیت امر بر آن است که اروپایی‌ها تحت‌تاثیر آمریکا به کنش‌گری می‌پردازند و همین امر باعث شده تا نتوانند کنش و تصمیم مستقلی از خود داشته باشند. چه اینکه تلاش آنها برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه را نیز می‌توان در همین راستا تحلیل کرد. گرچه  ایران در نیویورک در تلاش برای غیرفعال‌سازی اسنپ‌بک و بازگرداندن نظر اروپا تلاش می‌کند؛ اما اروپایی‌ها به‌رغم صحبت در باب فرصت به دیپلماسی به‌دنبال فعال‌کردن ساز و کار پس‌گشت هستند تا از این طریق در جهت اجابت خواسته‌های خود به ایران فشار بیاورند. با توجه به این نکته که امروز 5 مهر موعد مکانیسم ماشه سر می‌رسد باید دید تلاش‌ها جهت غیرفعال‌کردن اسنپ‌بک به ثمر خواهد نشست یا اینکه اسنپ‌بک در موعد مقرر خود فعال خواهد شد.

* پیش‌نویس قطعنامه چین و روسیه

درحالی‌که تا موعد اجرای مکانیسم ماشه زمانی باقی نمانده، چین و روسیه با ارائه پیش‌نویس قطعنامه‌ای در شورای امنیت تلاش کرده‌اند بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را به تعویق بیندازند که در صورت تصویب این قطعنامه لغو تحریم‌ها تا ۱۸ آوریل ۲۰۲۶ (۶ اردیبهشت ۱۴۰۵) تمدید می‌شود و امکان تمدید‌های بیشتر نیز در آینده لحاظ شده است. قدر مسلم تصویب این قطعنامه اسنپ‌بک را حداقل تا 6 ماه از کار خواهند انداخت و فضایی جدید به دیپلماسی  و گفت‌وگو میان ایران و اروپایی‌ها خواهد داد. این پیش‌نویس که سومین متن پیشنهادی چین و روسیه از ابتدای شهریور امسال تاکنون به شمار می‌رود در پاسخ به اقدام تروئیکای اروپایی برای فعال‌سازی مکانیسم موسوم به «بازگشت خودکار» تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران موسوم به پس‌گشت طراحی شده است. طبق توضیحات مندرج در وب‌سایت سازمان ملل پیش‌نویس اولیه این قطعنامه روز 24 اوت (دوم شهریورماه) توسط روسیه ارائه شده است. در این نسخه اولیه پیشنهاد شده بود که در طول دوره تمدید، شورای امنیت از بررسی هرگونه موضوع مرتبط با اجرای برجام یا قطعنامه 2231 خودداری کند. این بند با هدف جلوگیری از اقدامات شورای امنیت، از جمله فعال‌سازی مجدد مکانیسم بازگشت تحریم‌ها توسط تروئیکای اروپایی گنجانده شده بود. اما این نسخه نهایی که در واقع سومین پیش‌نویس پیشنهادی چین و روسیه است شامل لحن جدیدی است که از توافق اخیر بین ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی استقبال می‌کند و ایران و این نهاد بین‌المللی را به ادامه همکاری برای اطمینان از نظارت بر برنامه هسته‌ای ایران و رفع نگرانی‌های مرتبط با نقض احتمالی تعهدات برجام تشویق می‌کند. از طرفی اما رسانه‌های غربی معتقدند این پیش‌نویس از سوی یکی از اعضا شورای امنیت وتو خواهد شد و رای نخواهد آورد. اما به هر جهت پکن و مسکو نیز نمی‌خواهند شرایط از این وخیم‌تر گردد و تلاش خود را در جهت حل و فصل این مساله به کار گرفته‌اند آنچه مسلم است امروز پرونده هسته‌ای ایران باردیگر به میدان رقابت قدرت‌های جهانی تبدیل شده است. چین و روسیه می‌خواهند زمان بخرند، آمریکا و اروپا به‌دنبال فشارند و ایران در میانه این میدان به‌دنبال فرصتی برای نفس‌کشیدن است. قدرمسلم اروپایی‌ها باید این نکته را در نظر بگیرند که اگر ساز و کار اسنپ‌بک فعال شود توافق ایران و آژانس نیز ملغی شده و از دستور کار خارج می‌شود. لذا بهتر است اروپایی‌ها به‌جای فشار و فعال‌سازی اسنپ‌بک شرای را برای از سرگیری مذاکرات فراهم کنند.

* موضع ایران

مقامات و مسئولان مرتبط کشورمان نیز به این مساله واکنش‌های‌های همانگی نشان دادند. دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان اظهار داشت:  در صورت بازگشت تحریم‌های سازمان ملل، ایران مشارکت خود در بازرسی‌های بین‌المللی تسلیحاتی را متوقف خواهد کرد. علی لاریجانی در گفت‌وگو با شبکه خبری «پی‌بی‌اس» آمریکا گفت: اگر مکانیسم اسنپ‌بک (ماشه) اجرا شود، ما همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را تعلیق خواهیم کرد. این مصوبه مجلس شورای اسلامی است.  وی مساله ازسرگیری دسترسی بازرسان آژانس به تاسیسات هسته‌ای را مشروط به تعیین تکلیف مساله اسنپ‌بک دانست و افزود: این پیش‌شرط ماست. وقتی آنها اینگونه در مقابل ما ایستاده و می‌کوشند قطعنامه‌هایی را علیه ما تصویب کنند، دلیلی وجود ندارد که ما رابطه متعارفی با آژانس داشته باشیم. وی همچنین به «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور ایالات‌متحده درباره حملات جدید هشدار داد و بیان کرد: ایران هرگز تسلیم نخواهد شد. همچنین وزیر امور خارجه کشورمان نیز طی مطلبی در جاکارتا پست  اقدام 3 کشور اروپایی عضو برجام شامل بریتانیا، فرانسه و آلمان در فعال‌سازی سازوکار اسنپ‌بک را فاقد وجاهت قانونی و سیاسی دانست و آن را تهدیدی جدی برای اعتبار بین‌المللی اروپا و توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ قلمداد کرد.  سیدعباس عراقچی با اشاره به توافق اخیر ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هشدار داد که در صورت بازگشت تحریم‌های لغو شده، ایران همکاری‌های خود را پایان‌یافته تلقی خواهد کرد. وی افزود:‌ تروئیکای اروپایی با آغاز این بازی، پیامدهای منفی فراوانی را متوجه اعتبار و جایگاه بین‌المللی اروپا نموده است. در این بازی، سه کشور اروپایی نه‌تنها پیروز میدان نخواهند بود، بلکه از روندهای دیپلماتیک آتی نیز کنار گذاشته خواهند شد. ایران همچنان بر استیفای حقوق مسلم خود مبتنی بر استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای طبق معاهده عدم اشاعه سلاح‌های هسته‌ای (NPT) پایدار بوده و در عین حال، آمادگی خود برای مشارکت در گفت‌وگوهای سازنده و معنادار در این خصوص را اعلام نموده است. در همین راستا نیز رئیس سازمان انرژی اتمی  نیز در نشست «انجمن جهانی هسته‌ای» که با حضور ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، روسای جمهور و مقامات عالیرتبه ۸ کشور شریک روسیه و مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برگزار شد، گفت: به سه کشور اروپایی و آمریکا اعلام می‌کنم، شما نمی‌توانید ملت بزرگ و فرهیخته ایران را تسلیم اراده ناپاک خودتان کنید، پس بیایید از این پس دروغ نگویید و حقیقت را به مردم جهان بگویید. محمد اسلامی خطاب به آمریکا و سه کشور غربی بیان کرد: دست از سیاست‌های مبتنی بر حکمرانی بلامنازع بردارید، به‌دنبال غارت منابع مردم جهان، همانطور که در دوره برده‌داری و استعمار چنین کردید، نباشید.